Το “Shusenjo” εστιάζει στα αντικρουόμενα ιστορικά αφηγήματα γύρω από το ζήτημα. Πρόκειται για ένα έργο ενός απόφοιτου με σκοπό να διερευνήσει το θέμα της σεξουαλικής δουλείας που οργάνωσαν οι ιαπωνικές δυνάμεις κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, που κατέληξε σε ένα δημοφιλέστατο ντοκιμαντέρ εντός και εκτός Ιαπωνίας – που είχε όμως παράλληλα ως αποτέλεσμα και μήνυση αλλά και διαρκή παρενόχληση από την Ιαπωνική κυβέρνηση. Το ντοκιμαντέρ είναι παραγωγής 2018 με σκηνοθέτη τον Miki Dezaki. Μας δόθηκε η ευκαιρία να του μιλήσουμε κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βικτώρια, του Καναδά, στις 15 Φεβρουαρίου 2020.
“Το ντοκιμαντέρ μου αποτελεί μια σκέψη για το πώς το θέμα των γυναικών της απόλαυσης συζητείται τώρα”, λέει ο Dezaki. “‘Ηθελα να μάθω γιατί τόσοι άνθρωποι αφιέρωσαν τόσο χρόνο και χρήματα για να αποκρύψουν το θέμα”.
Περίπου 200.000 γυναίκες, από περισσότερες από δέκα κατεχόμενες χώρες στην Ασία, εξαναγκάστηκαν σε σεξουαλική σκλαβιά από τον Ιαπωνικό Αυτοκρατορικό Στρατό. Ονομάστηκαν “ianfu”. Από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά, το θέμα αποτελεί πηγή πολιτικής προστριβής.
“Οι “γυναίκες της απόλαυσης” είναι η πηγή των λεγόμενων “ιστορικών πολέμων” – κυρίως μεταξύ Νοτίου Κορέας και Κίνας – από το 1990″, λέει η Sujin Lee, βοηθός Καθηγήτρια στο τμήμα Ειρηνικών και Ασιατικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Βικτώρια, η οποία βοήθησε στην πρεμιέρα της προβολής της ταινίας “Shusenjo” στον Καναδά, σε συνέντευξη που έδωσε στο Global Voices. “To Shusenjo καταγράφει διαφορετικές γνώμες για την ιστορία των γυναικών της απόλαυσης, χωρίς να κρίνει ή να παίρνει το ένα μέρος ή το άλλο”, λέει η Lee.
O Dezaki, γεννημένος στην Φλόριντα, ταξίδεψε στην Ιαπωνία μέσα από ένα διακυβερνητικό πρόγραμμα, όπου απόφοιτοι πανεπιστημίων από τον κόσμο τοποθετούνται σε άλλα πανεπιστήμια για να διδάξουν αγγλικά. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος έφτιαξε ένα κανάλι στο YouTube με τον τίτλο Medama Sensei, το οποίο εστιάζει σε κοινωνικά ζητήματα της Ιαπωνίας. Τα πρώτα δύο επεισόδια έγιναν viral και ήρθαν στην προσοχή της ιαπωνικής ακροδεξιάς. “Οι ακροδεξιοί του διαδικτύου με ενοχλούσαν και με απειλούσαν”, λέει ο Dezaki. “Επισκέφτηκαν ακόμα και το σχολείο μου”.
“Shusenjo” Σκηνοθέτης Miki Dezaki απαντά στις ερωτήσεις του κοινού μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ του στο Victoria International Film Festival 15 Φεβρουαρίου, 2020. Η Sujin Lee από το Πανεπιστήμιο Βικτώρια βρίσκεται στα αριστερά. Φωτογραφία Nevin Thompson, CC-BY 3.0
Αφού έφυγε από την Ιαπωνία, ο Dezaki πέρασε ένα χρόνο ως μοναχός σε ένα μοναστήρι της Ταϊλάνδης και στη συνέχεια γύρισε στη Φλόριντα για να φροντίσει τον άρρωστο γονέα του. Αργότερα, επέστρεψε στην Ιαπωνία, αυτή τη φορά ως φοιτητής στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Παγκόσμιων Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Σοφίας στο Τόκιο. Έχοντας δοκιμάσει τις δεξιότητές του στην παραγωγή βίντεο στο YouTube, ο Dezaki αποφάσισε να δημιουργήσει ένα ντοκιμαντέρ για το θέμα “γυναίκες της απόλαυσης” ως μεταπτυχιακό του έργο.
