Άμεσοι κληρονόμοι της Προ-Κολομβιανής κοινωνίας των Tayronas, με τους Arhuros, τους Wiwas και τους Kankuamos, οι Kogis κουλουριάζονται στις υψηλές πεδιάδες της Σιέρρα Νεβάδα ντε Σάντα Μάρτα στη Κολομβία, όπου παρατηρούν τους ”μικρούς αδελφούς”, που καλούν τους μη-ιθαγενείς, να σπαράξουν τον ειρμό της ζωής.

Η Σιέρρα Νεβάδα ντε Σάντα Μάρτα θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα hotspots της βιοποικιλότητας παγκοσμίως. Θάλασσα, βουνά, πάγοι, χερσότοποι, τροπικά δάση, αληγείς άνεμοι, υφαίνουν στις βουνοπλαγιές της Σιέρρα μία αξιοσημείωτη ποικιλία οικοσυστημάτων, όπου η χλωρίδα και η πανίδα κρύβουν πλήθος μυστηρίων.

Οι Kogis, οι Arhuacos, οι Wiwas και οι Kankuamos είναι οι φυλές καταγωγής της Σιέρρα Νεβάδα ντε Σάντα Μάρτα, στο Βορρά της Κολομβίας. Προέρχονται από τους Tayronas, μία από τις μεγαλύτερες προ-κολομβιανές κοινωνίες της νοτιο-αμερικανικής ηπείρου στα πρότυπα των Ίνκας, των Μάγια ή των Αζτέκων. Για εκείνους, η Σιέρρα Νεβάδα αντιπροσωπεύει την καρδιά του κόσμου, τη Μητέρα Γη, που τους μετέφερε τον ηθικό, πνευματικό κώδικα που διέπει τον πολιτισμό τους και κατ’αυτό τον τρόπο θεωρούν τους εαυτούς τους φύλακες.

Είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε ακριβώς τον αριθμό, την ποικιλία και την ακριβή τοποθεσία των διαφορετικών προ-κολομβιανών κοινοτήτων που επικοίζουν τα αντιστηρίγματα της Σιέρρα, πρίν τον ερχωμό των κατακτητών. Ορισμένες εργασίες έρευνας που πραγματοποιήθηκαν από ανθρωπολόγους, μιλούν για ίχνη αρχαίων πολιτισμών πάνω από 12.000 χρόνων, άλλες έρευνες αναφέρουν μεταναστεύσεις προερχόμενες από τη σημερινή Γουατεμάλα. Μία υπόθεση που δείχνει να επιβεβαιώνει τις λέξεις που προέρχονται από το λεξιλόγιο των Μάγιας, προσαρμοσμένες στη γλώσσα των Kogis και τις ομοιότητες μεταξύ των Kogis και των Lacandons, τελευταία απομεινάρια του πολιτισμού των Μάγια, που ζούν στην Τσιάπας (πολιτεία του Μεξικού), στα σύνορα μεταξύ Γουατεμάλας και Μεξικού. Εάν η Ιστορία κράτησε την ανάμνηση μίας μόνο ονομασίας, αυτής των Tayronas για να απεικονίσει τους προ-κολομβιανούς κατοίκους αυτής της μερίδας ανθρώπων στη σημερινή Κολομβία, φαίνεται ότι ο αριθμός αλλά και οι διαφορές των κοινοτήτων που είναι παρούσες στις ακτές της Καραϊβικής ήταν πολύ πιο σημαντικές.

Οι τέσσερις κοινότητες που συνεχίζουν να ζουν στη Σιέρρα, αν και μιλώντας πολύ διαφορετικές γλώσσες, λειτουργούν πανω στις ίδιες πολιτιστικές και φιλοσοφικές αρχές της ”Μητέρας Γης”.

  • Τα μέλη της κάνουν τελετουργίες και προσφορές για να διατηρήσουν την ισορροπία και την αρμονία με τη ”Μητέρα Γη”.
  • Πραγματοποιούν μεγάλες τελετουργίες εξομολόγησης με σκοπό να γνωρίσουν και να εκφράσουν με λόγια τις ”αμαρτίες” τους, ή τις αρνητικές πράξεις που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ανισορροπία στις σχέσεις μεταξύ των μελών της κοινότητας ή με τη ”Μητέρα Γη”.
  • Συνεχίζουν με σκοπό τη διαιώνιση της εκπαίδευσης των σαμάνων ανδρών και γυναικών στην πίστη. Κριτές, φιλόσοφοι, ιστορικοί, θεραπευτές, μεσολαβητές με τη ”Μητέρα” και φύλακες των ισορροπιών μέσα στην κοινότητα, συνθέτουν το πάζλ.
  • Θεωρούν τη γη σαν ένα εδαφικό σώμα με το οποίο είναι σημαντικό να διατηρούν σχέση και που αποτελεί βασικό όρο για τη διατήρηση της ισορροπίας.
  • Η χρήση του νυκτερινού ξύλου για τους άντρες και της ύφανσης για τις γυναίκες είναι για αυτούς από τη μία, ένα σύμβολο και μία πρακτική που βοηθά τα μέλη της κοινότητας να δουλέψουν τη σκέψη τους προηγουμένως, ώστε να βρεθούν σε επίγνωση με τη ”Μητέρα”, την αρμονία της και την ευθύνη τους για να διατηρήσουν αυτή την αρμονία.

