Η οργάνωση των γυναικών στο Κιργιστάν χρησιμεύει ως παράδειγμα των άρρηκτων δεσμών μεταξύ φύλου, περιβαλλοντικής και οικονομικής δικαιοσύνης.
Η τεράστια κλίμακα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας είναι δύσκολο να κατανοηθεί, αλλά τώρα υπάρχει τουλάχιστον η αναγνώριση του γεγονότος ότι οι οικολογικές και κοινωνικές κρίσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται από κοινού.
Για την προστασία της βιοποικιλότητας και περιβαλλόντων όπως τα δάση, ο κόσμος πρέπει επίσης να προστατεύσει τα δικαιώματα των γυναικών, την παραδοσιακή γνώση και τα βιώσιμα μέσα βιοπορισμού, ώστε οι κοινότητες να μπορούν να συνυπάρχουν με τα οικοσυστήματα, από τα οποία εξαρτώνται.
Το πλαίσιο βιοποικιλότητας μετά το 2020 βάσει της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα πρέπει να ενσωματώνει σε μεγάλο βαθμό τη διάσταση του φύλου, με βασικό στοιχείο την έμφυλη δικαιοσύνη. Η οργάνωση των γυναικών στο Κιργιστάν χρησιμεύει ως παράδειγμα των άρρηκτων δεσμών μεταξύ φύλου, περιβαλλοντικής και οικονομικής δικαιοσύνης.
Έμφυλη δικαιοσύνη
Οι γυναίκες στο Κιργιστάν αντιμετωπίζουν πολυάριθμες απειλές, από την οικονομική και πολιτική περιθωριοποίηση και διάφορες μορφές έμφυλης βίας – από τις κλοπές νυφών μέχρι τις εξορύξεις και την ανάπτυξη υποδομών που επηρεάζουν την υγεία και την ικανότητά τους να καλλιεργούν τρόφιμα.
Χωρίς σχεδόν καμία εκπροσώπηση στην τοπική αυτοδιοίκηση και μικρή εξουσία στη λήψη αποφάσεων των νοικοκυριών, η κοινωνία των πολιτών και οι ομάδες των γυναικών πρέπει να οργανωθούν για να ξεπεράσουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία αυτών των πρωτοβουλιών είναι ο αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών να βασιστεί στην οικολογική προστασία και στην διάδοση της παραδοσιακής γνώσης, όπου η αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών από διαφορετικούς τόπους χρησιμεύει ως θεμέλιο της δύναμής τους.
Στην απομακρυσμένη περιοχή του ανατολικού Κιργιστάν που είναι γνωστή σαν Ισίκ Κουλ Ομπλάστ, το χωριό Νταρκχάν βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα μακριά από το γιγάντιο ορυχείο χρυσού Κουμτόρ, το οποίο κατέχει τη δεύτερη θέση στον κόσμο στην παραγωγή χρυσού.
Το ορυχείο είχε πολλές επιπτώσεις στην τοπική ζωή, μεταξύ των οποίων αλλαγές στο τοπίο οι οποίες εξέθεσαν την κοινότητα σε ισχυρούς ανέμους που κάνουν τους ανθρώπους να φεύγουν από την περιοχή.
Για να αντιμετωπιστεί αυτό και να αυξηθεί η ανθεκτικότητα του κλίματος ώστε να διατηρηθούν οι τοπικές ποικιλίες μήλου, βερίκοκου και φραγκοστάφυλου, γυναίκες ακτιβίστριες στο χωριό έχουν φυτεύσει πάνω από 500 αυτοφυή δέντρα και οπωροφόρους θάμνους.
Η φύτευση απαιτεί χρόνο και φροντίδα, αλλά οι γυναίκες του Νταρκχάν γνωρίζουν ότι οι προσπάθειές τους θα ωφελήσουν ολόκληρη την κοινότητα. Μειώνοντας τους ανέμους και την υποβάθμιση του εδάφους και διατηρώντας τα είδη της εγχώριας πανίδας, προστατεύουν την ικανότητα της κοινότητας να τροφοδοτεί και να φροντίζει τον εαυτό της.
