Ο ρόλος των κοινωνικών φαρμακείων τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά και στην εποχή της πανδημίας

Ποιες ήταν οι πολιτικές αποφάσεις που οδήγησαν τους ανθρώπους στα κοινωνικά φαρμακεία;

Διαβάζουμε στην έρευνα GIVMED – ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑΣ κωδικοποιημένες τις παρακάτω πολιτικές αποφάσεις, που κατέστησαν δύσκολη την πρόσβαση πάνω από 2,5 εκατομμύρια ανθρώπων στο Εθνικό Σύστημα Υγείας μέχρι το 2016, εξαιτίας του γεγονότος ότι ήταν ανασφάλιστοι:

1. Η ασφαλιστική τιμή (ή τιμή αναφοράς) από το κράτος είναι μικρότερη από την λιανική τιμή φαρμάκου σε πολλά φάρμακα.
2. Οι αυξήσεις στις τιμές των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων.
3. Τα διαφορετικά ποσοστά συμμετοχής στο κόστος φαρμάκων για τον ίδιο ασθενή.
4. Η διακοπή της χορήγησης κάποιων κατηγοριών φαρμάκων από τα νοσοκομεία στους ανασφάλιστους.
5. Η πολιτική υπέρ γενοσήμων φαρμάκων περιλαμβάνει μεγαλύτερη επιβάρυνση για πρωτότυπα, τα οποία κάποιοι γιατροί συνεχίζουν να συνταγογραφούν.
6. Η διακοπή χορήγησης ΑΜΚΑ σε αιτούντες άσυλο.
7. Οι μειώσεις στο εισόδημα ανθρώπων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες (μείωση συντάξεων και επιδομάτων).
8. Η κατάργηση του ΕΚΑΣ.
9. Οι δυσμενείς οικονομικές αποφάσεις, οδήγησαν ανθρώπους να ψάχνουν τρόπους να εξοικονομήσουν χρήματα ακόμη και για θέματα υγείας.

Το 2016 ψηφίστηκε ο Νόμος 4368/2016, ο οποίος διασφάλισε την καθολική πρόσβαση στην υγεία για ανθρώπους που ήταν ανασφάλιστοι και πλέον αναφέρονταν ως “κοινωνικά ευπαθείς ομάδες”. Ο νόμος καλύπτει τους ανσφάλιστους που είναι νόμιμοι κάτοικοι της Ελλάδας και ανθρώπους που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις, ανεξάρτητα από την νομική τους κατάσταση, όπως αιτούντες άσυλο, έγκυες γυναίκες, παιδιά και ανθρώπους με αναπηρίες. Η πρόσβαση σε δωρεάν φάρμακα και η εξαίρεση από το ένα ευρώ για την εκτέλεση συνταγής, διασφαλίστηκε για πολλούς ανασφάλιστους. Γιατί όμως παρόλο που το νομικό πλαίσιο στην υγεία ως προς το φάρμακο ήταν ευνοϊκότερο για τους ανασφάλιστους/ες ο κόσμος εξακολούθησε να πηγαίνει στα κοινωνικά φαρμακεία; Οι δύο οργανώσεις εξηγούν:

• Υπάρχουν φάρμακα, στα οποία δεν υπάρχει γενόσημο, ούτε αποζημιώνονται πλήρως από τον ασφαλιστικό φορέα, με αποτέλεσμα ο ασθενής να πρέπει να πληρώσει συμμετοχή.
• Σε πολλές περιπτώσεις, προκύπτει κόστος εκτέλεσης για κάθε συνταγή αξίας 1 ευρώ, που για κάποιους είναι απαγορευτικό.
• Στη συνταγή, περιλαμβάνονται ταυτόχρονα φάρμακα με 25% συμμετοχή.
• Η έκδοση ηλεκτρονικής συνταγής στους ανασφάλιστους στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και σε δημόσια νοσοκομεία, γίνεται κατόπιν ραντεβού τα οποία καθυστερούν χρονικά ή και ακυρώνονται.
• Τα νοσοκομεία δεν εξυπηρετούν πάντα τους ασθενείς (λόγω ελλείψεων σε φάρμακα ή φόρτου εργασίας).
• Οι ασθενείς δεν είναι πλήρως ενημερωμένοι για το τι δικαιούνται δωρεάν.
• Οι ασθενείς χρειάζονται και παραφάρμακα ή υγειονομικό υλικό, το οποίο δεν συνταγογραφείται και δεν αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ. Είναι πιο πρακτικό να τα αναζητούν όλα μαζί από τα κοινωνικά φαρμακεία.