Η Ιστορία διηγείται ότι, απέναντι στην καταστροφική βία των κατακτητών στη Σιέρρα Νεβάδα, οι Kogis, οι Wiwas, οι Arhuacos και οι Kankuamos βιαστικά και επιτηδευμένα θα είχαν συνάψει μία μυστική συνθήκη. Στις τρείς από τις κοινότητες θα είχε εμπιστευτεί η βαρειά ευθύνη να σταθούν απέναντι στα καταστροφικά κύματα του μοντερνισμού για να προστατέψουν την τέταρτη, τους Kogis, έτσι ώστε να διατηρήσουν όσο το δυνατό περισσότερο τις αρχέγονες γνώσεις τους. Με μόνη υποχρέωση και ευθύνη να μοιραστούν τις γνώσεις τους όταν θα το επιτρέψει και πάλι ο καιρός. Και ο καιρός έφτασε, καθώς σήμερα οι αρχηγοί Kogis εκπαιδεύουν τακτικά τους αρχηγούς των άλλων κοινοτήτων.

Μία εκπληκτική περιοχή
Η Σιέρρα Νεβάδα ντε Σάντα Μάρτα βρίσκεται γεωγραφικά στο βόρειο άκρο της Κολομβίας, είναι το ψηλότερο βουνό του κόσμου δίπλα σε θάλασσα (σχεδόν 5.800 μέτρα ύψος και 42 χλμ στην ακτογραμμή της Καραϊβικής). Η τοποθεσία του, το σχήμα του μία πυραμίδα στα ιλιγγιώδη τοιχώματα των 80 χλμ ακτής που απλώνεται σε μία επιφάνεια κάπου 12.230 τετραγωνικών χιλιομέτρων αλλά και η ποικιλία των κλιμάτων της, κάνουν αυτό το ορεινό νησί, ζωσμένο από τη θάλασσα και τις ερήμους, ένα ξεχωριστό τόπο με μοναδική βιοποικιλότητα. Πρόκειται για το πιο αναντικατάστατο hotspot βιοποικιλότητας στον πλανήτη για τη διατήρηση των απειλούμενων ειδών σύμφωνα με μελέτες της UICN (Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης).

Στις μέρες μας, αυτή η μοναδική περιοχή και οι αυτόχθονοι λαοί που την κατοικούν, απειλούνται έντονα. Από το 16ο αιώνα, οι φυλές αντιστέκονται στις διαδοχικές επιθέσεις: από τον ερχωμό των αποικιοκρατών-κατακτητών, τις προσπάθειες των ιεραποστόλων να κηρύξουν το Ευαγγέλιο για να ”εκπολιτίσουν τους Ινδιάνους” και από τους βεβηλωτές των τάφων και των μνημείων τους. Έπειτα, οι πολεμικές συρράξεις και οι έμποροι ναρκωτικών, οι παραστρατιωτικοί και ο κλεφτοπόλεμος. Έχουν ακόμα να αντιμετωπίσουν το μονοπώλιο και την ιδιωτικοποίηση της γης τους, κάτι που ήταν αδιανόητο στον πολιτισμό και τη νοοτροπία τους.

Από τη δεκαετία του ’70, τα εξορυκτικά και άλλα μεγαλόπνοα σχέδια πολλαπλασιάζονται σε ένα μοντέλο, μειώνοντας τη φύση και τις φυσικές πηγές πρός εκμετάλλευση: καταγράφονται περίπου 350 τίτλοι ορυκτών με ιδιαίτερη ζήτησή. Στα αντιστηρίγματα της Σιέρρα, το πιο μεγάλο ορυχείο άνθρακα σε ανοιχτό ορίζοντα στον κόσμο, El Cerrejon, μολύνει τον αέρα και το νερό και επηρεάζει αρνητικά τους γείτονές του, το λαό Wayuu. Πολύ πρόσφατα, νέοι κίνδυνοι έχουν επισημανθεί: ο φορτικός μοντερνισμός, ο μαζικός τουρισμός και η καλπάζουσα αστικοποίηση.

Για να καταφέρουν να προστατέψουν τη γη τους, οι φυλές της Σιέρρα οργανώνονται. Το 1973, έλαβαν την αναγνώριση της ”Μαύρης Γραμμής”, που οριοθετεί την αρχέγονη περιοχή τους συνδέοντας μερικούς ιερούς χώρους. Δημοσιεύτηκαν αρκετοί νόμοι και υποτιθέμενα διατάγματα για την προστασία τους και δημιουργήθηκαν ινδιάνικες αποθήκες. Παρόλα αυτά, οι επιθέσεις ενάντια στη γη και αυτούς που την υπερασπίζονται έχουν ενταθεί.

Το έδαφος, ένα ζωντανό σώμα
Για τις φυλές της Σιέρρα, το έδαφος θα πρέπει να προστατεύεται με ολοκληρωμένο τρόπο διότι ο πλανήτης είναι ένα ζωντανό σώμα, μακρόκοσμος του ανθρωπίνου σώματος, που περιλαμβάνει το σύνολο των απαραίτητων για τη ζωή οργάνων. Οι βράχοι θα μπορούσαν να αντιστοιχούν στα οστά, η βλάστηση στην τριχοφυϊα, ο άνεμος στο σύστημα αερισμού και το νερό στα διάφορα υγρά που διασχίζουν το ανθρώπινο σώμα. Για παράδειγμα, για τους Kogis, ο άνθρακας είναι το μυαλό της Μητέρας Γης και αυτό ολοένα και αφαιρείται. Γι’αυτό μας κάνει να σκεφτόμαστε και να πράττουμε άρνητικά, διότι το μυαλό έχει απλά εξαντληθεί.

 

Μετάφραση από τα γαλλικά για την ελληνική Pressenza: Ανδρέας Παπαγγελόπουλος.