H Ανεξάρτητη Αρχή Συνήγορος του Πολίτη ανάρτησε στις 26/08/20, την ειδική έκθεση: «Από το ίδρυμα στην κοινότητα: εναλλακτική φροντίδα ευάλωτων παιδιών και υποστήριξη οικογενειών».
Η παρούσα έκθεση είναι προϊόν επεξεργασίας υλικού από την εργασία των Ειδικών Επιστημόνων του Κύκλου Δικαιωμάτων του Παιδιού και επανέρχεται στο ζήτημα των συνθηκών λειτουργίας ιδρυμάτων και της προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών που διαβιούν προσωρινά ή επί μακρόν σε δομές ιδρυματικής φροντίδας.
Πώς προστατεύονται τα παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο (παραμελούνται ή/και κακοποιούνται) στην χώρα μας;
Ποια είναι η διαδικασία διερεύνησης και αξιολόγησης των αναγκών των παιδιών που καταλήγουν σε ιδρύματα, και πως διασφαλίζονται τα εχέγγυα για την εξάντληση κάθε δυνατής εναλλακτικής λύσης από την Πολιτεία πριν την τοποθέτηση τους σε ίδρυμα;
Ποια είναι τα κενά που υπάρχουν στην εναλλακτική φροντίδα τους πέραν της ιδρυματικής που δυστυχώς μέχρι σήμερα αποτελεί την μοναδική επί της ουσίας θεσμική παρέμβαση για την προστασία τους;
Αν και το θέμα έχει απασχολήσει από το 2015 τον Συνήγορο του Πολίτη με τη δημοσιοποίηση της ειδικής έκθεσης «Τα δικαιώματα των παιδιών που ζουν σε ιδρύματα» στην οποία είναι καταγεγραμμένα συμπεράσματα και προτάσεις, με την νέα έκθεση επανέρχεται στο ζήτημα, 5 χρόνια μετά, δημοσιοποιώντας επικαιροποιημένα στοιχεία, διαπιστώσεις και δεδομένα.
Με την ειδική έκθεση γίνεται φανερό το σημερινό καθεστώς σε ό,τι αφορά στην προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών που διαβιούν σε δομές ιδρυματικής φροντίδας.
Όπως σημειώνεται στον πρόλογο της έκθεσης: «Αναδεικνύονται προβλήματα σχετιζόμενα με το λειτουργικό μοντέλο που ακολουθείται, στρεβλώσεις στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, ανομοιογένεια πρακτικών, ελλείμματα –σε ανθρώπινο δυναμικό, υποδομές αλλά και συντονισμό στις προβλεπόμενες δομές και δημόσιες αρχές και υπηρεσίες που οδηγούν σε μη αποδεκτές εκπτώσεις».
Μεταξύ των διαπιστώσεων για την υφιστάμενη κατάσταση σημειώνεται ότι οι κοινωνικές υπηρεσίες των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σχεδόν στο σύνολό τους, είναι σοβαρά υποστελεχωμένες ενώ δεν διαθέτουν ένα σαφές και επαρκές θεσμικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων σε σχέση με την παιδική προστασία και την υποστήριξη οικογενειών με σύνθετα ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Στη διενέργεια κοινωνικής έρευνας σχετικά με τις περιπτώσεις καταγγελιών κακοποίησης ή παραμέλησης παιδιών που έγινε από το Συνήγορο του Πολίτη, μετά από διαβούλευση με το ΕΚΚΑ, το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού και τον ΣΚΛΕ, μεταξύ των στοιχείων που προέκυψαν, ενδεικτική των τραγικών ελλείψεων είναι η απάντηση του Δήμου Αθηναίων, σύμφωνα με την οποία, τα περιστατικά που χρήζουν παρακολούθησης ανέρχονται σε 70-100, πλην όμως η αρμόδια κοινωνική υπηρεσία δύναται να παρακολουθήσει μέχρι 20.
Καθώς αναδεικνύονται στην έκθεση οι ανομοιογενείς πρακτικές ανά Δήμο και τα σημαντικά κενά, η Ειδική Αρχή, μεταξύ άλλων, σημειώνει: «Χωρίς τα κατάλληλα εφόδια από άποψη ανθρώπινου δυναμικού, επιστημονικής επάρκειας, πρωτοκόλλων και πόρων, η απλή ύπαρξη κοινωνικών υπηρεσιών σε όλη την επικράτεια και η εισαγωγή νομοθεσίας για την διεύρυνση των υποχρεώσεων και αρμοδιοτήτων τους δεν μπορούν να διασφαλίσουν την παιδική προστασία στην κοινότητα».
Αν και τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει ο διάλογος σχετικά με την αποτροπή εισαγωγής ή τον περιορισμό της διάρκειας παραμονής παιδιών σε ιδρύματα, και τη νομοθετική ενίσχυση του θεσμού της αναδοχής, όπως προκύπτει από όσα καταγράφονται στην ειδική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη: «η εξωοικογενειακή φροντίδα των παιδιών στη χώρα μας εξακολουθεί να βασίζεται, κατά το μεγαλύτερο μέρος, σε ένα πεπαλαιωμένο μοντέλο ιδρυματικής φροντίδας, το οποίο χαρακτηρίζεται από σοβαρά ελλείμματα, ανεπάρκειες και αναχρονιστικά στοιχεία».
Η καταγραφή των αναγκαίων παρεμβάσεων καθώς και των θεσμικών μεταρρυθμίσεων και πολιτικών που θα πρέπει να λάβουν χώρα, προκειμένου η χώρα μας να εναρμονιστεί με τις διεθνείς της υποχρεώσεις, η παρουσίαση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου για τη προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών, αλλά και οι προτάσεις βέλτιστων πρακτικών που ακολουθούνται στην Ευρώπη και διεθνώς, αποτελούν σημαντικό μέρος της ειδικής έκθεσης κι αν «ακουστούν» δύναται να οδηγήσουν σε κατάλληλες παρεμβάσεις «που θα επιτρέψουν τη πλήρη εγκατάλειψη του ιδρυματικού μοντέλου φροντίδας και τη –σταδιακή αλλά σταθερή- μετάβαση σε εκείνο της παροχής υποστήριξης οικογενειών και εναλλακτικής φροντίδας στη κοινότητα».
Γίνεται φανερό από τις διαπιστώσεις της ειδικής έκθεσης ότι η κοινωνική πολιτική απαιτείται να εστιάσει και να επενδύει στην πρόληψη, με σημαντικότερα μέσα αυτής, «την συστηματική ανίχνευση, παρακολούθηση και την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των οικογενειών από κατάλληλα στελεχωμένες κοινωνικές υπηρεσίες της κοινότητας».
Η προώθηση πολιτικών για την αναχαίτιση της φτώχειας, όπως η εισαγωγή δέσμης μέτρων για την υποστήριξη των γονέων στην αγορά εργασίας κι άλλων, αναφέρονται ως σημαντικά εργαλεία για τον περιορισμό του κινδύνου εγκατάλειψης ή απομάκρυνσης παιδιών από τις οικογένειές τους.
Η Ειδική Έκθεση:
«Από το ίδρυμα στην κοινότητα: εναλλακτική φροντίδα ευάλωτων παιδιών και υποστήριξη οικογενειών»
είναι διαθέσιμη ηλεκτρονικά στην σελίδα του Συνήγορου του Πολίτη-Ανεξάρτητη Αρχή