Εκτός από τη δημιουργία ανεμοφραχτών και την υποστήριξη της τοπικής παραγωγής τροφίμων, οι γυναίκες στο Νταρκχάν επίσης χρησιμοποιούν τη δενδροφύτευση ως ευκαιρία ενίσχυσης του ρόλου των γυναικών στο χωριό τους και τόνωσης της θέσης ειδικότερα των νέων γυναικών.
Οι «Τζελίνκι» ή οι νεαρές νύφες έχουν τη χαμηλότερη κοινωνική θέση στις παραδοσιακές οικογένειες και συχνά αναγκάζονται να παντρευτούν και στερούνται πρόσβασης στην εκπαίδευση.
Οι διακρίσεις λόγω φύλου σε πολλές τοπικές κοινότητες σημαίνουν ότι οι νέες γυναίκες συχνά εξαρτώνται οικονομικά από τους άνδρες και αποκλείονται από τη λήψη αποφάσεων. Αυτό δυσκολεύει επίσης τις ομάδες των γυναικών να υποστηρίξουν τις νέες γυναίκες, καθώς δεν τους επιτρέπεται να συμμετέχουν σε συναντήσεις ή εκδηλώσεις αλλά πρέπει να φροντίζουν τα σπίτια τους και τις οικογένειές τους.
Επομένως, το να μπορούν να εξασφαλίζουν τρόφιμα για τις οικογένειές τους και να πουλάνε τα προϊόντα τους είναι εξαιρετικά σημαντικό για τις γυναίκες στο Νταρκχάν και η συλλογική δράση τους επιβεβαιώνει τα δικαιώματά τους, ενώ ταυτόχρονα προφυλάσσει την κοινότητα από τις επιπτώσεις της εξόρυξης πόρων.
Στο χωριό Σαρούου στην περιοχή Τσούι στο βόρειο Κιργιστάν, η τοπική ομάδα γυναικών χρησιμοποιεί τη διάδοση των δεξιοτήτων και την προστασία της βιοποικιλότητας για να αντιμετωπίσει το πατριαρχικό έθιμο της κλοπής της νύφης, το οποίο έχουν βιώσει μερικά μέλη της ομάδας.
Οι γυναίκες οργανώνουν γύρω από τα κοινά τους συμφέροντα – τη βελτίωση της υγείας και της οικονομικής ευημερίας των γυναικών – τη διεκδίκηση του δικαιώματός τους να ζουν χωρίς την απειλή βίας και να είναι οικονομικά ανεξάρτητες.
Για να επιτευχθεί αυτό, τα μέλη που είναι κεντήστρες μοιράζονται την τέχνη τους. Μαθήματα κεντήματος οργανώθηκαν στα τοπικά σχολεία, όπου δημιουργείται ένας ασφαλής χώρος για τις νεαρές γυναίκες για να συζητούν θέματα όπως οι κλοπές νύφης, ο εξαναγκασμός γάμου και άλλες αδικίες με βάση το φύλο που αντιμετωπίζουν γυναίκες και κορίτσια.
Η ομάδα έχει επίσης διοργανώσει δενδροφυτεύσεις με αγόρια και νέους άντρες για να δημιουργήσει χώρο συζήτησης για τον τερματισμό της έμφυλης βίας στην κοινότητα και την ενσωμάτωση των φεμινιστικών και περιβαλλοντικών συζητήσεων.
Στο χωριό Σαμπντάν, στα όρια του Εθνικού Πάρκου Τσονγκ-Κεμίν στο βόρειο Κιργιστάν, η κτηνοτροφία είναι η κύρια οικονομική δραστηριότητα. Οι περισσότεροι κάτοικοι εκτρέφουν βοοειδή και διατηρούν βοσκότοπους, και παρά το γεγονός ότι στη θέση των βοσκών βρίσκονται πολλές γυναίκες, η τοπική Επιτροπή Βοσκοτόπων αποτελείται αποκλειστικά από άντρες.
Οι γυναίκες βοσκοί γνωρίζουν πολύ καλά να διατηρούν υγιεινούς και ποικιλόμορφους βοσκότοπους, οι γνώσεις τους έχουν αποκτηθεί από τους γονείς και τους παππούδες τους.
