Αεροπορικές εταιρείες: Η ώρα της εθνικοποίησης

Κείμενο του Άρη Χατζηστεφάνου. Πρώτη δημοσίευση Εφημερίδα των Συντακτών 02/05/2020. Αναδημοσίευση από το info-war.gr

Αρκετές αεροπορικές εταιρείες υπόσχονται ότι στις πρώτες πτήσεις μετά την πανδημία θα αφήνουν περισσότερο χώρο ανάμεσα στους επιβάτες. Θα έπρεπε ίσως να το είχαν σκεφθεί όσα χρόνια συρρίκνωναν τα καθίσματα και τη μεταξύ τους απόσταση. Ίσως τώρα η απόφαση να ληφθεί από τα κράτη που καλούνται να τις εθνικοποιήσουν.
Λίγες ημέρες πριν ο κορονοϊός αναγκάσει τις αεροπορικές εταιρείες να καθηλώσουν στο έδαφος σχεδόν το 90% των επιβατικών αεροσκαφών τους, ένα βιντεάκι 30 δευτερολέπτων διαδιδόταν στο ίντερνετ με ρυθμούς… πανδημίας. Επιβάτης της American Airlines, που καθόταν στο τελευταίο κάθισμα (η κλίση του οποίου δεν ρυθμίζεται καθώς ακουμπά στο τοίχωμα της τουαλέτας) χτυπούσε αδιάκοπα το κάθισμα της μπροστινής του, η οποία είχε «ξαπλώσει» προς το μέρος του.

Από τα χιλιάδες σχόλια και άρθρα που γράφτηκαν για τα θέμα, ο συντάκτης του «Guardian» Λουκ Ο’Νιλ φάνηκε να συλλαμβάνει πρώτος την ουσία του προβλήματος. Το βίντεο, έγραψε, συμπυκνώνει σε μισό λεπτό το νόημα της ταινίας «Παράσιτα» στην οποία ο καπιταλισμός μάς κάνει να πιστεύουμε ότι για όλα τα δεινά ευθύνονται οι συνάνθρωποί μας και όχι «οι ισχυροί, που συνασπίζονται σαν τα παράσιτα, για να μας ξεζουμίσουν».

Οι ισχυροί της ιστορίας είναι προφανώς οι αεροπορικές εταιρείες, οι οποίες μας ξεζουμίζουν (σχεδόν κυριολεκτικά), μειώνοντας εδώ και δεκαετίες τον χώρο ανάμεσα στα καθίσματα αλλά και το μέγεθος των θέσεων. Στα πρώτα Boeing 707, που μπήκαν στην κυκλοφορία το 1958, οι θέσεις απείχαν μεταξύ τους 86 εκατοστά και παρέμειναν έτσι σχεδόν μέχρι το τέλος του περασμένου αιώνα. Σήμερα το «ψυχολογικό» όριο της ελάχιστης απόστασης μεταξύ των καθισμάτων (κάτω από το οποίο οι επιβάτες εκφράζουν έντονη δυσαρέσκεια και ενδέχεται να προτιμήσουν άλλη εταιρεία), είναι τα 76 εκατοστά. Παρ’ όλα αυτά, αρκετές εταιρείες χαμηλού κόστους μείωσαν την απόσταση ακόμα και στα 71 εκατοστά.

Παράλληλα σε μεγαλύτερα αεροπλάνα οι τρεις θέσεις στη μέση του θαλάμου επιβατών έγιναν τέσσερις καθώς το πλάτος των καθισμάτων μειώθηκε κατά τουλάχιστον τέσσερα εκατοστά, ενώ συρρικνώθηκαν και οι βραχίονες για τα χέρια – γεγονός που οδήγησε και σε κλιμάκωση του λεγόμενου πόλεμου του αγκώνα (elbow war) μεταξύ των επιβατών. Ειδικά στις ΗΠΑ, μάλιστα, η συρρίκνωση των καθισμάτων σημειώνεται καθώς οι επιβάτες «φουσκώνουν» με το πέραμα του χρόνου. Όπως εξηγούσε ο Πολ Χάντσον, πρόεδρος της οργάνωσης Flyers Rights για τα δικαιώματα των επιβατών, τα καθίσματα στις ΗΠΑ «σχεδιάστηκαν για ανθρώπους με μέσο βάρος 77 κιλών ενώ τώρα ο μέσος Αμερικανός αγγίζει τα 90,7 κιλά».

