Ο Παγκόσμιος Δείκτης Ελευθερίας του Τύπου 2021 που δημοσιεύεται από τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα (RSF) δείχνει ότι η δημοσιογραφία, «το βασικό εμβόλιο κατά της παραπληροφόρησης», παρεμποδίζεται πλήρως ή εν μέρει στο 73% των 180 χωρών που καταγράφει η οργάνωση.

Ο φετινός Δείκτης, ο οποίος αξιολογεί ετησίως την κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου σε 180 χώρες, δείχνει ότι η δημοσιογραφία, εμποδίζεται τελείως ή σοβαρά σε 73 χώρες και περιορίζεται σε 59 άλλες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν μαζί το 73% των χωρών που αξιολογήθηκαν. Οι χώρες αυτές έχουν «πολύ άσχημα», «άσχημα» ή «προβληματικά» περιβάλλοντα για την ελευθερία του Τύπου και προσδιορίζονται αντίστοιχα με μαύρο, κόκκινο ή πορτοκαλί στο χάρτη της Παγκόσμιας Ελευθερίας του Τύπου. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 70η θέση για το 2020, πέντε θέσεις πιο κάτω από την περσινή κατάταξη και χαρακτηρίζεται ως «προβληματική κατάσταση».

Σύμφωνα με τους RSF, τα στοιχεία του Δείκτη αντικατοπτρίζουν τη δραματική επιδείνωση της πρόσβασης των πολιτών στις πληροφορίες και την αύξηση των εμποδίων στην κάλυψη των ειδήσεων. Η πανδημία του κορονοϊού χρησιμοποιήθηκε ως αφορμή για να εμποδίσει την πρόσβαση των δημοσιογράφων σε πηγές πληροφοριών και στην κάλυψη των γεγονότων. Θα αποκατασταθεί αυτή η πρόσβαση όταν τελειώσει η πανδημία; Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι δημοσιογράφοι δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να ερευνήσουν και να μεταδώσουν ευαίσθητες ειδήσεις, ειδικά στην Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη.

«Η δημοσιογραφία είναι το καλύτερο εμβόλιο κατά της παραπληροφόρησης», δήλωσε ο γενικός γραμματέας των RSF Κριστόφ Ντελόρ. «Δυστυχώς, η παραγωγή και διανομή της πολύ συχνά εμποδίζεται από πολιτικούς, οικονομικούς, τεχνολογικούς και, μερικές φορές, ακόμα και πολιτιστικούς παράγοντες. Ως απάντηση στη μεγάλη διάχυση της παραπληροφόρησης πέρα από τα σύνορα, σε ψηφιακές πλατφόρμες και μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η δημοσιογραφία παρέχει τα πιο αποτελεσματικά μέσα για να εξασφαλίσει ότι ο δημόσιος διάλογος βασίζεται σε ένα ευρύ φάσμα δεδομένων».

Η Ευρώπη και η Αμερική (Βόρεια, Κεντρική και Νότια) εξακολουθούν να είναι οι πιο ευνοϊκές ήπειροι για την ελευθερία του Τύπου, αν και η Αμερική κατέγραψε τη μεγαλύτερη περιφερειακή επιδείνωση στις παραβιάσεις (αύξηση 2,5%). Η Ευρώπη σημείωσε σημαντική επιδείνωση στον δείκτη «Καταχρήσεις», με τις πράξεις βίας να υπερδιπλασιάζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Βαλκάνια, σε σύγκριση με την επιδείνωση κατά 17% παγκοσμίως. Οι επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων και οι αυθαίρετες συλλήψεις αυξήθηκαν σε Γερμανία (13η), Γαλλία (34η), Ιταλία (41η), Πολωνία (2 θέσεις κάτω, 64η), Ελλάδα (5 θέσεις κάτω, 70η), Σερβία (93η) και Βουλγαρία (1 θέση κάτω, 112η).