Παράλληλα, ο τρόπος λειτουργίας των κοινωνικών φαρμακείων, εκτός του ότι δίνει λύση στα παραπάνω προβλήματα, προσφέρει και επιπλέον πλεονεκτήματα. Συγκεκριμένα:

• Τα κοινωνικά φαρμακεία, παρέχουν εντελώς δωρεάν υπηρεσίες και προϊόντα σε όλους τους ασθενείς που πληρούν τα κοινωνικά κριτήρια που έχουν ορίσει.
• Τα κοινωνικά φαρμακεία δέχονται χειρόγραφες συνταγές.
• Τα κοινωνικά φαρμακεία βρίσκονται σε κοντινή απόσταση (στο γεωγραφικό όριο του δήμου) σε σχέση με νοσοκομεία ή κέντρα υγείας.
• Στα περισσότερα κοινωνικά φαρμακεία, προσφέρουν υπηρεσίες και κοινωνικοί λειτουργοί. Συγκεκριμένα, ενημερώνουν τους ασθενείς για τα δικαιώματά τους στο ΕΣΥ και τους παραπέμπουν σε άλλες υπηρεσίες ή ειδικότητες, προσφέροντας έτσι μια πιο ολιστική προσέγγιση όσον αφορά στην υγεία του πολίτη.

Οι απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν, έδειξαν ότι το 68,5% των αναγκών σε φάρμακα των ανθρώπων που ζουν σε ευάλωτες καταστάσεις, καλύπτοταν μέσω των κοινωνικών φαρμακείων. Παρόλα αυτά τα κοινωνικά φαρμακεία δεν έχουν θωρακιστεί από κάποιο ειδικό νομικό πλαίσιο ως προς τη λειτουργία τους. Το θέμα αυτό έχει κατά καιρούς προκαλέσει τριβές με το Σύλλογο των Φαρμακοποιών.

Φωτογραφία από το Κοινωνικό Φαρμακείο Δήμου Αμπελοκήπων – Μενεμένης.

Τα κοινωνικά φαρμακεία την περίοδο του εγκλεισμού για την πανδημία Covid-19

Σε συνέχεια αυτής της διρεύνησης GIVMED και Διεθνής Αμνηστία ασχολήθηκαν με τον τρόπο που τα κοινωνικά φαρμακεία ανταποκρίθηκαν στις ανάγκες του πληθυσμού την περίοδο του εγκλεισμού. Πραγματοποιώντας ποιοτική έρευνα το δεκαήμερο 14 με 24 Απριλίου 2020, κατέληξαν στα εξής:

1. Η λειτουργία των κοινωνικών φαρμακείων προσαρμόστηκε στις εξαιρετικές περιστάσεις. Το καθένα εφάρμοσε μέρος των ακόλουθων μέτρων:

• Παροχή φαρμάκων μέσω ραντεβού.
• Εργασία με βάρδιες για τους υπαλλήλους.
• Αναστολή ενεργειών δικτύωσης και μετακίνησης υπαλλήλων για παραλαβή φαρμάκων.
• Το ωράριο λειτουργίας αυξήθηκε στο 5% των κοινωνικών φαρμακείων, παρέμεινε σταθερό στο 65% και μειώθηκε στο 25%.
• Αναβολή προγραμματισμένων εκδηλώσεων.
• Αναστολή διαδικασιών εγγραφής για αποφυγή συνωστισμού.
• Εξυπηρέτηση ωφελουμένων μόνο στον εξωτερικό χώρο του κοινωνικού φαρμακείου.

