Η 10η Δεκεμβρίου 2020 είναι η 72η επέτειος από την έγκριση της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών. Το έγγραφο είναι μια σφοδρή και ελπιδοφόρα μαρτυρία για την πεποίθηση ότι όλοι οι άνθρωποι στον πλανήτη μας θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας βάσει του νόμου, της ελευθερίας σκέψης και έκφρασης, του δικαιώματος στην εκπαίδευση και του δικαιώματος σε επαρκές βιοτικό επίπεδο. Είναι δύσκολο φέτος, ωστόσο, να φανταστεί κανείς μια χαρούμενη γιορτή για αυτό το ορόσημο, δεδομένης της παγκόσμιας πρόκλησης λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού. Σύμφωνα με την Feeding America, την μεγαλύτερη οργάνωση αντιμετώπισης της πείνας στις ΗΠΑ, περισσότερα από 50 εκατομμύρια άνθρωποι θα βιώσουν επισιτιστική ανασφάλεια φέτος στις ΗΠΑ, την πλουσιότερη χώρα του κόσμου. «Σε όλη τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, εκατομμύρια από τους πιο ευάλωτους μαθητές μπορεί να μην επιστρέψουν στο σχολείο», δήλωσε ο Μπερντ Άσεν, περιφερειακός διευθυντής της UNICEF για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. «Για όσους δεν έχουν υπολογιστές, δεν έχουν διαδίκτυο ή ακόμα και κάποιο μέρος για να διαβάσουν, η μάθηση από το σπίτι έχει γίνει μια τρομακτική πρόκληση».
Η πανδημία έχει γίνει ένας μεγεθυντικός φακός που υπογραμμίζει το χάσμα μεταξύ των προσδοκιών της ίδιας της διακήρυξης και της κατάστασης που βιώνουν σήμερα οι άνθρωποι στην πραγματικότητα. Η κύρια πρόκληση για αυτήν τη διακήρυξη, σε αντίθεση με προηγούμενες εξελίξεις όπως η καθολική εκπαίδευση ή η κατάργηση της δουλείας, είναι ότι, όσο ισχυρή και να είναι, δεν είναι ένα νομικά δεσμευτικό έγγραφο. Δημιουργήθηκε, αντιθέτως, ως αναφορά που πρέπει να ακολουθείται και να εφαρμόζεται από χώρα σε χώρα. Αλλά εδώ είναι το ερώτημα: πόσα κράτη έχουν αλλάξει το ίδιο τους το σύνταγμα ώστε να υιοθετήσουν τις αρχές που βρίσκονται σε αυτό το έγγραφο; Πόσοι διεθνείς θεσμοί έχουν ενστερνιστεί αυτήν τη δήλωση; Πολύ λίγα και πολλοί λίγοι.
Για παράδειγμα, ας δούμε το Άρθρο 1: Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης.
Εφαρμόζοντας αυτό το άρθρο, πολλά αστυνομικά τμήματα στις ΗΠΑ θα είχαν μεγάλο πρόβλημα. Σε μόνο 110 αστυνομικοί σε εθνικό επίπεδο 1 έχουν απαγγελθεί κατηγορίες για δολοφονία ή ανθρωποκτονία με πυροβολισμό εν ώρα υπηρεσίας – παρά το γεγονός ότι περίπου 1.000 άτομα πυροβολούνται θανάσιμα από την αστυνομία ετησίως, σύμφωνα με μια βάση δεδομένων της Washington Post. Επιπλέον, μόνο 42 αστυνομικοί έχουν καταδικαστεί. Και πολλές από αυτές τις καταδίκες κατέληξαν να είναι για μικρότερο αδίκημα – μόνο πέντε από αυτούς τους αστυνομικούς καταδικάστηκαν για δολοφονία (και δεν αναιρέθηκε η καταδίκη). Πότε θα υιοθετήσει το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων;
Φανταστείτε εάν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου είχε εφαρμόσει τη Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων πριν από τη σύναψη εμπορικών συμφωνιών μεταξύ χωρών. Ο κόσμος θα ήταν πολύ διαφορετικός σήμερα. Και αν οι εταιρείες και οι οικονομικές οντότητες εφάρμοζαν το άρθρο 23, θα είχαμε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ένα κύμα μετασχηματισμών για εκατομμύρια ανθρώπους:
(1) Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να εργάζεται και να επιλέγει το επάγγελμά του, να έχει κατάλληλες και ικανοποιητικές συνθήκες εργασίας και να προστατεύεται από την ανεργία.
(2) Όλοι, χωρίς καμιά διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση εργασία.
(3) Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα δίκαιης και ικανοποιητικής αμοιβής, ώστε ο ίδιος και η οικογένειά του να ζουν αξιοπρεπώς, και η οποία συμπληρώνεται, αν είναι απαραίτητο, και με άλλους τρόπους κοινωνικής προστασίας.
(4) Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να ιδρύει μαζί με άλλους συνδικάτα και να συμμετέχει σε συνδικάτα για την υπεράσπιση των συμφερόντων του.
Όσον αφορά την εκπαίδευση, η Μασαχουσέτη ψήφισε τον πρώτο νόμο για υποχρεωτική φοίτηση στο σχολείο το 1852 και μέχρι το 1918, όλα τα παιδιά της Αμερικής υποχρεούνταν να πηγαίνουν τουλάχιστον στο δημοτικό σχολείο. Σήμερα, ο Δήμος της Νέας Υόρκης ξοδεύει το 33% του προϋπολογισμού του για την εκπαίδευση και είναι νομικά υποχρεωμένος να διευκολύνει παιδιά που ζητούν να εγγραφούν. Παρόμοιες πολιτικές υιοθετήθηκαν σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο και σήμερα η UNESCO, με 193 κράτη μέλη, ηγείται των προσπαθειών προς την καθολική εκπαίδευση. Ίσως είναι η μεγαλύτερη επιτυχία μας στην εφαρμογή ενός Καθολικού Ανθρώπινου Δικαιώματος και έχει έναν πολύ ενδιαφέρον χαρακτήρα επίδειξης.
Υπό το πρίσμα των προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε σε έναν κόσμο μετά την COVID, ίσως το Καθολικό Βασικό Εισόδημα (UBI) μπορεί να θεωρηθεί ως το επόμενο ανθρώπινο δικαίωμα για να αγωνιστούμε. Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος (WFP) Ντέιβιντ Μπίσλι προέβλεψε ότι το 2021 θα είναι πιθανώς «η χειρότερη ανθρωπιστική κρίση από την αρχή των Ηνωμένων Εθνών» πριν από 75 χρόνια, προσθέτοντας ότι, για καμιά δωδεκαριά χώρες, ο λιμός «βρίσκεται στο κατώφλι». Στην κοινωνία μας, κανείς δεν μπορεί να ζήσει χωρίς οικονομικούς πόρους, και όμως οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν καν επαρκείς πόρους για να φροντίσουν τον εαυτό τους ή τις οικογένειές τους. Το Καθολικό Βασικό Εισόδημα θα παρέχει σε όλους ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Όπως το αίσθημα που εκφράζεται στη Διακήρυξη, το βασικό δόγμα του Καθολικού Βασικού Εισοδήματος είναι ότι οποιοδήποτε οικονομικό σύστημα πρέπει να είναι στην υπηρεσία της ευημερίας όλων, και όχι το αντίστροφο.
Ας ελπίσουμε ότι οι τεράστιες ανάγκες αυτής της εποχής θα μας βοηθήσουν να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχει πολύ περισσότερη ασφάλεια υιοθετώντας τη Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από το να συνεχίσουμε να ξοδεύουμε τεράστια ενέργεια και πόρους σε ανήθικους στρατιωτικούς προϋπολογισμούς. Θα έχει την αναγκαία ηγεσία η Λευκή Δύση – η λεγόμενη «ανεπτυγμένη κοινωνία» – για να μειώσει τον στρατιωτικό προϋπολογισμό της και να δημιουργήσει ένα χαρακτήρα επίδειξης, όπως έκανε προηγουμένως με την εκπαίδευση; Δεν είναι ζήτημα δημιουργικότητας ή νέων ιδεών, αλλά είναι θέμα τοποθέτησης του ανθρώπου ως κεντρικής αξίας και ενασχόλησης. Ας μας δείξει η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το δρόμο για την πρώτη πραγματικά Ανθρώπινη Κοινωνία μας.
Μετάφραση από τα αγγλικά: Pressenza Athens
