Ζούμε σε έναν κόσμο που αλλάζει καθημερινά. Η νέα πανδημία του κορωνοϊού μας δοκιμάζει.
Ο τροχός της επιστήμης γυρίζει όσο πιο γρήγορα μπορεί και ποτέ δεν ήταν πιο κοντά μας. Καλώντας μας να κατανοήσουμε φαινόμενα όπως η λειτουργία ενός ιού, η χρήση εξοπλισμού ατομικής προστασίας, η συζήτηση για τους τύπους διαγνωστικών τεστ, η λειτουργία ενός ή κάποιού άλλου φαρμάκου, η έγκριση νέων φαρμάκων και εμβολίων ή να κατανοήσουμε την προφύλαξη και την καθημερινή φροντίδα κ.λπ. Εν ολίγοις, ένας ολόκληρος τομέας που μέχρι τότε ήταν σχεδόν αποκλειστικός για τους επιστήμονες και τους επαγγελματίες υγείας.
Όλα αυτά φτάνουν σε εμάς μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μέσων ενημέρωσης και συχνά νιώθουμε υποχρεωμένοι να εκφράζουμε τις απόψεις μας για αυτά τα θέματα.
Με τον φρενήρη ρυθμό της πληροφόρησης, τα ψευδή και αληθινά μίγματα ειδήσεων αναγκάζουν συχνά τους οργανισμούς υγείας να κάνουν δημόσιες δηλώσεις και να αποσαφηνίζουν ευρέως διαδεδομένα ψέματα και εφευρέσεις. Εν μέσω αυτής της πληθώρας πληροφοριών, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι δεν είναι όλα τα «αθώα» ψέματα τόσο αθώα.
Το φαινόμενο του αρνητισμού
Ο αρνητισμός είναι ένας όρος που εμφανίστηκε στη δεκαετία του 1980 στη Γαλλία. Παρουσιάστηκε από ιστορικούς για να προσδιορίσουν μια ομάδα ακαδημαϊκών οι οποίοι αρνήθηκαν την ύπαρξη των ναζιστικών θαλάμων αερίου. Έκτοτε, ο όρος αυτός έχει υπερβεί την ιστορική πειθαρχία και στη σύγχρονη κοινωνία έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλούς τομείς.
Το κοινό βασικό χαρακτηριστικό του αρνητισμού είναι η στάση ενός ατόμου ή μιας ομάδας να αρνείται αποδεδειγμένα γεγονότα ή στοιχεία, δημιουργώντας μια νέα βολική αφήγηση χωρίς να παρουσιάζει νέα δεδομένα ή στοιχεία που έρχονται σε αντίθεση με όσα έχουν ειπωθεί προηγουμένως.
Ο αρνητισμός δεν πρέπει να συγχέεται με τον αναθεωρητισμό, που είναι η πρακτική της εξέτασης γεγονότων από νέες πηγές ή στοιχεία.
Μερικές φορές ο αρνητισμός ξεκινά μέσα στην ακαδημαϊκή κοινότητα, έπειτα υποστηρίζεται από ομάδες στην κοινωνία, ακόμα και όταν αυτή η αρχική «θεωρία» έχει ήδη διαψευστεί μέσα στην ίδια την ακαδημαϊκή κοινότητα.
Οι ιδέες αυτές διεισδύουν στα μέσα ενημέρωσης, στα κοινωνικά δίκτυα, ποτέ με βάσιμα επιχειρήματα, αλλά πάντα με καλά σχεδιασμένη μορφή για την επίτευξη του κύριου στόχου τους: τη σύγχυση και τη χειραγώγηση σύμφωνα με συμφέροντα. Οι «θεωρίες» του αρνητισμού δείχνουν μια νέα αλήθεια που είναι εύκολη, ελαφριά και γρήγορη στην αφομοίωση, βρίσκοντας έτσι οπαδούς σε όλο τον κόσμο.
Σε σχέση με τα ιστορικά γεγονότα, βλέπουμε τον αρνητισμό να εφαρμόζεται στο Ολοκαύτωμα και στις λατινοαμερικανικές δικτατορίες (αναφερόμενοι στο θάνατο χιλιάδων ανθρώπων ως «πόλεμο κατά της μαρξιστικής τρομοκρατίας») και στη γενοκτονία των Αρμενίων. Όλα αυτά τα σημεία απαιτούν την ιστορική αποκατάσταση και την τιμωρία των εμπλεκόμενων (όταν αυτό είναι ακόμη δυνατό), γιατί οι αρνητές όταν λένε ότι δεν συνέβησαν αυτά τα γεγονότα προσπαθούν να αποτρέψουν την πραγματοποίηση κατάλληλων επανορθώσεων, πέρα από το ότι επιτρέπουν να ξανασυμβούν τέτοια βάναυσα γεγονότα.
