Γράφει η Flavia Estevan.
Πριν ξεκινήσουμε, θέλουμε να κάνουμε μια παρένθεση σ΄αυτό το άρθρο σχετικά με τον ορισμό του φύλου. Θα χρησιμοποιήσουμε τη λέξη γυναίκες κάνοντας αναφορά σ΄εκείνες που νιώθουν οικεία με το φύλο που δηλώθηκε κατά τη ληξιαρχική πράξη γέννησης, πριν ακόμη προσεγγίσουμε τις ιδιαίτερες λεπτομέρειες που αφορούν την μητρότητα σχετικά δηλαδή την εμπειρία του τοκετού και της γέννας, αναγνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι επίσης οι διεμφυλικοί άντρες μπορούν να γεννήσουν και ότι οι διεμφυλικές γυναίκες επίσης είναι γυναίκες.
Τοκετός και γέννα
Κατά τη διάρκεια του τοκετού και της γέννας, δύο εντελώς διαφορετικές εμπειρίες συγκλίνουν και διαδραματίζονται ταυτόχρονα. Ο τοκετός είναι η εμπειρία που αφορά τη γυναίκα αυτή καθεαυτή ενώ η γέννα είναι η εμπειρία που αφορά το έμβρυο που έρχεται στον κόσμο. Οι δύο αυτές εμπειρίες συνδυάζουν τα σώματα, τις συγκινήσεις αλλά και τις αισθήσεις και τόσο ο τοκετός όσο και η γέννα διαδραματίζονται κάτω από καθοριστικούς κοινωνικούς, πολιτισμικούς και ιστορικούς παράγοντες.
Θα προσπαθήσουμε να μιλήσουμε με συντομία για μερικές ιστορικές και πολιτιστικές ποικιλομορφίες και ιδιαιτερότητες και κυρίως να μοιραστούμε την οπτική γωνία ως προς τα όσα έχει υποστεί το σώμα των γυναικών κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας.
Μέχρι τον 20ο αιώνα, ο τοκετός αποτελούσε για τη γυναίκα κάτι σαν ένα αποθετήριο βιωμένων καταστάσεων το οποίο ήταν συσσωρευμένο για πολλούς αιώνες στην ιστορία της γυναίκας τόσο σε οικιακό όσο και σε κοινοτικό επίπεδο σύμφωνα με τα στερεότυπα αλλά και πρότυπα της εποχής της οικογένειας αλλά και της κοινωνίας στην οποία ζούσε. Οι γυναίκες άλλοτε ξεγεννούσαν η μία την άλλη συνήθως μέσα στα σπίτια τους και στη συνέχεια εξασφάλιζαν μόνες τους την ένδυσή τους, την τροφή τους, τη συντήρηση της οικογένειάς τους αλλά και την υπεράσπιση της ταυτότητας και της προσωπικότητάς τους.
Η μαιευτική, ως ειδίκευση της Ιατρικής κυρίως στον Δυτικό πολιτισμό, οδήγησε σταδιακά τη διαδικασία της γέννας στα νοσοκομειακά ιδρύματα κι αυτό ήταν κάτι το οποίο ενισχύθηκε και παγιοποιήθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1950, κυρίως σε αστικές κοινωνίες.
Η συμπερίληψη του τοκετού ως μια ιατρική ειδίκευση άλλαξε τη νοοτροπία πως ο τοκετός αποτελούσε μια ανθρώπινη εμπειρία. Οι ειδικευθέντες στη Μαιευτική ξεκίνησαν να διαδραματίζουν τον σημαντικότερο ρόλο και επικεντρώνονταν κυρίως στο πως θα χειριστούν την οδύνη του τοκετού που βιώνει η γυναίκα κατά τη διάρκεια της γέννας.
Από τη δεκαετία 1960 κι έπειτα, το φεμινιστικό κίνημα στον τομέα της υγείας ξεκίνησε να διεκδικεί την ανάκτηση της αυτονομίας του γυναικείου σώματος και του δικαιώματος αυτοδιάθεσής του. Είναι επίσης απαραίτητο να ξανακερδίσουμε την εμπιστοσύνη των γυναικών και των επαγγελματιών που σχετίζονται με τον τοκετό ως προς τη δυνατότητά μας να γεννάμε αλλά και ως προς τη δυνατότητα των βρεφών να γεννηθούν.
