Στις 12 Οκτωβρίου 2020 δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ ο νέος νόμος 4735/2020 του Υπουργείου Εσωτερικών που περιέχει, μεταξύ άλλων, διατάξεις για την τροποποίηση του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας. Το Υπουργείο έφερε αυτό το σύστημα πολιτογράφησης, διατυπώνοντας την ανάγκη της διαφάνειας, της ταχύτητας και της αποτελεσματικότητας. Όμως οι τελικές διατάξεις θέτουν στην πραγματικότητα σοβαρά εμπόδια και περιορισμούς στην απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας.

Σε επίπεδο ουσιαστικών προϋποθέσεων πολιτογράφησης και όσον αφορά τη διακρίβωση της οικονομικής ένταξης καταργήθηκε εν τέλει η προϋπόθεση να διαθέτει ο ενδιαφερόμενος ένα ελάχιστο ετήσιο εισόδημα τουλάχιστον ανειδίκευτου εργάτη, προκειμένου να αποδείξει την οικονομική του ένταξη στην ελληνική κοινωνία. Το κριτήριο αυτό, που είχε εισαχθεί στο αρχικό κείμενο του νομοσχεδίου αφαιρέθηκε με νομοτεχνική βελτίωση του Υπουργού Εσωτερικών – ύστερα από την αυστηρή δημόσια κριτική που ασκήθηκε τόσο από την πλευρά του Generation 2.0 RED, όσο και από άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών αλλά και από κόμματα της αντιπολίτευσης – και αντικαταστάθηκε από τη διατύπωση: «Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών καθορίζονται τα ειδικότερα στοιχεία που αποτελούν τεκμήριο για την οικονομική και κοινωνική ένταξη του αιτούντος για την εξεταζόμενη κατά περίπτωση χρονική περίοδο». Κι ενώ η διάταξη των εισοδηματικών κριτηρίων δεν συμπεριλήφθηκε τελικά, στα κριτήρια της οικονομικής ένταξης του νέου νόμου, παρέμεινε η ύπαρξη σταθερής εργασίας στη χώρα, μια ιδιαίτερα αυστηρή προϋπόθεση για τα δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητας, που θα αποκλείσει άνεργους και αδήλωτους εργαζόμενους από την πρόσβαση στην ελληνική ιθαγένεια.

Όσον αφορά τη διαδικασία της πολιτογράφησης, το νέο εξέταστρο που εισήχθη για τη συμμετοχή στη γραπτή δοκιμασία μειώθηκε τελικά στα 150 ευρώ από τα 250 ευρώ, όπως προβλεπόταν αρχικά, ενώ η βαθμολογική βάση επιτυχίας στο γραπτό τεστ ορίστηκε το 70% των ορθών απαντήσεων αντί του 80% που προβλεπόταν στο αρχικό σχέδιο νόμου. Παρά τις τροποποιήσεις αυτές θεωρούμε ότι δεν αλλάζει η ουσία του προβλήματος, καθώς διατηρούνται τόσο η αύξηση του ήδη υψηλού συνολικού κόστους (από 550 ευρώ που είναι σήμερα θα ανέβει στα 700 ευρώ μαζί με το εξέταστρο) όσο και το αυξημένο επίπεδο επιτυχίας. Αυτές οι δύο παράμετροι είναι σίγουρο ότι αφενός θα λειτουργήσουν αποτρεπτικά για όσους δικαιούνται να καταθέσουν αίτηση για πολιτογράφηση και αφετέρου θα μειώσουν τις πιθανότητες επιτυχίας όσων εν τέλει το προσπαθήσουν.

Επίσης, σχετικά με τα κριτήρια απαλλαγής από την γραπτή εξέταση, διορθώθηκε η αρχική διατύπωση της διάταξης που απέκλειε όσους είχαν φοιτήσει σε λύκειο της χώρας, συμπεριλαμβάνοντας πλέον ορθά όσους έχουν φοιτήσει επιτυχώς είτε σε γυμνάσιο είτε σε λύκειο που ακολουθεί το υποχρεωτικό ελληνικό πρόγραμμα εκπαίδευσης. Σχετικά με την ειδική κατηγορία αιτούντων που απαλλάσσονται από την γραπτή εξέταση λόγω ηλικίας και εξετάζονται προφορικά ενώπιον Ειδικής Τριμελούς Επιτροπής, υπήρξε κι εκεί νομοτεχνική βελτίωση με το ηλικιακό όριο να μειώνεται από τα 67 στα 62 έτη, παραμένοντας βέβαια αυξημένο σχέση με τον προηγούμενο νόμο που όριζε τα 55 έτη.