2. Περίπου το 55% των κοινωνικών φαρμακείων απάντησε ότι ανέλαβε νέες ευθύνες κατά την διάρκεια της πανδημίας

• Παράδοση φαρμάκων και υγειονομικού υλικού κατ’ οίκον (σε κάποιες περιπτώσεις σε συνεργασία με το πρόγραμμα “Βοήθεια στο Σπίτι”).
• Επείγουσα κάλυψη ατόμων που δεν ήταν εγγεγραμμένοι στο κοινωνικό φαρμακείο.
• Ενημέρωση για γραμμή εξυπηρέτησης κατοίκων Δήμου.

3. Η έρευνα έδειξε ότι τα κοινωνικά φαρμακεία λαμβάνουν περισσότερα αιτήματα/παρέχουν διευρυμένες υπηρεσίες κατά την διάρκεια της πανδημίας για μια σειρά από λόγους:

• 70% των κοινωνικών φαρμακείων απάντησε ότι οι ωφελούμενοι τους είχαν επιπλέον ανάγκες λόγω της πανδημίας συμπεριλαμβανομένου υγειονομικού υλικού για προφύλαξη από τον Covid-19 όπως μάσκες και αντισηπτικά.
• Αυξημένη ζήτηση σε ταινίες σακχάρου λόγω της δυσκολίας συνταγογράφησης από γιατρούς και προμήθειάς τους από νοσοκομεία.
• Πολλοί ασθενείς δίστασαν να επισκεφτούν τους γιατρούς τους, ιδιαίτερα στα νοσοκομεία.
• Ασθενείς δεν μπορούν να γράψουν τα φάρμακα τους στο ΙΚΑ ή δε βρίσκουν ιδιώτη γιατρό ή δεν ξέρουν να χρησιμοποιήσουν την άυλη συνταγογράφηση.
• Ωφελούμενοι αναζητούν ψυχοκοινωνική υποστήριξη, λόγω επιπτώσεων του εγκλεισμού, στους κοινωνικούς λειτουργούς των κοινωνικών φαρμακείων.
• Υποστήριξη σε ωφελούμενους του προγράμματος “Βοήθεια Στο Σπίτι” που χρήζουν δωρεάν φαρμακευτική κάλυψη (ΦΕΚ 55/τ.Α/11-3-2020) ακόμα και αν δεν ήταν εγγεγραμμένοι στο Κοινωνικό Φαρμακείο.

4. Περίπου 60% των κοινωνικών φαρμακείων απάντησαν ότι εγγέγραψαν νέους ωφελούμενους/ες κατά την διάρκεια της πανδημίας και 25% ότι εξυπηρέτησαν έκτακτα περιστατικά.

5. Κάποια από τα κοινωνικά φαρμακεία ανέφεραν μείωση στις δωρεές φαρμάκων που δέχονται από πολίτες λόγω του περιορισμού μετακίνησης, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καλύψουν σταθερές ανάγκες που έχουν οι ωφελούμενοί τους.

6. Το 90% των κοινωνικών φαρμακείων απάντησε ότι προμηθεύτηκε το απαραίτητο υγειονομικό υλικό για την προστασία του προσωπικού του, με κάποιον από τους ακόλουθους τρόπους:

• Χορηγία περιορισμένων ποσοτήτων από το Δήμο στο πλαίσιο του οποίου λειτουργούν.
• Δωρεά από εταιρεία ή GIVMED.
• Αγορά από το ίδιο το κοινωνικό φαρμακείο και σε κάποιες περιπτώσεις και από το προσωπικό.
• Χρησιμοποίηση των υπάρχοντος υλικού το οποίο λιγοστεύει.

Συνολικά, τα κοινωνικά φαρμακεία ανταποκρίθηκαν άμεσα στον νέο ρόλο που αναγκάστηκαν να αναλάβουν. Οι απαντήσεις τους, αποδεικνύουν ότι έλαβαν απαραίτητα μέτρα προστασίας, δέχτηκαν νέα αιτήματα υποστήριξης και δούλεψαν συνεργατικά με άλλες υπηρεσίες παρ΄ότι αναγκάστηκαν να δουλέψουν με μειωμένες δωρεές σε φάρμακα και δυσκολίες κάλυψης των επιπλέον αναγκών των ωφελουμένων στο απαραίτητο υγειονομικό υλικό για την προστασία από τον κορονοΪό.