Η σοκολάτα είναι μια ασταθής ένωση: μια μικρή αλλαγή στη θερμοκρασία αρκεί για να αλλάξει η κατάστασή της, τα συστατικά από τα οποία αποτελείται να μην αναμιγνύονται τέλεια. Ίσως και για αυτόν τον λόγο η κατασκευή της να είναι τόσο συναρπαστική.
«Τίποτα δεν δημιουργείται, τίποτα δεν καταστρέφεται, όλα μεταμορφώνονται» λέει ο νόμος του Λαβουαζιέ, πρωτοπόρος της σύγχρονης χημείας τον 18ο αιώνα. Αλλά ακόμη και σε αρχαιότερες εποχές ο Ηράκλειτος, ο Έλληνας φιλόσοφος, είχε ήδη εκφράσει με το «τα πάντα ρει» την παρατήρηση της αστάθειας των πάντων, της μόνιμης κίνησης ως ουσιαστικό χαρακτηριστικό της ζωής.
Ο Αϊνστάιν σε μια γνωστή φράση του για την επιστήμη και τους επιστήμονες είχε πει: «Η θεωρία είναι όταν γνωρίζουμε τα πάντα και δεν λειτουργεί τίποτα. Η πρακτική είναι όταν όλα λειτουργούν και κανείς δεν ξέρει γιατί. Έχουμε συνδυάσει τη θεωρία με την πρακτική: τίποτα δεν λειτουργεί και κανείς δεν ξέρει γιατί!». Δεν ήταν υποβάθμιση της επιστημονικής σκέψης, κάθε άλλο. Δεν υπάρχει πιθανότητα αυξανόμενης κατανόησης ενός φαινομένου χωρίς επίγνωση του ορίου του παρατηρητή. Χάρη στην έννοια του ορίου, στην υπόθεση του ορίου, η επιστήμη μπορεί να προχωρήσει και να περιγράψει την πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Η Επιστήμη, αυτή με κεφαλαίο Ε, δεν έχει καμία βεβαιότητα, δεν είναι συνώνυμη με την ασφάλεια, δεν διεκδικεί το δικαίωμα να έχει τη μόνη αλήθεια.
Πώς είναι δυνατόν ο μύθος της «Σταθερότητας» και της «Ασφάλειας» να είναι τόσο έντονα ριζωμένος στο μυαλό μας; Πώς είναι δυνατόν οι ζωές μας να κρέμονται από την κλωστή της «σταθερότητας της αγοράς», της «επιστημονικής αλήθειας» και της «εθνικής ασφάλειας»; Ίσως αυτές οι ψευδαισθήσεις δρουν δυναμικά μόνο σε μέρη του πλανήτη όπου ένα εξαιρετικά βίαιο σύστημα έχει δημιουργήσει μεγάλη συσσώρευση πλούτου για αρκετές δεκαετίες χάρη στην αδίστακτη λεηλασία του υπόλοιπου πλανήτη.
Σήμερα όμως ένας εξαιρετικά ασταθής ιός αμφισβητεί τα πάντα. Και για αυτό, όχι βέβαια για τις τραγικές συνέπειες που βλέπουμε σε επίπεδο υγείας και οι οποίες, εκτός των άλλων, δεν συμβαίνουν λόγω του ιού, μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες.
Η πραγματικότητα είναι ασταθής, η ανάπτυξη είναι ένα ασταθές φαινόμενο, δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα και δεν υπάρχει αναμφισβήτητη ασφάλεια. Και αυτό δεν είναι κακό! Ποιος είπε ότι η αστάθεια είναι αρνητικός παράγοντας; Γιατί συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι για την ασφάλεια είναι απαραίτητο να θυσιάσουμε την ελευθερία;
Δεν αναφέρομαι στα ισχύοντα μέτρα περιορισμού της πανδημίας, απαραίτητα για την αδυναμία επαρκούς ανταπόκρισης των συστημάτων υγείας σε ένα απροσδόκητο γεγονός. Η αύξηση των στρατιωτικών δυνάμεων στην Ευρώπη έχει γίνει αποδεκτή ξεκινώντας από την έννοια της «ασφάλειας» για τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών και της χρηματοδότησης των πυρηνικών στον Ψυχρό Πόλεμο ήταν δικαιολογημένη λόγω της ιδέας της προστασίας της ασφάλειας των λαών από τον κομμουνισμό ή τον καπιταλισμό.
Χάρη στην αστάθεια το μυαλό μας μπορεί να γίνεται πιο ευέλικτο κάθε φορά, χάρη σε αυτή η προσαρμογή μας στο περιβάλλον μπορεί να αυξάνεται, δηλαδή, μπορούμε να επηρεάσουμε προοδευτικά τον κόσμο γύρω μας. Η μόνη χρήσιμη και εξελικτική ασφάλεια είναι η επέκταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ολόκληρο τον πληθυσμό του πλανήτη. Η ασφάλεια ότι μπορεί να ζήσει κανείς με αξιοπρέπεια μόνο και μόνο γιατί υπάρχει, ότι μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του και ότι μπορεί να σπουδάσει σύμφωνα με τις ικανότητές του και τις ανάγκες της κοινότητας, ότι μπορεί να αναπτύξει τα ταλέντα και τις δεξιότητες που πολύ συχνά καταπνίγονται από την ανάγκη της επιβίωσης.
Όπως και να έχει, φαίνεται ότι θα πρέπει να αλλάξουμε το πρότυπό μας και να συνηθίσουμε στην αστάθεια και την ανασφάλεια. Για να γίνει αυτό χωρίς να χάσετε το μυαλό σας, είναι απαραίτητο να δείτε τις θετικές πτυχές και να κατευθύνετε τις πράξεις σας, τα συναισθήματά σας και τις σκέψεις σας προς μια κατεύθυνση βιώσιμης εξέλιξης προς όφελος της ανθρωπότητας και του περιβάλλοντος.
Μετάφραση από τα ιταλικά: Pressenza Athens
