Μια ώρα συζήτησης με την ομάδα Orlando LGBT+ είναι ικανή να σε επαναφέρει σε μια πραγματικότητα που για κάποιο αδιόρατο λόγο θεωρούσες στοιχείο μιας στενάχωρης συλλογικής μνήμης που ανήκει στο παρελθόν. Με βάση όμως τα ευρήματα της έρευνάς τους, είναι αξιοσημείωτο το πώς οι θεραπείες μεταστροφής συμβαίνουν σήμερα σε διάφορες χώρες του κόσμου αλλά και στην Αθήνα και τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας μας. Αξίζει να σκεφτούμε για λίγο ότι αυτές οι θεραπείες μεταστροφής εφαρμόζονται συνήθως σε πολύ νεαρά άτομα, υποκείμενα σε πίεση και βία από το οικογενειακό άμεσο ή ευρύτερο περιβάλλον, που δεν μπορεί με τίποτα να συμφιλιωθεί με το σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου τους. Αυτό ενισχύει το φαύλο κύκλο της χαμηλής αυτοεκτίμησης των ατόμων και τα τοποθετεί σε θέση χαμηλής ισχύος εντός του περίγυρου που τα ωθεί στον “ειδικό”  που παρέχει θεραπείες με την υπόσχεση της μεταστροφής.

 

Τι είναι οι θεραπείες μεταστροφής;

Την δεκαετία του ’50 και του ’60 έκλειναν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα σε ψυχιατρεία και τους έκαναν ηλεκτροσόκ για να τους «αλλάξουν» την ταυτότητα και να τα θεραπεύσουν. Σήμερα, και ενώ η ομοφυλοφιλία και οι τρανς ταυτότητες δεν θεωρούνται πια ψυχιατρικές διαταραχές, στις Η.Π.Α αλλά και στην Ευρώπη εξακολουθούν να υπάρχουν τρόποι με τους οποίους  ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα πείθονται ότι μπορούν, ή και ότι πρέπει, να «αλλάξουν» τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή/και την ταυτότητα φύλου τους. Οι θεραπείες μεταστροφής μπορεί να περιλαμβάνουν σωματικά επώδυνες μεθόδους καλλιέργειας αποστροφής, οι πιο συνηθισμένες όμως τακτικές είναι μέσα από τη συζήτηση. Οι θεραπευτές-τριες προσπαθούν να θεραπεύσουν το άτομο από την ομοφυλοφιλία ή την ταυτότητα φύλου με επιστημονικά αστήριχτους ισχυρισμούς και μεθόδους. Σε θρησκευτικό πλαίσιο συχνά χρησιμοποιείται η προσευχή, η διδασκαλία αποσπασμάτων από ιερά κείμενα και τεχνικές πνευματικής πειθάρχησης.

 

Ποιες “ειδικοί” τις εφαρμόζουν;

Τεχνικές για θεραπείες μεταστροφής εφαρμόζουν κυρίως επαγγελματίες ή σύμβουλοι ψυχικής υγείας αλλά και άλλες ειδικότητες όπως ενδοκρινολόγοι, νευρολόγοι, ορισμένοι εναλλακτικοί και ενεργειακοί θεραπευτές, ιερείς, μοναχοί και όπως κατέδειξε η έρευνα της Orlando LGBT+ ακόμα και άτομα μέσα στην οικογένεια ορισμένες φορές. Το συνήθως νεαρό άτομο, πείθεται από τον άμεσο περίγυρό του ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου που είναι αναστρέψιμη, εφόσον έγκαιρα και με διάρκεια αναζητήσει τις γνώσεις του/της “ειδικού”.

