Γράφει ο Γιώργος Μόσχος*.
Δεκαπέντε χρόνια πέρασαν από την έκδοση της Ειδικής Έκθεσης με θέμα “Διοικητική κράτηση και απέλαση αλλοδαπών ανηλίκων“. Ήταν Οκτώβρης του 2005 όταν για πρώτη φορά ο Συνήγορος του Πολίτη και ο Συνήγορος του Παιδιού άρθρωναν την πρόταση για κατάργηση της διοικητικής κράτησης των αλλοδαπών ανηλίκων, χρησιμοποιώντας υλικό από τη διερεύνηση υποθέσεων και την πραγματοποίηση αυτοψιών, όπως οι παρακάτω φωτογραφίες, για να τεκμηριώσει τις απαράδεκτες συνθήκες που επικρατούσαν σε αστυνομικά τμήματα και άλλους χώρους κράτησης στη χώρα.
Ακολούθησαν επανειλημμένες επισκέψεις – αυτοψίες, στην Αττική, στα νησιά, στη κεντρική και βόρεια Ελλάδα και στην παραμεθώριο, πορίσματα, παρεμβάσεις, νομοθετικές και διοικητικές προτάσεις, συνεργασίες με εισαγγελικές αρχές, διακυβερνητικούς διεθνείς οργανισμούς και μη κυβερνητικές οργανώσεις, επαναφέροντας διαρκώς σθεναρά την άποψη ότι οι ανήλικοι που μετακινούνται χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται τιμωρητικά, ως παραβάτες της μεταναστευτικής νομοθεσίας, αλλά ως υποκείμενα δικαιωμάτων. Ως παιδιά, που η πολιτεία οφείλει να τους προσφέρει προστασία, ασφάλεια και υποστήριξη.
Επίσης επισημάναμε πολλές φορές, στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη, ότι η αποκαλούμενη “προστατευτική φύλαξη” σε αστυνομικά τμήματα, συνιστούσε στην πραγματικότητα κράτηση και μάλιστα σε εξευτελιστικές συνθήκες μη επιτρεπόμενες από το εθνικό και το διεθνές δίκαιο. Ορισμένες εκθέσεις μας αξιοποιήθηκαν σε καταδίκες από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε βάρος της Ελλάδας, αλλά η πρακτική της κράτησης στη χώρα μας συνεχιζόταν, με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση, ανάλογα με τις συνθήκες σε κάθε περίοδο.
Τις ίδιες θέσεις παρουσιάσαμε στο Συμβούλιο της Ευρώπης και προωθήσαμε μέσω του Ευρωπαϊκού Δικτύου Συνηγόρων του Παιδιού (ENOC), με επανειλημμένες παρεμβάσεις προς τα Ευρωπαϊκά όργανα, από το 2006 μέχρι και τη δημόσια θέση του το 2019, στην προετοιμασία της οποίας συμμετείχα προσωπικά, όπου τονίστηκε ότι κάθε μορφή κράτησης των παιδιών που μετακινούνται για λόγους που σχετίζονται με τη μεταναστευτική τους ιδιότητα θα πρέπει να απαγορευθεί δια νόμου και να μη λαμβάνει χώρα ούτε ως έσχατο μέτρο.
Ύστερα από την επανειλημμένη κατακραυγή και την πολύμορφη πίεση από διάφορες μεριές, στις 9.12.2020 η Ελληνική Βουλή ψήφισε διάταξη νόμου με την οποία πλέον η προστατευτική φύλαξη ανηλίκων σε αστυνομικά τμήματα δεν επιτρέπεται. Την επομένη, παγκόσμια ημέρα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε διαδικτυακό συνέδριο που διοργάνωσε η ΑΡΣΙΣ Θεσσαλονίκης αναδείχθηκε από επαγγελματίες όλων των ειδικοτήτων (εισαγγελείς, δικηγόρους, γιατρούς, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, κ.α.) το πόσο βλαπτική μπορεί να είναι η κράτηση και πόσο απαραίτητο είναι η διάταξη που ψηφίστηκε να εφαρμοστεί, με ενίσχυση των εναλλακτικών δομών φιλοξενίας και ενός ολοκληρωμένου συστήματος παιδικής προστασίας. Στην ημερίδα αυτή, εκτός από την τεκμηριωμένη σύγκλιση όλων των επιστημονικών ειδικοτήτων στην κοινή θέση για το απόλυτα απαράδεκτο της κράτησης παιδιών που μετακινούνται, το πιο εντυπωσιακό στοιχείο για μένα ήταν η καταπληκτική εισήγηση που έκανε η ψυχολόγος της ΑΡΣΙΣ Σοφία Παπαδοπούλου, περιγράφοντας με παραδείγματα τις φοβερές συνέπειες της κράτησης στη σωματική και ψυχική υγεία των εφήβων. Ιδιαίτερο σημείο της παρουσίασής της ήταν οι “φωνές των παιδιών”, με φράσεις που προέρχονταν από συνεντεύξεις με εφήβους που είχαν περάσει μήνες σε συνθήκες κράτησης πριν καταλήξουν σε δομές φιλοξενίας.
Το κρίσιμο στοιχείο που με συγκίνησε σε αυτή την παρουσίαση ήταν ότι το γεγονός ότι η ώριμη -πλέον- και μαχητική αυτή νέα επαγγελματίας είχε υπάρξει το 2009 μέλος της πρώτης Ομάδας Εφήβων Συμβούλων του Συνηγόρου του Παιδιού! Φαίνεται ότι κάτι πήραν από την εμπειρία τους αυτή όσα παιδιά είχαν την ευκαιρία να συμμετέχουν στην Ομάδα μας.
Πιστεύω ότι το ίδιο συμβαίνει με κάθε κάθε παιδί και κάθε έφηβο που συμμετέχει ενεργά και συστηματικά σε δράσεις βασισμένες στις αρχές της συμμετοχικής δημοκρατίας. Εξελίσσεται στη συνέχεια σε ένα/μία ενεργό/ή πολίτη που κρατάει και μεταδίδει τη σκυτάλη του αγώνα για μια κοινωνία δικαιοσύνης, ισοτιμίας, αλληλεγγύης και ανθρωπιάς. Μακάρι να κατορθώσουμε να πληθύνουμε τα παιδιά που μεταφέρουν αυτή τη σκυτάλη.
*Πρώην Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Το κείμενο αναδημοσιεύτηκε από το προφίλ του στα κοινωνικά μέσα.