Βρίσκουμε περιγραφές ενός τύπου κλιματικού αρνητισμού που λέει ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι ψέμα ή χειραγώγηση, παρά τις μελέτες που δείχνουν ότι η θερμοκρασία αυξάνεται τα τελευταία 20 χρόνια και το λιώσιμο των πάγων είναι αποδεδειγμένο.
Στην επιστήμη, μια γνωστή μορφή αρνητισμού είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η Γη είναι επίπεδη.
Είναι συχνό, πέρα από τους ισχυρισμούς που προβάλλουν, οι αρνητές να διαδίδουν και κάποια θεωρία συνωμοσίας που μας κάνει να πιστεύουμε ότι θέλουν να μας εξαπατήσουν για κάποιο οικονομικό, πολιτικό κ.λπ. λόγο.
Ο αρνητισμός «κολλάει» σαν ιός
Είναι κοινό μεταξύ των αρνητών να προάγουν την έλλειψη πίστης στις επιστήμες, ιδίως στις ανθρωπιστικές και βιολογικές επιστήμες.
Η επιστήμη είναι ουσιαστικά αλλαγή. Κάτι που αποδείχτηκε χθες μπορεί να μην λειτουργήσει αύριο και αυτό διότι η επιστήμη εξελίσσεται, ξεπερνά και ανακαλύπτει νέα βήματα σε μια κλιμάκωση της συλλογικής κατασκευής της γνώσης.
Οι ομάδες αρνητών εκμεταλλεύονται αυτήν τη δυναμική κατάσταση και εμφυτεύουν την ιδέα ότι η επιστήμη δεν είναι αξιόπιστη, ότι δεν αξίζει να την ακολουθούμε διότι σήμερα σου λένε κάτι και αύριο αυτό αλλάζει.
Ένα όραμα μέσω του νέου ανθρωπισμού
Ο νέος ανθρωπισμός προτείνει μια θεμελιώδη αρχή που σχετίζεται με το θέμα μας: την επιβεβαίωση της ελευθερίας των ιδεών και των πεποιθήσεων.
Ένας αρνητής θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι έχει το δικαίωμα να σκέφτεται διαφορετικά από το καθιερωμένο. Είναι αλήθεια, αλλά πρέπει να δούμε το ευρύτερο πλαίσιο που προωθεί αυτή η «νέα σκέψη». Αν αυτή η νέα εκδοχή αποκρύπτει τη βία, προάγει τη βία ή βλάπτει τους άλλους, τότε δεν θα πρέπει να γίνει αποδεκτή, διότι δύο άλλες θεμελιώδεις αρχές για μια ανθρωπιστική στάση είναι η προώθηση της μη-βίας και της μη διάκρισης.
Σε μια περίοδο τόσο έντονη όσο αυτή στην οποία ζούμε, όπου διακυβεύονται οι ζωές χιλιάδων ανθρώπων, πρέπει να αγωνιστούμε για να ενθαρρύνουμε και να προωθήσουμε πρακτικές που προστατεύουν όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους και δεν υποστηρίζουν ή διαδίδουν πληροφορίες που είναι αντίθετες από αυτές που οι οργανώσεις υγείας θεωρούν καλύτερες. Η επιστήμη πρέπει να αποτελεί παράδειγμα για την κοινωνία, να είναι διαφανής και ηθική στις πράξεις της.
Σίγουρα θα υπάρξουν λάθη, αλλά αυτά θα οφείλονται στους περιορισμούς της στιγμής και όχι σε αυτοσχεδιασμούς ή ψέματα που διαδίδονται κακόπιστα από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα χωρίς να υπολογίζουν την κοινωνική πρόνοια.
Πηγές:
Manual of personal development for members of the Humanist Movement
Rousso, Henry. “The Political and Cultural Roots of Negationism in France.” South Central Review, vol. 23 no. 1, 2006, p. 67-88. Project MUSE, doi:10.1353/scr.2006.0014.
Σίλο. «Contributions to Thought» διαθέσιμο στο www.silo.net
Pompei J. Teoria y Practica- Metodo estructural Dinâmica. Παγκόσμιο Κέντρο Ανθρωπιστικών Σπουδών.
Wolf, Kenneth Baxter, «Negating Negationism» (2014). Pomona Faculty Publications and Research. 394.
Μετάφραση: Pressenza Athens – Ανδρέας Παπαγγελόπουλος.