 

Για τι είδους πρακτικές μιλάμε;

Οι μορφές βίας που εφαρμόζονται στις εν λόγω ψευδοθεραπείες αφορούν τα παρακάτω είδη βίας:

Ψυχολογική βία: άρνηση σεβασμού του αυτοπροσδιορισμού των ατόμων και προτάσεις ή/και υπόνοιες ότι η ταυτότητά του μπορεί να αλλάξει μετά από παρέμβαση ή/και δική του επιλογή και προσπάθεια. Παρέχουν επίσης οδηγίες και τεχνικές με σκοπό την «αλλαγή», πίεση να παρουσιάζει άλλη ταυτότητα στον περίγυρο, πίεση να αναπτύξει φιλικές, ρομαντικές και σεξουαλικές σχέσεις που να «ενισχύουν» την κυρίαρχη στρέιτ ταυτότητα, εκβιασμούς, απειλές, χειριστικότητα, εξαναγκασμό να υποβληθεί σε ιατρικές εξετάσεις που δεν επιθυμεί κ.α.
Σωματική ή/και σεξουαλική βία και παρενόχληση: σωματικές τεχνικές, όπως είναι οι εναλλακτικές θεραπείες, μέθοδοι εξέτασης στα γεννητικά όργανα και το υπόλοιπο σώμα, απαίτηση λεπτομερών αναφορών σε σεξουαλικές πρακτικές και φαντασιώσεις παρά την επιθυμία του ατόμου, μέχρι και μαρτυρία για «επανορθωτικό» βιασμό.

 

Τι προκαλούν οι θεραπείες μεταστροφής στα άτομα;

Τα άτομα που συμπλήρωσαν ολόκληρο το ερωτηματολόγιο [97 στον αριθμό] δήλωσαν ότι κατά τη διάρκεια ή με την ολοκλήρωση της “θεραπείας” είχαν αισθήματα ενοχής και ντροπής, μίσος για τον εαυτό τους, διαθεση για κοινωνική απόσυρση, αίσθημα απανθρωποποίησης και κοροϊδίας (του εαυτού τους και των άλλων), μείωση της θρησκευτικής πίστης για όσα άτομα πιστεύουν, απώλεια εμπιστοσύνης και έκπτωση λειτουργικότητας στις διαπροσωπικές σχέσεις κ.α. Σημειώθηκαν επίσης κατάθλιψη, αυτοτραυματισμοί, αγχώδεις διαταραχές, χρήση ψυχοδραστικών ουσιών που δεν γινόταν πριν και περίπου σε ποσοστό 30% πιθανότητα το άτομο να προβεί σε απόπειρα αυτοκτονίας, ειδικά τα νεαρά άτομα.

 

Μερικές μαρτυρίες που σοκάρουν.

Κάποια από τα άτομα δήλωσαν ότι παραπλανήθηκαν από το οικογενειακό περιβάλλον και νόμιζαν ότι είχαν ραντεβού με ψυχολόγο για να συζητήσουν θέματα επαγγελματικού προσανατολισμού. Υπήρξε περίπτωση στην οποία ο ειδικός συνέδεσε τη ΛΟΑΤΚΙ ταυτότητα με πιθανό μελλοντικό καρκίνο, ενώ ένας άλλος ειδικός συνέστησε κρανιοϊερή θεραπεία με σκοπό τη μεταστροφή. «Μου έλεγε να επισκέπτομαι οίκους ανοχής και σιγά σιγά θα έρθει η επιθυμία για γυναίκες. Σταμάτησα να πηγαίνω στο γραφείο της [σ.τ.σ της επαγγελματίας ψυχικής υγείας] και είχα σκέψεις αυτοκτονίας», είπε ένα άλλο άτομο στην ομάδα Orlando. Σε μία περίπτωση καταγράφηκε μέχρι και σεξουαλική πράξη με σκοπό τη θεραπεία μεταστροφής, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί βιασμός, αν λάβουμε υπόψη την κατάσταση ισχύος στην οποία φέρνει τον ειδικό το σύστημα των θεραπειών μεταστροφής.

Η ομάδα Orlando LGBT+ ξεκίνησε καμπάνια για την ποινικοποίηση των θεραπειών μεταστροφής στην Ελλάδα: #ηταυτότητάσουδενθέλειαλλαγή

 

Τα καλά νέα.

Η ύπαρξη ομάδων σαν την Orlando, που με ανύπαρκτους πόρους διεξάγει έρευνα σε πραγματικό χρόνο για τέτοια θέματα, είναι από μόνη της ένα καλό νέο. Υπάρχει όμως και συνέχεια που ευτυχώς λαμβάνει χώρα σε επίπεδο πολιτικό και θεσμών. Τον Μάιο του 2018 ψηφίστηκε από το Ευρωκοινοβούλιο η απαγόρευση των θεραπειών μεταστροφής στην ΕΕ. Ακολούθησε τον Απρίλιο του 2020 το Διεθνές Συμβούλιο για την Αποκατάσταση Θυμάτων Βασανιστηρίων, που τις χαρακτήρισε βασανιστήριο. Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, ανεξάρτητη εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ συντάσσει σχετική έκθεση κάνοντας έκκληση για παγκόσμια απαγόρευσή τους, αναφέροντας ότι προκαλούν εκτεταμένο ψυχικό πόνο σε ΛΟΑΤΚ+ άτομα, που συχνά οδηγεί σε μακροχρόνιες ψυχολογικές και σωματικές συνέπειες. Λίγους μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 2020 γίνεται έκκληση από περισσότερους από 60 ευρωβουλευτές προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για ολική απαγόρευση των θεραπειών μεταστροφής στην ΕΕ. Σήμερα που μιλάμε έχουν ποινικοποιηθεί στη Γερμανία, τη Μάλτα, την Αλβανία και κάποιες περιοχές της Ισπανίας, ενώ συζητήσεις για την απαγόρευσή τους έχουν ξεκινήσει στη Γαλλία.

Η ομάδα Orlando ζήτησε να γίνει προσπάθεια ενημέρωσης και της ελληνικής κοινής γνώμης και δεσμεύθηκε για δράσεις διεκδίκησης που αφορούν στην ενημέρωση της πολιτικής ηγεσίας και των μελών της Βουλής των Ελλήνων για το θέμα. Ίσως η #metoo στιγμή που διανύουμε, κατά την οποία μόλις άνοιξε ο δημόσιος διάλογος για την έμφυλη βία και στη χώρα μας με τις πρόσφατες δηλώσεις γυναικών και ανδρών να φέρνουν στην επιφάνεια περιστατικά κακοποίησης και εκμετάλλευσης από άτομα που βρίσκονται σε κάποια θέση ισχύος, να είναι ένα καλό πλαίσιο να μιλήσουν και θύματα θεραπειών μεταστροφής. Οι επαγγελματίες που ασχολούνται με ζητήματα ψυχικής βίας στην Orlando έχουν δυνατότητες παραπομπών σε σοβαρούς επαγγελματίες που προέρχονται από την κοινότητα ή κατανοούν τη βία που έχει περάσει η ΛΟΑΤΚ+ κοινότητα.

Μαζί σε αυτή τη συζήτηση πρέπει για μια ακόμα φορά να τεθεί και το θέμα της βιωσιμότητας της γραμμής ψυχολογικής υποστήριξης, 11528 “δίπλα σου”, η οποία όπως πληροφορηθήκαμε από τον εκπρόσωπό της κατά τη διάρκεια της διαδικτυακής συνέντευξης τύπου της οργάνωσης Orlando, παραμένει δυστυχώς κλειστή. Οι δε επιστημονικές εταιρείες αλλά και η επίσημη εκκλησία πρέπει να αναλάβουν μέρος της ευθύνης και να βοηθήσουν με επίσημες δηλώσεις τους να τερματιστούν και στην πράξη αυτές οι πρακτικές στη χώρα μας.

Η έρευνα της ομάδας συνεχίζεται ανώνυμα αλλά δυστυχώς όχι επώδυνα. Αν έχετε δεχθεί πρόταση για θεραπεία μεταστροφής και για τον όποιο λόγο δεχθήκατε να υποβληθείτε σε αυτήν, μαζέψτε το κουράγιο σας και απαντήστε στο ανώνυμο ερωτηματολόγιο εδώ.