«Ο τρόπος με τον οποίο οι Ιάπωνες και οι Κορεάτες αντιλαμβάνονται το θέμα είναι πολύ διαφορετικός», λέει ο Dezaki. «Νόμιζα ότι αν έκανα μια ταινία που θα φώτιζε όλες τις πλευρές του ζητήματος, αυτό θα βοηθούσε τους ανθρώπους και στις δύο χώρες να σταματήσουν να μισούν ο ένας τον άλλον».
Το Shusenjo επικεντρώνεται στις ανταγωνιστικές ιστορικές αφηγήσεις σχετικά με το ζήτημα των γυναικών από την πλευρά των ανδρών και στην πραγματικότητα περιλαμβάνει πολύ περιορισμένη μαρτυρία από τις ίδιες τις γυναίκες. Παρόλα αυτά το ντοκιμαντέρ του Dezaki παρουσιάζει μια σημαντική λίστα ερωτηθέντων για ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα, συμπεριλαμβανομένων ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και σοβαρών ιστορικών που εργάζονται στην Ιαπωνία και στη Νότια Κορέα. Αντιπαραθέτει σχόλια από εξέχοντες ιστορικούς “αναθεωρητές”, οι οποίοι συνήθως αρνούνται ότι ο ιαπωνικός στρατός ανάγκασε ποτέ τις γυναίκες σε σεξουαλική δουλεία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
“Το κορεατικό ακροατήριο έχει κουραστεί να ακούει για τις γυναίκες της απόλαυσης, σε αντίθεση με το ιαπωνικό ακροατήριο που δεν πιστεύει στην μαρτυρία των γυναικών», λέει ο Dezaki.
Οι ιστορικοί αναθεωρητές στο ντοκιμαντέρ είναι ο συγγραφέας Kase Hideaki, η δημοσιογράφος Sakurai Yoshiko και ο Kent Gilbert, προσωπικότητα των μέσων ενημέρωσης που αρχικά έγινε διάσημος στην Ιαπωνία για την ικανότητά του να μιλάει ιαπωνικά στην τηλεόραση, αλλά τώρα είναι περισσότερο γνωστός ως ηγέτης του ακροδεξιού λόγου στη χώρα.
«Πήγαινα στα συμπόσια ή τις ομιλίες τους, τους συστηνόμουν ως μεταπτυχιακός φοιτητής και τους ρωτούσα αν θα ήθελαν να εμφανιστούν στο ντοκιμαντέρ μου» λέει ο Dezaki. “Συμφωνούσαν συνήθως.”
Αντιπαραθέτοντας τα επιχειρήματα των αναθεωρητών, με άλλους ιστορικούς και ακτιβιστές που δίνουν νόημα και πλαίσιο στο θέμα, το Shusenjo γίνεται ένα συναρπαστικό ντοκιμαντέρ. “Αυτή η προσέγγιση βοηθά το κοινό να καταλάβει τι διακυβεύεται στις συζητήσεις για τις γυναίκες της απόλαυσης και το βοηθά επίσης να κρίνει προσεκτικά το ζήτημα μόνο του”, λέει η Sujin Lee στο Πανεπιστήμιο της Βικτώριας.
Μόλις όμως κυκλοφόρησε το ντοκιμαντέρ, ορισμένοι από τους αναθεωρητές ήταν δυσαρεστημένοι με το αποτέλεσμα και ισχυρίστηκαν ότι δεν ήξεραν ότι επρόκειτο να γίνει εμπορική ταινία, λέει ο Dezaki.
“Η γνώμη τους είναι καταγεγραμμένη πλήρως στην ταινία”, λέει ο Dezaki. «Παρατίθεται απλώς παράλληλα με άλλες απόψεις».
Ο Dezaki εξηγεί ότι ήταν πολύ προσεκτικός στο να εξασφαλίσει ότι οι συνεντευξιαζόμενοι έδιναν γραπτά τη συναίνεσή τους στο να συμπεριληφθούν οι παρατηρήσεις τους στο ντοκιμαντέρ και έστειλαν εκ των προτέρων τμήματα των συνεντεύξεών στους συνεντευξιαζόμενους, χωρίς να λάβουν καμία διαμαρτυρία. Ο Kent Gilbert, που έγινε διάσημος για την επάρκειά του στα ιαπωνικά, ισχυρίστηκε ότι δεν μπορούσε να καταλάβει τις σκηνές που του έστειλε ο Dezaki επειδή ήταν στα ιαπωνικά!
