Οι πολυαναμενόμενες αποφάσεις δεν εκφράζουν κάποιο δυνατό αίσθημα αλληλεγγύης μεταξύ των λαών της Ε.Ε. Προβλέπουν μία αύξηση των διαθέσιμων χρηματοοικονομικών πηγών, που προέρχονται κυρίως από τις κεφαλαιαγορές και έχουν στόχο:
1. να μετριάσουν τα ολέθρια αποτελέσματα στην εργασία και τις αποδοχές των εργαζομένων (αφορά στα μέτρα του προγράμματος SURE που δίνει πρόσβαση σε 100 δις δάνεια),
2. να υποστηρίξουν τις επιχειρήσεις που έχουν διακόψει τις δραστηριότητές τους και χάνουν τις αποδοχές τους, μέσω ενός ταμείου BEI με μέγιστο ποσό στα 200 δις ευρώ.
3. να υπάρξει χορήγηση κρατικής βοήθειας ύψους 240 δις ευρώ στο πλαίσιο του μηχανισμού ευρωπαϊκής σταθερότητας (το γνωστό ΜΕΣ, που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αφορμή σκληρής κριτικής από τις προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης).
Στις πηγές αυτές προστίθενται τα παραδοσιακά ευρωπαϊκά ταμεία (αγροτικά, τοπικά κ.α.) που περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. και με τη χρήση των οποίων, τα κράτη-μέλη μπορούν να επωφεληθούν με μεγαλύτερη ευελιξία. Για παράδειγμα, κατευθύνοντας τα χρηματικά αποθέματα σε σχέδια άλλων τομέων για να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες που έχουν προκύψει από τον κορωνοϊό. Έχει επιβεβαιωθεί η πρόσκαιρη εγκατάλειψη των εξαναγκαστικών δεσμεύσεων από το σύμφωνο σταθερότητας, που αρκετά κράτη-μέλη θεωρούσαν εδώ και καιρό ”ανόητες” και αντι-ευρωπαϊκές.
Τα χρήματα όμως δεν κάνουν την αλληλεγγύη
Για μία ακόμη φορά, το χρήμα – τι κι αν είναι απαραίτητο – δεν αρκεί για να επιλύσει μακροπρόθεσμα τα διαρθρωτικά προβλήματα της χρηματοοικονομικής και πολιτικής αρχιτεκτονικής, από την οποία εξαρτάται το μέλλον της Ε.Ε. και η αληθινή δημιουργία της «ευρωπαϊκής κοινότητας».
Η συμφωνία της 9ης Απριλίου για τη μάχη ενάντια στην πανδημία δεν ήταν – απ’ ότι φαίνεται – η ευκαιρία στην οποία είχε στηρίξει τις ελπίδες του ένας μεγάλος αριθμός ευρωπαίων πολιτών. Δεν φάνηκε κάποια σημαντική δέσμευση για αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές, με τις οποίες θα μπορούσε να επαναπροωθηθεί ένα ευρωπαϊκό σχέδιο ούτε ένα σχέδιο για μια άλλη κοινωνία, απελευθερωμένη από την κλιματική και περιβαλλοντική καταστροφή, από τη διάλυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κοινωνικού συστήματος πρόνοιας. Η συντριπτική πλειονότητα των σημερινών ευρωπαίων ηγετών δεν επιθυμεί και δεν έχει την πρόθεση να ενθαρρύνει έναν σοβαρό πολιτικό διάλογο, ώστε να προσδιορίσει εκ νέου το ρόλο του κράτους και των πολιτών σε συνάρτηση με τη σημερινή κυριαρχία της ιδιωτικοποίησης και της χρηματιστικοποίησης της ζωής και των δημόσιων υπηρεσιών, ούτε και να τροποποιήσει τα κριτήρια του ορισμού των επενδυτικών προτεραιοτήτων. Τι πρόκειται να γίνει με τις αμυντικές δαπάνες, θα συνεχίσουν να εξουσιάζουν τις εθνικές επιλογές και τις διεθνείς σχέσεις; Τι θα γίνει με τις δαπάνες που βλάπτουν σε οικολογικό επίπεδο την κατάσταση των εδαφών, των δασών, των νερών και των ωκεανών; Θα σταματήσει η Ε.Ε. να ανέχεται τη χημική βιομηχανία των τοξικών προϊόντων; Η χρηματοδοτική αποδοτικότητα θα συνεχίσει να επικρατεί πάνω στα δικαιώματα και την υγεία των ανθρώπων και κάθε άλλου ζωντανού οργανισμού πάνω στη Γη;
Η ιταλική κυβέρνηση υπό τον Κόντε, καλώς έπραξε να αφήσει έναν κόκκο άμμου στο γρανάζι της μεγάλης ευρωπαϊκής μηχανής, διαβεβαιώνοντας την άρνησή της να κάνει επιπλέον χρήση του ευρωπαϊκού μηχανισμού υποστήριξης, υποστηρίζοντας αποφασιστικά τη λύση των ευρω-ομολόγων με ευθύνη των κρατών-μελών. Κατά τη γνώμη μου, δεν αποτελεί λύση – κλειδί η εμπιστοσύνη στο ευρω-ομόλογο, αυτό όμως θα μπορούσε να αποδειχθεί ένας μοχλός για να υπερβούμε τα λουκέτα.