Ποιο είναι το ανθρωπιστικό όραμα σχετικά με τον τοκετό και την γέννα που οφείλουμε να υπάρξει στις μέρες μας;
Μια ανθρωπιστική προσέγγιση αποβλέπει στην αντιμετώπιση των βίαιων μεθόδων μαιευτικής που περιλαμβάνουν προσβολές, ψυχολογικά βασανιστήρια, άσκηση σωματικής βίας αλλά και τραυματισμούς που αφορούν την κακοποίηση των γεννητικών οργάνων κατά τη διάρκεια του τοκετού αλλά και ως προς τις απάνθρωπες μεθόδους που αφορούν ιατρικές επεμβάσεις οι οποίες γίνονται κάθε μέρα σ΄ολόκληρο τον κόσμο όπως π.χ η χρησιμοποίηση χημικών προϊόντων και φαρμακευτικών σκευασμάτων προκειμένου να επιταχυνθεί ο τοκετός, η υποχρέωση των γυναικών να μένουν στο κρεβάτι, χωρίς τροφή, οι εσφαλμένοι χειρισμοί όπως τα χτυπήματα στο βάθος της μήτρας, τα κολπικά τραύματα αλλά και οι περιττές καισαρικές οι οποίες δεν χρειάζονται, εφόσον οι γυναίκες μπορούν να γεννούν φυσιολογικά. Όλες αυτές οι παραπάνω πρακτικές δεν έχουν καμία απολύτως επιστημονική βάση και βρίσκονται σε αντίθεση με τις διεθνείς συστάσεις.
Οφείλουμε να εργαστούμε προκειμένου να υπερασπιστούμε το ιδεατό πως όλες οι διαδικασίες γέννας θα πρέπει να γίνονται με σεβασμό και ασφάλεια. Είναι απαραίτητο να εγγυηθούμε την πρόσβαση στα δικαιώματα που αφορούν τη σεξουαλική πράξη και την αναπαραγωγή για όλους τους ανθρώπους στον κόσμο με σκοπό να εγγυηθούμε πως κάθε γέννα θα είναι συνειδητή και επιθυμητή.
Το να εξανθρωπίσουμε αυτή τη διαδικασία σημαίνει πως χρειάζεται να εργαζόμαστε διαρκώς για την καλύτερη δυνατή εμπειρία τοκετού, να έχουμε τις απαραίτητες συνθήκες για να συμβεί αυτό, ειδικευμένο και επαρκές προσωπικό, με ικανοποιητικό ωράριο εργασίας, που να τους επιτρέπει να μελετούν και να προβληματίζονται, να έχουν πρόσβαση σε κατάλληλα εργαλεία ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν τόσο την εσωτερική όσο και την εξωτερική κοινωνική βία.
Το να εξανθρωπίσουμε αυτή τη διαδικασία σημαίνει να φροντίσουμε να στρέψουμε το βλέμμα μας σε μια διαφορετική αντίληψη από αυτή που είχαμε μέχρι στιγμής για τον τοκετό και την γέννα. Εάν το βλέμμα μας είναι αυστηρό και σκληρό και δεν θέλουμε να προσαρμόσουμε το φαινόμενο του τοκετού στη σύγχρονη εποχή, συνθλίβουμε και πληγώνουμε τις γυναίκες και δεν σεβόμαστε την αυτονομία τους.
Κάθε τοκετός και κάθε γέννα είναι μια περιπέτεια στο άγνωστο, μια πρόθεση που εκδηλώνεται προς το μέλλον,ένα σημείο αφετηρίας και εκκίνησης. Είναι η αρχή της ζωής ενός ανθρώπου αλλά και η αναγέννηση μιας γυναίκας, η εκ νέου δημιουργία της οικογένειας, επομένως είναι μια στιγμή ιερή και μεγαλειώδης.
Ως επαγγελματίες υγείας, επωμιζόμαστε την ευθύνη να υποστηρίξουμε αυτές τις διαδικασίες δίνοντας τον καλύτερό μας εαυτό, ώστε να μπορέσουμε να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων αυτής της αποστολής που μας έχει ανατεθεί. Δανειζόμενες τα λόγια του βραζιλιάνου συγγραφέα, ποιητή και γιατρού, Joao Guimaraes Rosa, “Όταν ένα νέο παιδί γεννιέται, ο κόσμος ξεκινά από την αρχή”.
Σ΄έναν κόσμο που έχει ανάγκη από μια νέα αρχή, ίσως αυτή η διαδικασία να αποτελεί τη δυνατότητα μιας νέας αφετηρίας.
Μετάφραση από γαλλικά: Χριστίνα Κηπουρού.
