Ιστορικής σημασίας είναι η μάχη που δίνει η Αργεντινή να διαγράψει μέρος του δημοσίου χρέους της. Η σύγκρουση κορυφώθηκε την Παρασκευή 22 Μαΐου, όταν έληγαν υποχρεώσεις της Αργεντινής ύψους 500 εκ. δολ. κι η κυβέρνηση της χώρας αρνήθηκε να τις εξυπηρετήσει, όπως είχε προαναγγείλει ότι θα πράξει. Η αντίδραση των αγορών συμπυκνώθηκε στην ανακοίνωση των οίκων αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας Fitch και Standard and Poor’s την Τρίτη 26 Μαΐου που υποβάθμισαν το χρέος της Αργεντινής σε D (Default) που ισοδυναμεί με χρεοκοπία και RD (Restricted Default) που ισοδυναμεί με επιλεκτική χρεοκοπία, αντίστοιχα. Στο ίδιο καθεστώς της επιλεκτικής χρεοκοπίας είχε τοποθετηθεί κι η Ελλάδα προ δεκαετίας όταν (σε συμφωνία με τους πιστωτές) προχώρησε στην μη πληρωμή ορισμένων ομολόγων.
Η σύγκρουση ωστόσο που διεξάγεται στην Αργεντινή είναι τελείως διαφορετική γιατί η μερική αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους της (συγκεκριμένα 65 δισ. δολ. σε ένα σύνολο 324 δισ. δολ. που αντιστοιχεί στο 90% του ΑΕΠ της) εξελίσσεται σε σύγκρουση με τους διεθνείς πιστωτές της. Η πρόταση της Αργεντινής αφορούσε μεταξύ άλλων 3ετή περίοδο χάριτος στην αποπληρωμή, μετάθεση των αποπληρωμών μετά το 2030, 5,5% μείωση στο κεφάλαιο και 62% μείωση στα επιτόκια (από 7% στο 2,3%). Η συγκεκριμένη πρόταση έγινε δεκτή από ένα ασυνήθιστα ευρύ φάσμα προσωπικοτήτων που ξεκινούσε από τον Πάπα Φραγκίσκο και την υποψήφια για το χρίσμα των Δημοκρατικών αμερικανίδα Ελίζαμπεθ Γουόρεν κι έφτανε σε δεκάδες οικονομολόγους απ’ όλον τον κόσμο (εδώ η ανοιχτή επιστολή τους) όπου συμπεριλαμβάνονταν Νομπελίστες, κορυφαίοι μαρξιστές, κ.α. Η συσπείρωση που πέτυχε η Αργεντινή δείχνει πόσο ώριμο είναι σήμερα το αίτημα της διαγραφής μέρους του χρέους, ακόμη και σε αστικούς κύκλους.
Το αιτιολογικό εκ μέρους της (περονιστικής πολιτικής παράδοσης) κυβέρνησης της Αργεντινής ήταν απίστευτα προφανές: Προτεραιότητα έχουν οι κοινωνικές ανάγκες των 45 εκ. Αργεντίνων (το 35% εκ των οποίων ζει στη φτώχεια, που μεταξύ των παιδιών ξεπερνάει το 52%) κι όχι οι διεθνείς πιστωτές! Σε άρθρο γνώμης που έγραψε ο υπουργός Οικονομικών, Μάρτιν Γκούζμαν, στους Financial Times τόνισε ότι «στο νέο κόσμο του covid-19 δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να δαπανούμε το 20% των δημοσίων δαπανών μας ή και περισσότερα για πληρωμές χρέους – όπως ορισμένοι πιστωτές έχουν στην πράξη ζητήσει. Είναι απλώς αδύνατο». Η κυβέρνηση του Αλμπέρτο Φερνάντες μάλιστα για να δείξει πώς εννοεί ότι λέει και να χτίσει τις αναγκαίες κοινωνικές συμμαχίες εντός, ανακοίνωσε αυξήσεις στις συντάξεις κατά 6,12% από την 1η Ιουνίου. Πρόκειται για αύξηση που θα ωφελήσει 16 εκ. συνταξιούχους ή το 80% του συνόλου ενώ ξεπερνά κατά πολύ τον πληθωρισμό! Κινείται μάλιστα στον αντίποδα της νέας παγκόσμιας οικονομικής ορθοδοξίας, που υποτίθεται ελέω covid-19, προτάσσει παντού μειώσεις μισθών και συντάξεων και επιδείνωση των εργασιακών σχέσεων. Η Αργεντινή για μια ακόμη φορά κάνει τη διαφορά…
Τι ακριβώς θα γίνει στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων που είναι σε εξέλιξη και αναμένεται να τερματιστούν στις 2 Ιουνίου παραμένει ακόμη άγνωστο. Ενδιαφέρον έχει ωστόσο ότι η Αργεντινή επικαλείται εναντίον των διεθνών πιστωτών ακόμη και το ΔΝΤ. Ειδικότερα ο διεθνής οργανισμός, κάνοντας ένα βήμα ακόμη πιο μπροστά από το βήμα που έκανε με αφορμή το ελληνικό χρέος όταν μετά από πολλά αποδέχτηκε την ανάγκη ελάφρυνσής του (υπό τον όρο να μην θιγεί ούτε ένα δολάριο από το δικό του μέρος), σε ανακοίνωση που εξέδωσε τον Φεβρουάριο του 2020 αναγνώριζε ότι το χρέος της Αργεντινής δεν είναι πλέον βιώσιμο. Συγκεκριμένα, επειδή το πέσο έχει υποτιμηθεί κατά 40%, τα σπρεντ έχουν αυξηθεί κατά 1.100 μονάδες βάσης, τα διεθνή συναλλαγματικά αποθέματα έχουν μειωθεί κατά 20 δις. δολ., το πραγματικό ΑΕΠ έχει συρρικνωθεί περισσότερο απ’ όσο εκτιμούταν και το δημόσιο χρέος έχει φτάσει στο 90% του ΑΕΠ (13% πάνω από τις προβλέψεις) προέκρινε μια επέμβαση στο χρέος, επιμένοντας φυσικά ότι θα πρέπει να γίνει από κοινού με τους πιστωτές. Παρότρυνση που η κάθε πλευρά στη πορεία ερμήνευσε με το δικό της τρόπο.
Η στάση του ΔΝΤ δεν μπορεί να ερμηνευθεί ανεξάρτητα από τις τεράστιες ευθύνες που φέρει για την υπερχρέωση της Αργεντινής, μετά την δανειοδότηση του προηγούμενου νεοφιλελεύθερου προέδρου της χώρας Μαουρίτσιο Μάκρι με δύο δάνεια ύψους 57 δισ. δολ. το 2018. Μέρος δε εξ αυτών χρησιμοποιήθηκαν για την προεκλογική εκστρατεία του πρώην προέδρου, όπως μου έδειξαν με αδιάσειστα στοιχεία Αργεντίνοι κατά την επίσκεψή μου στη χώρα το Νοέμβριο (εδώ το σχετικό ρεπορτάζ)! Πώς μετά να μην δώσει το ΔΝΤ το πράσινο φως έστω και με κρύα καρδιά για την αναδιάρθρωση του ιδιωτικού χρέους…
Η έκβαση των διαπραγματεύσεων του υπουργού Οικονομικών Μαρτίν Γκούζμαν με τους ιδιώτες πιστωτές θα έχει ιστορική σημασία επειδή δεν αφορά μόνο την Αργεντινή. Εδώ και ένα τουλάχιστον χρόνο είναι σε εξέλιξη μια αργή πορεία δημοσιονομικού εκτροχιασμού όλων των αναδυομένων αγορών, εξ αιτίας της φυγής κεφαλαίων από την περιφέρεια του καπιταλισμού προς τις μητροπόλεις. Το χρέος τους που αυξάνεται απειλητικά κάθε μήνα ανέρχεται πλέον σε 2,5 τρισ. δολ. Οι διεθνείς πιστωτές, που στην περίπτωση της Αργεντινής έχουν διασπαστεί, αν αποδεχτούν τα αιτήματα των Περονιστών ξέρουν ότι σύντομα θα ακολουθήσουν δεκάδες άλλες χώρες κυρίως της Αφρικής και της Ασίας. Γι’ αυτό και προχώρησαν στην κήρυξη της Αργεντινής σε χρεοκοπία παρότι το κόστος από την αναδιάρθρωση απέχει ελάχιστα από την αποτίμηση της αγοράς ενώ κι η ίδια η χρεοκοπία επισείει για τους πιστωτές επιπλέον κόστη. Μεταξύ άλλων το δεδικασμένο μιας κατά πάντων κήρυξης στάσης πληρωμών που θα λειτουργούσε παραλυτικά για τις αγορές…
Η στάση της Αργεντινής δείχνει ότι το αίτημα της διαγραφής μέρους έστω του δημόσιου χρέους επανέρχεται! Η έκρηξη του δημόσιου χρέους λόγω της μεγάλης ύφεσης και των έκτακτων δαπανών για την αντιμετώπιση της πανδημίας επιβάλει νέες πρωτοβουλίες ενάντια στους πιστωτές, με στόχο να βρεθούν πόροι για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής και τη χορήγηση αυξήσεων. Κι αν αυτό είναι εμφανές και αυταπόδεικτο στην Αργεντινή όπου το δημόσιο χρέος ανέρχεται στο 90% του ΑΕΠ και η ύφεση στο 5,7%, τι είναι στην Ελλάδα όπου το δημόσιο χρέος θα φτάσει το 200% του ΑΕΠ και η ύφεση το 10%;