Τελικά, πέντε από τους αναθεωρητές ερωτηθέντες αποφάσισαν να μηνύσουν τον σκηνοθέτη και την εταιρεία διανομής στην Ιαπωνία. Ο Dezaki λέει ότι η αγωγή είναι ουσιαστικά μια «στρατηγική δίκη κατά της συμμετοχής του κοινού» (SLAPP), ένα είδος αγωγής που εξακολουθεί να επιτρέπεται από το νομικό σύστημα της Ιαπωνίας.
“(Οι ενάγοντες) λένε ότι με κάποιο τρόπο τους εξαπατήσαμε ώστε να δώσουν γραπτή συναίνεση ή ότι δεν κατάλαβαν ότι αυτό θα δημοσιοποιούνταν”, λέει ο Dezaki. “Τα επιχειρήματα των νομικών τους είναι πολύ συγκεχυμένα και σαφώς έχουν σκοπό να με κάνουν να χάνω το χρόνο μου. Το δικαστήριο τους έχει τρεις φορές ζητήσει να διευκρινίσουν τις αξιώσεις τους.”
Η μήνυση έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για να αποθαρρύνει τη διανομή του ντοκιμαντέρ του Dezaki. Λόγω της δίκης, ένα φεστιβάλ κινηματογράφου στο Kawasaki σχεδόν ακύρωσε την προβολή του “Shusenjo” έως ότου παρενέβη ο Hirokazu Koreda, ένας προεξέχοντας Ιάπωνας σκηνοθέτης.
Η ιαπωνική κυβέρνηση έχει χρησιμοποιήσει επίσης την αγωγή για να προσπαθήσει να ακυρώσει τις προβολές της ταινίας σε όλο τον κόσμο. “Τα ιαπωνικά προξενεία έχουν πιέσει τα σχολεία να σταματήσουν να προβάλλουν την ταινία μου”, λέει ο Dezaki, προσθέτοντας ότι τα Ιαπωνικά προξενεία στη Λυών, στη Γαλλία, στο Αμβούργο, στη Γερμανία και στο Λος Άντζελες έχουν προσεγγίσει τις διοργανώσεις προειδοποιώντας για το ντοκιμαντέρ του Dezaki.
Το ψέμα σπάνια λειτουργεί, λέει ο Dezaki, αν και στην Ιαπωνία τέτοιες αγωγές έχουν άμεσο αποτέλεσμα στην ελευθερία του λόγου. “Η δίωξη είναι μια δυσάρεστη εμπειρία”, λέει ο Dezaki. “Κανείς δεν θα ήθελε να του συμβεί αυτό”.
Αρκετοί από τους ερωτηθέντες προσπαθούν επίσης να πείσουν το Πανεπιστήμιο της Σοφίας να ανακαλέσει το πτυχίο του Dezaki. “Έστειλαν 490 επιστολές παραπόνων για το ντοκιμαντέρ σε κάθε καθηγητή του Πανεπιστημίου της Σοφίας”, λέει η Dezaki. Μέχρι που έκαναν συνέντευξη τύπου και απευθύνθηκαν στον Πάπα, ο οποίος είχε επισκεφθεί πρόσφατα το Πανεπιστήμιο της Σοφίας”.
Ελλείψει δικτύου διανομής που θα έφερνε το ντοκιμαντέρ μπροστά σε ακροατήρια και για καταφέρει και πωλήσεις εισιτηρίων, ο Dezaki βρίσκεται σε διαρκή κίνηση από φεστιβάλ σε φεστιβάλ για να παρουσιάσει το Shusenjo. Αυτή τη στιγμή αναζητά διανομέα στη Βόρεια Αμερική.
“Το Shusenjo δεν είναι αντι-Ιαπωνικό”, λέει ο Dezaki. “Οι αναθεωρητές θέλουν να προστατεύσουν ή να αποκαταστήσουν την τιμή της Ιαπωνίας αλλά αντ ‘αυτού κάνουν ακριβώς το αντίθετο”.
Παρακολουθήστε το τελευταίο τρέιλερ για το Shusenjo εδώ:
