Θυμόμαστε τη συμβολή του θεατρικού συγγραφέα στον πολιτισμό της Λατινικής Αμερικής και στην εργατική τάξη.
Του Daniel Giovanaz
Ένα αυθεντικό βραζιλιάνικο, αλλά και λατινοαμερικανικό θέατρο, στο οποίο οι εργαζόμενοι οικειοποιούνται τα καλλιτεχνικά μέσα παραγωγής και τα όρια μεταξύ ηθοποιού και θεατή γίνονται θολά. Αυτός ήταν ο στόχος του Αουγκούστο Μπόαλ, ο οποίος γεννήθηκε πριν από 90 χρόνια στις 16 Μαρτίου στο Ρίο ντε Τζανέιρο.
Οι δεσμοί που κατασκεύασε ο Μπόαλ με οργανώσεις της εργατικής τάξης, τόσο στην ύπαιθρο όσο και στην πόλη, έχουν μείνει στη μνήμη με νοσταλγία μέχρι σήμερα. Το κενό που δημιουργήθηκε από το θάνατό του το 2009 ξεπερνιέται μόνο από τις συνεισφορές του στον πολιτισμό της Βραζιλίας και της Λατινικής Αμερικής.
Γιος φούρναρη και νοικοκυράς, ο Μπόαλ γεννήθηκε το 1931 και από παιδί έπαιζε τον διευθυντή θεάτρου. Αν και αποφοίτησε ως Χημικός Μηχανικός, πάντα συνέχιζε να γράφει θεατρικά έργα, αργότερα αποφοίτησε από τη δραματική σχολή και καταπιάστηκε με θέματα όπως οι επισφαλείς συνθήκες εργασίας και ο ρατσισμός.
Τη δεκαετία του ‘50, ενώ έκανε διδακτορικό στη μηχανική στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Μπόαλ έκανε μαθήματα που τον σύστησαν στο σοβιετικό θέατρο.
Ωστόσο, ήταν στο θέατρο «Teatro de Arena», από το 1955, που ο Μπόαλ ενοποίησε μια δραματουργία που εστιαζόταν σε εθνικούς χαρακτήρες και θέματα, ή σε εθνικά-λαϊκά θέματα, μέχρι τότε άγνωστα στο βραζιλιάνικο θέατρο.
Θέματα όπως το ποδόσφαιρο, η διαφθορά και τα εδαφικά ζητήματα, συζητήσεις για τον ιμπεριαλισμό και την εθνική κυριαρχία, τέθηκαν εκείνη την εποχή. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Αουγκούστο Μπόαλ προσέγγισε τα Αγροτικά Πρωταθλήματα, δημιουργώντας κομμάτια για όσους βρίσκονται στα «κάτω» και τον αγώνα τους για γη.
«Μπορεί το θέατρο από μόνο του να μην είναι επαναστατικό, αλλά μην έχετε καμία αμφιβολία: είναι μια πρόβα για επανάσταση!» 16 Μαρτίου 1931 – Η μέρα που γεννήθηκε ο θεατρικός συγγραφέας και οραματιστής πίσω από το «Θέατρο του Καταπιεσμένου», Αουγκούστο Μπόαλ. (Εικόνα: Αουγκούστο Μπόαλ (1931-2009) / BdF)
Έχοντας διωχθεί στην πολιτικοστρατιωτική δικτατορία από το 1964 έως το 1985, ο Μπόαλ παρέμεινε εξόριστος για χρόνια, σε χώρες όπως η Αργεντινή, το Περού, το Εκουαδόρ, η Πορτογαλία και η Γαλλία, αλλά παρέμεινε δραστήριος στην πολιτιστική και πολιτική του μαχητικότητα. Τα Teatro Imagem, Teatro Jornal, Teatro Forum και Teatro Invisível είναι μερικές από τις εκφράσεις αυτού του θεατρικού πλαισίου, που γεννήθηκε εν μέσω του κύκλου δικτατοριών που σάρωναν τη Λατινική Αμερική.
Το βιβλίο «Το θέατρο του Καταπιεσμένου και άλλες πολιτικές ποιητικές» είναι το αριστούργημα του Μπόαλ, το οποίο δημοσιεύθηκε στη Βραζιλία το 1974. Έτσι, γεννήθηκε μια θεατρική μέθοδος που συγκέντρωσε ασκήσεις, παιχνίδια και θεατρικές τεχνικές για τον εκδημοκρατισμό των μέσων της θεατρικής παραγωγής και τη μεταμόρφωση της πραγματικότητας μέσω του διαλόγου.
Ο Μπόαλ πρότεινε να σπάσουν τα όρια μεταξύ της σκηνικής τέχνης και της πολιτικής πρακτικής, μεταξύ του ηθοποιού και του θεατή, με σκοπό τη δημιουργία κοινωνικών όντων που θα γίνουν πολλαπλασιαστές στον αγώνα για τα δικαιώματα και την ιθαγένεια.
Από το 2017, η Βραζιλία έχει την Εθνική Ημέρα του Θεάτρου του Καταπιεσμένου στο επίσημο ημερολόγιό της. Η ημερομηνία που επιλέχθηκε ήταν ακριβώς η 16η Μαρτίου, προς τιμήν του ιδρυτή της.
Έχοντας ανακηρυχθεί «Πρεσβευτής για το Θέατρο» από την Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO), ο Μπόαλ έδωσε μάχη με τη λευχαιμία και πέθανε από αναπνευστική ανεπάρκεια το Μάιο του 2009 στο Ρίο ντε Τζανέιρο.
Μετάφραση από τα αγγλικά: Pressenza Athens