Ο ελάχιστος χώρος για τα πόδια οδηγεί όλο και συχνότερα σε εντάσεις μεταξύ των επιβατών οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις οδήγησαν ακόμη και σε μάχες σώμα με σώμα και ανάγκασαν πιλότους να προσγειώσουν τα αεροσκάφη τους. Το πρόβλημα φυσικά δεν σχετίζεται μόνο με την άνεση των επιβατών και την αποφυγή του λεγόμενου συνδρόμου της οικονομικής θέσης, αλλά και με την ασφάλειά τους. Μικρότερος χώρος για τα πόδια μεταφράζεται σε σημαντική αύξηση του χρόνου που απαιτείται για την εκκένωση του αεροσκάφους.

Η συρρίκνωση των θέσεων και το ψαλίδισμα των προσφερόμενων υπηρεσιών, όπως το φαγητό, η ελεύθερη επιλογή θέσης και οι δωρεάν αποσκευές, συνέβαλαν ώστε η παγκόσμια βιομηχανία των αιθέρων να παρουσιάζει σταθερή και αυξανόμενη κερδοφορία για τουλάχιστον μία δεκαετία. Για την ακρίβεια, μόνο τα έσοδα από τις λεγόμενες βοηθητικές υπηρεσίες (ancillary services), δηλαδή οι επί πληρωμή υπηρεσίες που προσφέρει μια εταιρεία πέραν της τιμής του εισιτηρίου, έφθασαν σε παγκόσμιο επίπεδο τα 92,9 δισεκατομμύρια δολάρια το 2018 – αυξήθηκαν δηλαδή κατά 312% σε σχέση με το 2010.

Όλα αυτά συνέβαιναν καθώς τα μπόνους των CEOs των αεροπορικών εταιρειών «πετούσαν» πιο ψηλά και από τα αεροπλάνα τους. Το 2018 οι ετήσιες απολαβές του διευθύνοντος συμβούλου της Delta έφτασαν τα 15 εκατ. δολάρια, σχεδόν δύο εκατ. περισσότερο από το 2017.

Όταν, λοιπόν, εταιρείες όπως η EasyJet ανακοινώνουν ότι θα προσφέρουν κενές θέσεις μεταξύ των επιβατών, για να διασκεδάσουν τις ανησυχίες όσων θα πετάξουν μετά την πανδημία, ουσιαστικά υπόσχονται να επαναφέρουν τις ανθρώπινες συνθήκες ταξιδιού που οι ίδιες κατάργησαν στα αεροπλάνα τους.

Το πραγματικό ερώτημα, βέβαια, που απασχολεί αυτές τις ημέρες τον κλάδο των αερομεταφορών, δεν είναι αν θα αυξηθεί ο χώρος μεταξύ των καθισμάτων, αλλά αν αυτή την αύξηση θα την πραγματοποιήσουν ιδιωτικές εταιρείες ή τα κράτη που θα τις έχουν εθνικοποιήσει. Ακόμη και το αμερικανικό περιοδικό «Forbes» υποστήριζε, προς μεγάλη του λύπη, ότι η εθνικοποίηση αποτελεί πλέον μια πιθανή λύση για τον κλάδο που καταρρέει.

Η Alitalia πέρασε προ ημερών υπό τον απόλυτο έλεγχο του κράτους, καθώς η Ιταλία συνειδητοποίησε ότι δεν θα είχε πλέον εθνικό αερομεταφορέα μετά την κρίση του κορονοϊού. Αντίθετα, στις ΗΠΑ, οι αεροπορικές εταιρείες ζητούν περίπου 45 δισεκατομμύρια ευρώ των φορολογούμενων για τη διάσωσή τους, ενώ στη Βρετανία μόνο η Virgin Atlantic και η EasyJet ζητούν 8,6 δισ. ευρώ.

Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο έχουν στη διάθεσή τους λίγες μόνο εβδομάδες να αποφασίσουν για τα επόμενα βήματά τους, καθώς, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, οι περισσότεροι αερομεταφορείς του πλανήτη ενδέχεται να χρεοκοπήσουν μέχρι το τέλος Μαΐου.

Πρέπει, λοιπόν, να εθνικοποιήσουμε όλες τις αεροπορικές εταιρείες, με στόχο τη διάσωση θέσεων εργασίας, την άνεση και την ασφάλεια των επιβατών, την κάλυψη απομακρυσμένων περιοχών και την προστασία του περιβάλλοντος; Πριν απαντήσετε, σκεφτείτε το μίσος που αισθανθήκατε την τελευταία φορά που ο μπροστινός σας κατέβασε το κάθισμά του προς το μέρος σας. Ύστερα σκεφτείτε ότι ο CEO της αεροπορικής εταιρείας, που φρόντισε να ακουμπούν τα πόδια σας στο κάθισμα του μπροστινού, λαμβάνει εκατοντάδες, χιλιάδες ή και εκατομμύρια δολάρια ετησίως και τώρα ζητά να πληρώσετε εσείς το κόστος της διάσωσης της εταιρείας με τους φόρους σας.

Και τώρα μπορείτε να απαντήσετε.