Πριν συνεχίσω να εξηγώ τους λόγους για τους οποίους πιστεύω ότι η υιοθέτηση των ευρω-ομολόγων δεν αρκεί, ας περιμένουμε την προγραμματισμένη συνάντηση των ίδιων των ευρωπαίων ηγετών στις 23 Απριλίου. Θα είμαστε τότε σε θέση να γνωρίζουμε καλύτερα και να αξιολογήσουμε την εξέλιξη των πραγμάτων.
Οι φόβοι παραμένουν και είναι βάσιμοι
Η εικόνα μιας Ευρώπης που καθοδηγείται από το Eurogroup απέχει της Ευρώπης, που λέει πως θέλει να συνεχίσει να υπάρχει μετά την πανδημία και να γίνει περισσότερο πράσινη, με σταθερή και βιώσιμη οικονομία, με μία κοινωνία περισσότερο ψηφιακή. Είναι μάλλον μια Ευρώπη που δημιουργήθηκε στη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών και που διαθέτει στα σπλάχνα της μία ολιγαρχία που κυριαρχείται από το χρηματοπιστωτικό σύστημα και την πολεμική τεχνολογία, από την ανάπτυξη του ΑΕΠ που επιφέρει κοινωνικές ανισότητες (περισσότεροι από 120 εκατομμύρια Ευρωπαίοι βρίσκονται υπό τον ”κίνδυνο της φτώχειας”, μία υποκριτική έκφραση για να αποφύγουμε να κάνουμε χρήση της λέξης ”φτωχοποίηση”, ως αποτέλεσμα ενός συστήματος που αυτοδιακηρύσσεται πράσινο, βιώσιμο και ψηφιακό).
Με μια γρήγορα ματιά στη συμφωνία της 9ης Απριλίου, οι φόβοι μου για έναν κόσμο που μετά την πανδημία θα είναι ακόμα περισσότερο διχασμένος, άνισος και άδικος, είναι ακόμα πιο βάσιμοι. Βασικά, κάτω από την επιρροή των απόψεων που εκφράζονται από τις κυρίαρχες τάξεις και που υποστηρίζονται από την πλειονότητα των ΜΜΕ, οι πολίτες δεν φαίνεται να πιέζονται από τις σημερινές δραματικές καταστάσεις ώστε να σκεφτούν και να πράξουν μέσα σε μία προοπτική ισότητας και παγκοσμιότητας των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των δικαιωμάτων της «φύσης». Η πλειονότητα είναι απασχολημένη πρωτίστως από το μέλλον της, την ασφάλειά της, την ευζωία τη δική της και των μελών της πιο κοντινής κοινότητας σε αυτήν. Όχι, δίχως λόγο, ερμηνεύοντας τις χρηματοοικονομικές απαντήσεις που επέφερε η ασθένεια covid-19 στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία, την Ινδία…οι άνθρωποι φαίνεται να έχουν τάση να ξαναγυρίσουν σε θέσεις και συμπεριφορές εθνικιστικές, ξενοφοβικές, ρατσιστικές.
Λόγω των ανεπαρκειών και των αδυναμιών (όπου αλχημιστικοί, χρηματοοικονομικοί συνδυασμοί δεν μπορούν να κρυφτούν), είναι προφανές ότι η συμφωνία της 9ης Απριλίου θα γίνει εύκολα αντικείμενο εκμετάλλευσης για να οξύνει την ιταλική εχθρότητα ενάντια στους Γερμανούς, τους Ολλανδούς και αντίστροφα. Όπως συνέβη στην περίπτωση της Ιταλίας, με την περιφρόνηση και το ρατσισμό ορισμένων κατοίκων του Βορρά απέναντι στους λαούς των περιοχών του Νότου.
Και τι να πούμε για τη μοίρα των 2,1 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό και των 4,2 δισεκατομμυρίων που δεν γνωρίζουν τι σημαίνει υγειονομική υπηρεσία; Που είναι στην παρούσα φάση τα ριζικά μέτρα που λαμβάνονται για να βάλουν τέλος στους παράγοντες που αποτελούν την αιτία θανάτου 7,9 εκατομμυρίων παιδιών κάτω των πέντε ετών ετησίως και οφείλονται σε ασθένειες, μεταξύ άλλων και από την έλλειψη νερού; Που είναι οι αποφάσεις που έχουν ληφθεί σε παγκόσμιο επίπεδο για τη προστασία της ζωής των 1,7 δις αστέγων, των 2,1 δις ανέργων, των μη προστατευόμενων ενηλίκων που γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης; Που είναι οι αποφάσεις για να σταματήσουν οι αμυντικές δαπάνες και η πώληση των δικαιωμάτων στη ζωή για την περίοδο που θα έρθει μετά την πανδημία με τη συνέπεια του ιδιωτικού κεφαλαίου;
Πιθανότατα να ξοδέψουμε λίγα περισσότερα χρήματα για την υγεία, το περιβάλλον, την ποιότητα ζωής και την ασφάλεια απέναντι στους μεγάλους κινδύνους που σχετίζονται με τα αποτελέσματα της σημερινής κλιματικής καταστροφής.
Δεν υπάρχουν όμως δυνατές ενδείξεις αλλαγής για να σκεφτούμε ότι ο κόσμος μετά την πανδημία θα είναι πολύ διαφορετικός σε σχέση με πριν. Με τη σημερινή κατάσταση και όπως έχουν τα πράγματα, δεν θα βγει κανείς κερδισμένος εκτός από εκείνη τη μερίδα των πλουσιότερων και ανθεκτικότερων της κοινωνίας.
Μετάφραση από τα γαλλικά: Pressenza Athens.
