Σήμερα ο κόσμος αντιμετωπίζει μια πανδημία και αργά ή γρήγορα το ζήτημα υγείας θα επιλυθεί. Οι οικονομικές όμως συνέπειες θα είναι καταστροφικές, πιθανώς χειρότερες από το κραχ του 1929, αν δεν εφαρμοστεί παγκοσμίως ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ανάκαμψης και ένα σοκ αναδιανομής. Αλλά ένα τέτοιο σχέδιο δεν μπορεί, σε καμία περίπτωση, να χρηματοδοτηθεί επιβαρύνοντας με χρέος τους ανθρώπους, που θα τους βυθίσει ακόμη περισσότερο στα χρέη, αλλά θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί με τη διάθεση του συσσωρευμένου κεφαλαίου στην υπηρεσία της ανθρωπότητας (όχι ενάντια σε αυτήν όπως μέχρι τώρα). Είναι πλέον καιρός να τεθεί ένα όριο στην ιερότητα της επ’ άπειρον ιδιωτικής περιουσίας, ώστε ο εξαιρετικά συσσωρευμένος πλούτος να διοχετευθεί προς μια δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη.
Κάθε ιδεολογική βάση για πιθανή συσχέτιση μεταξύ ιδιωτικής περιουσίας, ατομικής αξίας και κοινωνικής σταθερότητας μπορεί να έχει λογική εντός ορισμένων ορίων. Αλλά όταν μερικές περιουσίες στον κόσμο συσσωρεύουν περισσότερο πλούτο από τη μισή ανθρωπότητα, (και η τάση δείχνει επιτάχυνση του φαινομένου), αυτές οι βάσεις καταρρέουν, επειδή δεν υπάρχει προσωπική αξία που να δικαιολογεί τέτοιες διαφορές, επειδή κανένα δικαίωμα που αποκτήθηκε από λίγους δεν μπορεί να νομιμοποιήσει την περιθωριοποίηση εκατομμυρίων και επειδή δεν θα υπάρξει κοινωνική σταθερότητα με τέτοιες ανισότητες.
Έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που το τερατώδες επίπεδο ανισότητας έχει αμφισβητηθεί στον κόσμο. Ωστόσο, ενόψει της σημερινής πανδημίας και των οικονομικών συνεπειών της, οι δραστικές πολιτικές καθίστανται επείγουσες. Όπως και σε άλλες ιστορικές εποχές, ο παραλογισμός των παγκόσμιων συγκρούσεων ανάγκασε τις κυβερνήσεις να δημιουργήσουν οικονομίες πολέμου και μεταπολέμου, θέτοντας τις παραγωγικές δομές στην υπηρεσία της έκτακτης ανάγκης. Ήρθε η ώρα, σε αυτήν την ιστορική στιγμή, για μια μεγάλη παγκόσμια σύγκλιση που θα στηρίξει ριζικά οικονομικά μέτρα, τα οποία είναι απαραίτητα σε αυτήν την έκτακτη ανάγκη για την καταπολέμηση της ανισότητας, την περιθωριοποίηση, την απάνθρωπη μεταχείριση και την περιβαλλοντική καταστροφή. Σήμερα, τα χρηματοπιστωτικά και παραγωγικά συστήματα πρέπει να στραφούν προς την αναδιάρθρωση του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, με στόχο την εξάλειψη της φτώχειας, τη διασφάλιση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου υπό το πρίσμα της δίκαιης και περιβαλλοντικά βιώσιμης κατανάλωσης.
Η αύξηση των φόρων σε όσους συσσωρεύουν πλούτο δεν θα είναι αρκετή, αν και θα πρέπει να γίνει για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων έκτακτης ανάγκης, όμως δεν θα αλλάξει δομικά το μοντέλο διανομής και παραγωγής. Τα εργοστάσια όπλων θα πρέπει να μετατραπούν σε εργοστάσια οχημάτων, σε μηχανήματα και σε μέσα παραγωγής. Οι τράπεζες και τα επενδυτικά ταμεία θα πρέπει να υποχρεωθούν να σταματήσουν την κερδοσκοπία και να χρηματοδοτήσουν την παραγωγή και την κατανάλωση των απαιτούμενων αγαθών και υπηρεσιών, στο πλαίσιο των πολιτικών προστασίας του περιβάλλοντος. Θα πρέπει να είναι υποχρεωτικές οι παραγωγικές επανεπενδύσεις των κερδών των μεγάλων επιχειρήσεων, τερματίζοντας τη φυγή προς φορολογικούς παραδείσους και την κερδοσκοπία.