Μια ακόμα κρίσιμη αλλαγή είναι η κατάργηση της δυνατότητας υποβολής αντιρρήσεων στο Συμβούλιο Ιθαγένειας σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης πολιτογράφησης. Καταργείται δηλαδή το στάδιο της διοικητικής προσφυγής και αντ’ αυτού προβλέπεται η προσβολή της απόφασης μόνο στα διοικητικά δικαστήρια. Η απόφαση αυτή υποδηλώνει τη γενική τάση αυστηροποίησης της διαδικασίας της ιθαγένειας διότι στην πράξη την καθιστά πιο πολυέξοδη, χρονοβόρα και πολύπλοκη για τους ενδιαφερομένους.

Επιπλέον, η προσθήκη της προϋπόθεσης μόνιμης διαμονής στη χώρα για το ανήλικο τέκνο πολιτογραφημένου Έλληνα, ώστε να λάβει κι αυτό την ιθαγένεια, θα οδηγήσει στη δημιουργία Ελλήνων πολιτών “δύο ταχυτήτων”. Έλληνες πολίτες των οποίων τα παιδιά αποκτούν άμεσα την ιθαγένεια και Έλληνες πολίτες των οποίων τα παιδιά αποκτούν την ιθαγένεια με προϋποθέσεις. Από τη στιγμή που ένα άτομο πολιτογραφείται Έλληνας, δεν μπορεί να υπάρχει διάκριση δικαιωμάτων μεταξύ αυτού και των υπόλοιπων Ελλήνων. Εισέρχεται λοιπόν μια διάκριση που ουσιαστικά αντιβαίνει στο ίδιο το Σύνταγμα.

Τέλος, σύμφωνα με τις μεταβατικές διατάξεις, οι αλλαγές στη διαδικασία της πολιτογράφησης θα τεθούν σε ισχύ από την 1η Απριλίου 2021. Αιτήσεις που έγιναν με το προηγούμενο (και ισχύον) σύστημα αλλά δεν θα εξεταστούν μέχρι τις 31 Μαρτίου 2021 από τις επιτροπές πολιτογράφησης, θα εξεταστούν σύμφωνα με την νέα διαδικασία. Σε αυτή τη μετάβαση δεν προβλέπεται τίποτα άλλο παρά μόνο ότι οι αιτούντες την πολιτογράφηση με τον προηγούμενο νόμο δεν υποχρεούνται να πληρώσουν το εξέταστρο την πρώτη φορά που θα εξεταστούν γραπτά. Δηλαδή, θα έχουμε ανθρώπους που αιτήθηκαν βάσει ενός συστήματος και θα εξεταστούν βάσει ενός άλλου, χωρίς να προβλέπονται ειδικότερα κριτήρια και λεπτομέρειες για το πώς θα επέλθει αυτή η μετάβαση. Επίσης, φαίνεται να μην υπάρχει κάποιο άλλο κριτήριο επιλογής μεταξύ των εκκρεμών αιτήσεων που θα εξεταστούν με το παλιό και αυτών που θα εξεταστούν με το νέο, πέραν του “όποιος πρόλαβε, πρόλαβε”! Μια τέτοια αλλαγή στη διαδικασία όσων αιτήσεων εκκρεμούν, θα προκαλέσει σύγχυση στη διοίκηση, ταλαιπωρία στους αιτούντες αλλά και διαφορετική μεταχείριση μεταξύ τους.

Τελικά, ακόμη και μετά τις νομοτεχνικές βελτιώσεις, μένει να δούμε κατά πόσο ο Ν. 4735/2020 θα φέρει διαφάνεια, ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Προς το παρόν, με μια πρώτη ανάγνωση, αυτό που βλέπουμε εμείς είναι ότι θεσμοθετεί ένα σύστημα πολιτογράφησης, που παραμένει δαπανηρό και αγκυλωμένο σε πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες. Και κυρίως, αρνείται να λάβει υπόψη την ουσιαστική ένταξη ανθρώπων που διαβιούν χρόνια στη χώρα, εξασφαλίζοντας μια δίκαιη διαδικασία απόκτησης της ιδιότητας του πολίτη.

Πηγή: Generation 2.0 RED