Το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς σε συνεργασία με την ερευνητική κολεκτίβα thinkbee παρουσιάζει τη μελέτη «Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και χωροταξικός σχεδιασμός». Την επιμέλεια της σύνταξης είχε η Κατερίνα Σκιά, αρχιτέκτων μηχανικός, ενώ σύμβουλος της επιστημονικής ομάδας που την εκπόνησε ήταν η Ρένα Κλαμπατσέα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο ΕΜΠ και πρώην γ.γ. Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος.
Η μελέτη αυτή δημοσιεύεται στο πλαίσιο της συστηματικής ενασχόλησης που έχει αναπτύξει το ΙΝΠ γύρω από περιβαλλοντικά ζητήματα και είναι η πρώτη μιας σειράς μελετών που έχουν στόχο να σκιαγραφήσουν αφενός τις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης και αφετέρου τα χαρακτηριστικά μιας δίκαιης ενεργειακής μετάβασης.
Ακολουθεί η σύνοψη της μελέτης:
Η κλιματική κρίση αποτελεί τη μάχη για τη μελλοντική επιβίωση των ανθρώπων στον πλανήτη, με τους πιο ευάλωτους να πλήττονται σφοδρότερα. Τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι απαιτείται σημαντική και εμπροσθοβαρής μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου άνω του 65% για το 2030 –σε σχέση με τα επίπεδα του 1990– για να παραμείνουμε σε τροχιά επίτευξης της συγκράτησης ανόδου της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω των 1,5οC ή 2οC σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Η αύξηση της ευρωπαϊκής φιλοδοξίας για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αν και χαμηλότερη της απαιτούμενης με βάση τα επιστημονικά δεδομένα, συνεπάγεται εντούτοις αυξημένη ανάγκη για εγκατάσταση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στο πλαίσιο της απανθρακοποίησης του ενεργειακού μίγματος και δημιουργεί περαιτέρω πιέσεις στο επίπεδο του χωροταξικού σχεδιασμού.
Εκκινώντας από την ανάλυση της υφιστάμενης συνθήκης και των παραγόντων που επηρεάζουν την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ στη χώρα, η μελέτη αυτή διερευνά τη σχέση του χωρικού και του ενεργειακού σχεδιασμού. Οι δύο αυτοί τομείς άλλοτε συναντιούνται και άλλοτε συγκρούονται, οπότε αναζητείται το κατά πόσο ο χωρικός σχεδιασμός διαμορφώνει ή μπορεί να διαμορφώσει τη συνθήκη στην οποία ο ενεργειακός σχεδιασμός ενώ αναπτύσσεται, αλληλοεπιδρά και συνυπολογίζει παράλληλα τις τοπικές ανάγκες, τον αναπτυξιακό σχεδιασμό αλλά και την προστασία και διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος σε μία κατεύθυνση αειφορίας. Την τρέχουσα περίοδο ο ενεργειακός σχεδιασμός αναπροσαρμόζεται στην κατεύθυνση της κλιματικής ουδετερότητας και ο χωρικός σχεδιασμός βρίσκεται σε διαδικασία επικαιροποίησης. Συνεπώς, είναι αναγκαίο τα δύο αυτά επίπεδα σχεδιασμού να συνδυαστούν ώστε να διαμορφώσουν ένα ξεκάθαρο πλαίσιο ανάπτυξης των ΑΠΕ που θα επιτυγχάνει τους κλιματικούς στόχους δίχως να διακινδυνεύει το πολύτιμο φυσικό περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα. Η περιβαλλοντική δικαιοσύνη και η χωρική ισορροπία αποτελούν ζητούμενα της σύγχρονης κοινωνίας τα οποία, στο επίπεδο του σχεδιασμού, θα πρέπει να διαμορφωθούν μέσα σε ένα πλαίσιο αλληλεπίδρασης με την ενεργειακή δημοκρατία, με στόχο την εξασφάλιση ενός δίκαιου, βιώσιμου και αξιοβίωτου μέλλοντος.
Στην έρευνα παρουσιάζεται η ευρωπαϊκή πολιτική για το κλίμα που καθορίζει το πλαίσιο των εθνικών κατευθύνσεων και η υφιστάμενη κατάσταση των ΑΠΕ. Δίνεται έμφαση στην αποτύπωση και ανάλυση του νομοθετικού πλαισίου που συσχετίζει τις ΑΠΕ με τον χώρο και το φυσικό περιβάλλον. Ακόμη, μέσω της ανάλυσης των ειδικότερων πεδίων που αφορούν την αδειοδοτική διαδικασία, τη χωροταξική νομοθεσία, την τοπιακή και περιβαλλοντική προστασία όπως και τις διαδικασίες διαβούλευσης, επιχειρείται η προσέγγιση του θέματος με στόχο τόσο την ανάδειξη της σημασίας τους όσο και της διαμόρφωσης ενός συνόλου κριτηρίων σχεδιασμού, παρέμβασης και διαμόρφωσης πολιτικών.
Η παρούσα μελέτη, εντάσσεται σε μία προσπάθεια συμβολής στη δημόσια συζήτηση για αυτό το κομβικό ζήτημα για το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία, η οποία το τελευταίο διάστημα εξελίσσεται σε ένα πλαίσιο πόλωσης και έντονης αντιπαράθεσης. Επιχειρείται λοιπόν, η προσέγγιση ενός θέματος με πολλαπλές διαστάσεις, με σκοπό τον εντοπισμό σημαντικών κενών, παραλήψεων και αντιθέσεων στο υπάρχον πλαίσιο υλοποίησης έργων ΑΠΕ όπως και της παρουσίασης κατευθύνσεων για το μελλοντικό σχεδιασμό.
Ολόκληρη η μελέτη είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς.
Τα στοιχεία και οι προτάσεις της μελέτης θα παρουσιαστούν και θα σχολιαστούν διεξοδικά σε διαδικτυακή εκδήλωση του Ινστιτούτου, με θέμα «ΑΠΕ και χωροταξικός σχεδιασμός. Προϋποθέσεις μιας συναινετικής και δίκαιης ενεργειακής μετάβασης», που θα γίνει την Παρασκευή 23 Απριλίου. Λεπτομέρειες θα ανακοινωθούν σύντομα.
