Γράφει η Gloria Arias Nieto*
Τα νούμερα ξεχνιούνται, γιατί εκτός από το ότι είναι διαφορετικά, είναι σχεδόν πάντα απόμακρα. Αλλά τα ανθρώπινα όντα, ζωντανά ή νεκρά, συνιστούν ιστορίες, αλήθειες, απουσία και στοργή.
Από το 2016, περισσότεροι από 600 κοινωνικοί ηγέτες δολοφονήθηκαν στην Κολομβία. 56, από την 1η Ιανουαρίου έως τις 19 Απριλίου του τρέχοντος έτους 2020, είναι αβέβαιο το πού βρίσκονται.
Το να σκοτώσεις έναν ηγέτη ισοδυναμεί με το να σκοτώσεις την ελπίδα ενός λαού. Ισοδυναμεί με το να πνίγεις τη φωνή που χρησιμεύει ως γέφυρα μεταξύ των πιο ευάλωτων και που είναι χρήσιμη ως ενεργή, μήπως και καταφέρει να τροποποιήσει την πραγματικότητα. Το να αναγνωριστείς ως ηγέτης από μια κοινότητα απαιτεί χρόνια δουλειάς, πεποίθησης και κλίσης. Είναι δραστηριότητα υψηλού κινδύνου, αξιοσέβαστη και πολύ επικίνδυνη.
Ο κοινωνικός ηγέτης είναι σχεδόν πάντα η μόνη επιλογή που έχει απομείνει στην ξεχασμένη Κολομβία, για να ακουστεί. Στη χώρα μας, οι ηγέτες απειλούνται, εξαναγκάζονται σε εκτοπισμό ή εξορία, και εκτίθενται συνεχώς στην πιθανότητα ενός βίαιου θανάτου.
Γιατί τους φοβούνται και τους μισούν τόσο πολύ; Ίσως επειδή λένε την αλήθεια, επειδή υπερασπίζονται τους πιο ευάλωτους, τη γη, τον πολιτισμό, τα δικαιώματα που συχνά παραβιάζονται από αδιάφορα κοινωνικά στρώματα και από κυβερνήσεις που είναι ανίκανες να προστατεύσουν τη ζωή των πολιτών.
Γι’ αυτό το λόγο συγκεντρωθήκαμε μια ομάδα αρθρογράφων για να τιμήσουμε τη μνήμη των δολοφονημένων ηγετών του τόπου μας. Δεν θέλαμε να αφήσουμε τις ιστορίες τους να χαθούν ή να ξεχαστούν. Ξεκίνησε ως πρόταση του κινήματος Defendamos la Paz [Ας υπερασπιστούμε την Ειρήνη] και σύντομα συνδέθηκαν όλο και περισσότερες φωνές. Γνωρίζουμε ότι τα λόγια μας δεν πρόκειται να επιστρέψουν τις ζωές που έχουν σβήσει, αλλά η σιωπή δεν είναι επιλογή. Από την Κυριακή 7 Ιουνίου, περισσότεροι από 50 αρθρογράφοι από διάφορες πόλεις στην Κολομβία, την Ισπανία και την Αργεντινή έχουν αφιερώσει χρόνο για να βοηθήσουν τη μνήμη για τους δολοφονημένους ηγέτες μας. Μέχρι στιγμής, 64 στήλες έχουν δημοσιευτεί σε 12 μέσα ενημέρωσης και την Κυριακή 14 Ιουνίου, η εφημερίδα El Espectador αφιέρωσε το πρωτοσέλιδο, το σημείωμα της σύνταξης και τρεις ακόμη σελίδες για να τιμήσει τη μνήμη των κοινωνικών ηγετών.
Ο Michel Forst, εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών, επιβεβαίωσε το Φεβρουάριο ότι η Κολομβία είναι μια από τις πιο επικίνδυνες χώρες στον κόσμο, για εκείνες και εκείνους που επιθυμούν να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και τα στοιχεία μας δείχνουν ότι ο Forst είχε δίκιο.
Στις 26 Ιουλίου θα συντονιστούμε από διαφορετικά μέρη του κόσμου, για να πούμε στην κολομβιανή κυβέρνηση και την κοινωνία γενικά ότι πρέπει να σπάσουμε τη συνενοχή της σιωπής. Ότι είναι ακριβές και επείγον να σεβαστούμε και να εκπληρώσουμε ειρηνευτικές συμφωνίες, ανθρώπινα δικαιώματα και σύμφωνα για τη μη βία. Η προστασία της ζωής όσων υπογράψουν για την ειρήνη και των κοινωνικών ηγετών δεν συνιστά απλά μια πρόταση: είναι ηθικό καθήκον των πενήντα εκατομμυρίων Κολομβιανών αλλά και όλων των πολιτών του κόσμου, που γνωρίζουν επιστημονικά και τους υπαγορεύει η συνείδησή τους ότι ο πόλεμος είναι το χειρότερο λάθος, η πιο οδυνηρή αποτυχία της ανθρωπότητας.
Έχουμε τη δυνατότητα να ξεπεράσουμε από τη σιωπή και να ξυπνήσουμε. Η Κολομβία μπορεί και πρέπει να επιτύχει την ειρήνη και θα μάθει τη συμφιλίωση. Αυτό είναι το πιο σημαντικό καθήκον μας.
* Γιατρός, δημοσιογράφος με στήλη στο El Espectador. Γνωστοποιεί και υποστηρίζει κινήματα ειρήνης και συμφυλίωσης. Μέλος του κινήματος Defendamos la Paz (DLP) στην Κολομβία | @gloriariasnieto
Οι περιπτώσεις των Luis, Yobany και Juan*
Οι Luis, Yobany και Juan πιθανότατα δεν είχαν συναντηθεί, αλλά είχαν και εξακολουθούν να έχουν πολλά κοινά. Και οι τρεις είναι Κολομβιανοί κοινωνικοί ηγέτες και και οι τρεις σκοτώθηκαν για αυτόν τον λόγο. Δεν είχα την ευχαρίστηση να τους συναντήσω, αλλά ανέλαβα την ευθύνη να γράψω τώρα γι’ αυτούς. Το κάνω σαν δώρο, ως τη μόνη εναλλακτική λύση που έχω, ώστε τα ονόματά τους να μην κρυπτογραφηθούν σε ένα άδικο παρελθόν, και επειδή εμείς που αποφασίσαμε να αφιερώσουμε χρόνο στο γράψιμο για εκείνους, έχουμε ως μοναδικά εργαλεία τα γράμματα και όσα μπορούμε να κάνουμε με αυτά. Ωστόσο, οι Luis, Yobany και Juan δολοφονήθηκαν, έχουν φύγει και το μόνο πιο επώδυνο από την απουσία τους είναι η ατιμωρησία.
Ο Luis, ο Yobany και ο Juan ζούσαν σε τρία διαφορετικά τμήματα στην Κολομβία και πραγματοποίησαν το επικίνδυνο καθήκον που στη χώρα αυτή είναι το δικαίωμα να υπερασπίζεσαι τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και παρόλο που πιθανότατα δεν γνωρίζουν ο ένας τον άλλον, λόγω των ημερομηνιών κατά τις οποίες σκοτώθηκαν, είναι πιθανό ότι ο Luis ανακάλυψε για τη δολοφονία του Juan και του γιου του, και ότι ο Yobany έμαθε για όλα τα παραπάνω, και ότι, με τη σειρά του, κάποιος άλλος κοινωνικός ηγέτης έχει επίσης μάθει για τη δική του δολοφονία, και ούτω καθεξής.
Ο Luis Alfonso Giraldo Valencia ήταν πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Δράσης της περιοχής La Brasilia, που βρίσκεται στο δήμο La Carmelita στο Puerto Asís, στο τμήμα Putumayo. Ήταν 48 ετών όταν δολοφονήθηκε στο σπίτι του τη Δευτέρα 4 Δεκεμβρίου 2017, τη στιγμή που ολόκληρη η Κολομβία έφτιαχνε το πρωινό της καφέ, στις 6:20 το πρωί. Τα μέσα ενημέρωσης λένε ότι δύο άτομα έφτασαν στην κατοικία του και τον πυροβόλησαν στο κεφάλι αφού ο Luis τους είχε πριν καλημερίσει.
Ο Yobany Velasco Ariza εκπροσώπησε την κοινότητά του στον πυρήνα Guacamaya, την κινητήρια δύναμη πίσω από το κίνημα της αντικατάστασης των καλλιεργειών για παράνομη χρήση από το Εθνικό Συνολικό Πρόγραμμα για την αντικατάσταση των καλλιεργειών (PNIS). Ήταν, σε αρκετές περιόδους, πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Δράσης του χωριού Caño Mosco στο San José del Guaviare, στο τμήμα Guaviare. Δολοφονήθηκε νε αρκετούς πυροβολισμούς κατά την ημερομηνία που η Κολομβία στο σύνολό της θυμάται μια μαζική δολοφονία και τιμά την εθνική ημέρα των θυμάτων. Μάρτυρες δήλωσαν στην εφημερίδα El Espectador ότι ο Yobany πυροβολήθηκε από μια μοτοσικλέτα με δύο επιβάτες, που φορούσαν κράνη. Συνέβη στις 9 Απριλίου 2018, ημέρα που η χώρα μας τιμά το Bogotazo.
Στις 10 Ιανουαρίου 2017, η οικογένεια του Juan Mosquera Rodríguez, ενός αναγνωρισμένου ηγέτη της κοινότητας, 55 ετών, υπέφερε διπλό χτύπημα. Από την επόμενη ημέρα δύο μέλη της θα έλειπαν για πάντα από το οικογενειακό τραπέζι, επειδή ο Juan δολοφονήθηκε μαζί με τον 33χρονο γιο του Moisés, στην κοινότητα El Tambolar, στο Río Sucio στην περιοχή Bajo Atrato, τμήμα Chocó. Οι μαρτυρίες λένε ότι πριν δολοφονηθούν, φερόμενα μέλη των ομάδων τοπικών ομάδων αυτοάμυνας κατηγόρησαν τον κοινωνικό ηγέτη ότι ήταν ενταγμένος στις επαναστατικές ένοπλες κολομβιανές δυνάμεις [FARC].
*Από το κείμενο της Alexandra Vega-Rivera, φεμινίστριας ανθρωπολόγου στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες (Αργεντινής). Μετάφραση Pressenza Athens.