Ένα κριτήριο για τον περιορισμό της ιδιωτικής περιουσίας θα πρέπει να είναι: ο βαθμός ελευθερίας κατοχής κεφαλαίου και των εσόδων του να είναι αντιστρόφως ανάλογος με το μέγεθός του. Όσο μεγαλύτερο είναι το κεφάλαιο, τόσο μεγαλύτερη είναι η κοινωνική ευθύνη για την πρόοδο ολόκληρης της κοινωνίας και όχι απλώς για την κερδοφορία των λίγων. Αν κάποιος έχει μια μικρή ή μεσαία επιχείρηση, θα βρει τον καλύτερο τρόπο για να επενδύσει τα έσοδά του, εντός ορισμένων νομικών, φορολογικών και περιβαλλοντικών πλαισίων. Αλλά αν κάποιος έχει μεγάλες εταιρείες ή τράπεζες, η επιρροή του στην οικονομία είναι μεγαλύτερη, έτσι οι αποφάσεις του θα πρέπει να περιοριστούν σε ένα πιο στενό πλαίσιο, στο οποίο το κοινό καλό θα είναι προτεραιότητα. Και φυσικά δεν μιλάμε για συμβολικές δωρεές για να φτιαχτεί η εταιρική εικόνα, ή για συστάσεις ή προτάσεις από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα. Μιλάμε για το γεγονός ότι, τα κράτη με πραγματική Ανθρωπιστική Ευαισθησία, τα οποία θα αναδυθούν από ένα νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο, θα πρέπει να παρέμβουν ενεργά για να κατευθύνουν τις μεγάλες επενδύσεις κεφαλαίου σε τομείς γενικού ενδιαφέροντος, μέσω φορολογικών πολιτικών που θα καταστίσουν απαγορευτικές άλλες επενδύσεις που δεν θα ανταποκρίνονται στα συμφέροντα της πλειοψηφίας. Ορισμένοι θα πουν ότι μια τέτοια παρέμβαση του δημοσίου στον ιδιωτικό τομέα συνιστά παραβίαση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Θα πρέπει να τους πούμε, ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα της πλειοψηφίας υπερισχύουν των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας τού συσσωρευμένου κεφαλαίου. Αντιθέτως, άλλοι μπορεί να υποστήριζαν ότι, αντί να ανακατευθύνουμε τις επενδύσεις, θα ήταν «πιο επαναστατικό» να απαλλοτριώσουμε τα πάντα και να τα διανείμουμε όλα με μιας. Θα πρέπει να τους εξηγήσει κάποιος, ότι αν μια μηλιά κοπεί για να διανεμηθούν τα μήλα, σύντομα δεν θα υπάρχουν άλλα φρούτα. Εν πάση περιπτώσει, είναι καλό να θυμόμαστε αυτό το απόσπασμα από το Ανθρωπιστικό Έγγραφο.
«Το κέρδος που δεν προορίζεται για επανεπενδύσεις στην επιχείρηση, που δεν προορίζεται για την επέκτασή της ή τη διαφοροποίησή της, οδηγεί σε χρηματοπιστωτική κερδοσκοπία. Το κέρδος που δεν δημιουργεί καινούριες θέσεις εργασίας, οδηγεί σε χρηματοπιστωτική κερδοσκοπία. Συνεπώς, ο αγώνας των εργαζομένων πρέπει να υποχρεώσει το κεφάλαιο στη μέγιστη παραγωγική του απόδοση. Όμως, αυτό δεν μπορεί να εφαρμοστεί αν δεν υπάρξει κοινή διαχείριση και διεύθυνση. Διαφορετικά, πώς θα αποφευχθούν οι μαζικές απολύσεις, το λουκέτο και η εκκένωση των επιχειρήσεων; Γιατί ο μεγάλος κίνδυνος έγκειται στην υποεπένδυση, την ψευδή χρεοκοπία, τον αναγκαστικό δανεισμό και την φυγή κεφαλαίων, όχι στα κέρδη που μπορούν να επιτευχθούν από την αύξηση της παραγωγικότητας. Και αν επιμείνουμε στην κατάσχεση των μέσων παραγωγής από τους εργαζόμενους, ακολουθώντας τις διδαχές του 19ου αιώνα, θα πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη η πρόσφατη αποτυχία του υπαρκτού σοσιαλισμού».[1]
Ασφαλώς, μπροστά στην σημερινή κατάσταση όσον αφορά την υγεία και την οικονομική έκτακτη ανάγκη, οι προϋπολογισμοί για την υγεία θα πρέπει να αυξηθούν τώρα και ένα βασικό εισόδημα θα πρέπει να παρέχεται για κάθε άνθρωπο για να μην πέσει στη φτώχεια. Αυτό θα απαιτήσει υψηλούς φόρους στις μεγάλες περιουσίες σε εθνικό επίπεδο. Αλλά, επειδή υπάρχει μεγάλη ανισότητα πόρων μεταξύ των χωρών, ο ΟΗΕ και οι διεθνείς πιστωτικοί οργανισμοί θα πρέπει να εργαστούν για τη δημιουργία ενός διεθνούς ταμείου που θα ανταποκρίνεται σε αυτές τις ανάγκες για τις χώρες που βρίσκονται σε πιο μειονεκτική θέση. Αρκεί να συμφωνήσει ο ΟΗΕ για δραστική και ταυτόχρονη μείωση των στρατιωτικών δαπανών των δυνάμεων, ώστε να αποδεσμευθούν επαρκείς πόροι. Και φτάνει οι διεθνείς δανειστές, αντί να εξυπηρετούν τα συμφέροντα των δανειστών, να υποστηρίξουν τις υπερχρεωμένες χώρες μέσα στην κρίση.
Αλλά καθώς αντιμετωπίζεται η άμεση έκτακτη ανάγκη, πρέπει να διαμορφωθεί η εικόνα ενός νέου κόσμου, μέσω διαρθρωτικών και βαθιών αλλαγών, διότι δεν υπάρχει πλέον χρόνος για περαιτέρω καθυστερήσεις, και στον οικονομικό τομέα αυτό σημαίνει, οπωσδήποτε, την επιβολή ορίων στην ιδιωτική ιδιοκτησία και τη δικτατορία των αγορών που μας οδήγησαν στην βορά του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του.
Όπως λέμε πάντα, όλες αυτές οι αποφάσεις απέχουν πολύ από τη βούληση των περισσότερων ηγετών, επομένως θα είναι απαραίτητο οι λαοί να πιέσουν προς τη σωστή κατεύθυνση, και ίσως σήμερα παρά ποτέ, να έχουν την ευκαιρία οι διάφοροι λαοί του κόσμου να συντονιστούν και να συγκλίνουν στην οικοδόμηση ενός κοινού μέλλοντος.
Μετάφραση από τα ισπανικά: Pressenza Athens
[1] Σίλο, Ανθρωπιστικό Έγγραφο, 1993