Ελλάδα: Επικίνδυνο κοκτέιλ για την ελευθερία του Τύπου

Η αναφορά καταγράφει την επιδείνωση της ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα το 2020 πέφτοντας 5 θέσεις από πέρυσι στην παγκόσμια κατάταξη. Η συντηρητική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη χορήγησε γενναιόδωρες φορολογικές ελαφρύνσεις στη διαφήμιση στα μέσα ενημέρωσης, αλλά επεδίωξε, άμεσα ή έμμεσα, να ελέγξει τη ροή των πληροφοριών στενά στο πλαίσιο των προσπαθειών της για την αντιμετώπιση τόσο της πανδημίας όσο και της προσφυγικής κρίσης. Τα ερευνητικά μέσα ενημέρωσης και τα μέσα ενημέρωσης που ήταν επικριτικά προς την κυβέρνηση είτε παραλείφθηκαν είτε έλαβαν δυσανάλογα μικρό μερίδιο από τη διαφήμιση που προέκυψε από μια αμφιλεγόμενη εκστρατεία δημόσιας ενημέρωσης 20 εκατομμυρίων ευρώ για τον ιό.

Οι δημοσιογράφοι έπρεπε να λάβουν την άδεια της κυβέρνησης προτού δημοσιεύσουν ρεπορτάζ σε νοσοκομεία, ενώ το υπουργείο Υγείας απαγόρευε στο ιατρικό προσωπικό να μιλάει στα ΜΜΕ. Το Φεβρουάριο του 2021, τα δημόσια τηλεοπτικά κανάλια διατάχθηκαν να μην μεταδώσουν βίντεο που κυκλοφορούσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το οποίο έδειχνε τον πρωθυπουργό να αγνοεί τα περιοριστικά μέτρα της καραντίνας.

Η αστυνομία κατέφυγε στη βία και στις αυθαίρετες απαγορεύσεις για να παρεμποδίσει την κάλυψη της προσφυγικής κρίσης στα νησιά. Στη Λέσβο, δεν επετράπη στους δημοσιογράφους να καλύψουν τις συνέπειες της πυρκαγιάς στο στρατόπεδο προσφύγων της Μόριας, ενώ μια ομάδα Γερμανών συνελήφθησαν για λίγο ενώ προσπαθούσαν να καλύψουν την άφιξη νέων μεταναστών και μεταναστριών. Στη Σάμο, ένα γερμανικό συνεργείο κρατήθηκε χωρίς κατηγορίες με την αστυνομία να τους κακομεταχειρίζεται. Η ΕΡΤ, η ελληνική δημόσια τηλεόραση, η οποία ελέγχεται άμεσα από τον πρωθυπουργό, αν και το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάνθηκε ότι κάτι τέτοιο είναι αντισυνταγματικό, λογόκρινε ρεπορτάζ για τα νέα στρατόπεδα μεταναστών και προσφύγων.

Στην Αθήνα, η αστυνομία εμπόδισε φωτορεπόρτερ να καλύψουν εκδήλωση στα τέλη του 2020 και επιτέθηκε σε δημοσιογράφο για φερόμενη παραβίαση των μέτρων της πανδημίας, συλλαμβάνοντάς τον για λίγο. Υπάρχει ανησυχία για τους νέους κανόνες για την αστυνόμευση των διαδηλώσεων, καθώς ορίζει συγκεκριμένους χώρους που μπορεί να παρευρίσκεται ο Τύπος. Τον Απρίλιο του 2021, η κοινότητα των Ελλήνων δημοσιογράφων κλονίστηκε από τη δολοφονία του δημοσιογράφου και αστυνομικού συντάκτη, Γιώργου Καραϊβάζ.

Ο παγκόσμιος δείκτης των RSF -ο δείκτης μέτρησης του επιπέδου ελευθερίας των ΜΜΕ παγκοσμίως- είναι μόλις 0,3% χαμηλότερος το 2021 σε σύγκριση με το 2020. Ωστόσο, η σχετική σταθερότητα του περασμένου έτους δεν θα πρέπει να αποσπά την προσοχή από το γεγονός ότι έχει επιδεινωθεί κατά 12% από τότε που δημιουργήθηκε αυτός ο δείκτης το 2013.

Σχετικά άρθρα:

Δημοσιογράφοι: αυτό που προβάλλεται από τα κυρίαρχα ΜΜΕ δεν είναι δημοσιογραφία

Δημοσιογραφία και η κουλτούρα της ανισότητας

Τα βραβεία για την Ελευθερία του Τύπου 2020 από τους Δημοσιογράφους χωρίς Σύνορα

Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης για την Ελευθερία του Τύπου στην Ευρώπη