Για να διασφαλιστεί η διατήρηση της παραδοσιακής τους γνώσης και η μετάδοσή της σε άλλες γυναίκες, μια ομάδα γυναικών στην κοινότητα μοιράζεται τις δεξιότητές της με τα μέλη της κοινότητας και τις μαθήτριες στο τοπικό γυμνάσιο.
Η ομάδα διευρύνει επίσης τις δεξιότητές της δημιουργώντας στο τοπικό σχολείο έναν εθνοβοτανικό κήπο και έναν οπωρώνα με πρότυπα αρδευτικά συστήματα.
Το Μαέβκα Αϊίλ Οκμότι είναι μια ομάδα οικισμών κατά μήκος της εθνικής οδού που συνδέει την πρωτεύουσα του Κιργιστάν με την Κίνα. Πολλοί κάτοικοι είναι θύματα εσωτερικών εκτοπισμών και άστεγοι από απομακρυσμένες περιοχές της χώρας.
Εδώ η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, στην εκπαίδευση και στις δημόσιες συγκοινωνίες είναι δύσκολη, ενώ υπάρχουν ελλείψεις και σε άλλες παροχές όπως το καθαρό πόσιμο νερό. Επιπλέον, υπάρχουν σημαντικά προβλήματα με την ατμοσφαιρική ρύπανση από την εθνική οδό και τη σκόνη και τον καπνό από την καύση σκουπιδιών σε χωματερές που βρίσκονται κοντά στην πόλη.
Ελλείψει υποστήριξης από τις τοπικές αρχές, μια ομάδα γυναικών στο χωριό Τεντίκ πήρε την κατάσταση στα χέρια της. Επιλύουν μερικά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με τη δεντροφύτευση κατά μήκος του δρόμου για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ηχορύπανσης.
Η πρωτοβουλία των γυναικών στο Τεντίκ προσέλκυσε την προσοχή των υπαλλήλων της κρατικής Υγειονομικής Υπηρεσίας, που συμφωνούν ότι ο εξωραϊσμός μέσω αναδάσωσης στο χωριό θα μειώσει σημαντικά τη ζημιά που προκαλείται από την ατμοσφαιρική ρύπανση από τον αυτοκινητόδρομο και την καύση στη χωματερή.
Μέχρι στιγμής, περισσότερα από 1.000 δέντρα έχουν φυτευτεί στην κοινότητα και έχει δημιουργηθεί ένα φυτώριο λεύκας για μελλοντικές φυτεύσεις. Οι στόχοι αυτών των γυναικών υπερβαίνουν τη βελτίωση της ζωής των κοινοτήτων τους σε τοπικό επίπεδο. Οι νέες οργανωτικές και ηγετικές ικανότητές τους θα δοκιμαστούν επίσης στις τοπικές εκλογές, όπου ευελπιστούν να γίνουν οι πρώτες γυναίκες που θα αποκτήσουν έδρες στην τοπική αυτοδιοίκησή της περιοχής τους.
Στο χωριό Κρασνάγια Ρέχκα, ανατολικά του Μπισκέκ, οι γυναίκες θέτουν την οικονομική τους ενδυνάμωση ως επείγουσα προτεραιότητα. Μια ομάδα γυναικών που ονομάζεται «Τζιπάρ» βοηθά γυναίκες πρόσφυγες να ενταχθούν στην κοινότητα και να αυξήσουν την οικονομική τους ανεξαρτησία, παρέχοντάς τους την παραδοσιακή γνώση για τον οικολογικό πλούτο της περιοχής.
Το πρόγραμμα αφορά νεαρές γυναίκες από οικογένειες που έφυγαν από τον εμφύλιο πόλεμο στο Τατζικιστάν και δυσκολεύονται να ενταχθούν, δεδομένου ότι οι παραδοσιακοί πατριαρχικοί κανόνες είναι ισχυροί στην κοινότητά τους. Οι γυναίκες συχνά αποτρέπονται από τους άντρες στην κοινότητα να εργαστούν και δεν συμμετέχουν ιδιαίτερα στη λήψη αποφάσεων των νοικοκυριών.
Στο πλαίσιο του έργου, οι γυναίκες πρόσφυγες στην Κρασνάγια Ρέχκα έλαβαν υποστήριξη για τη φύτευση πάνω από 100 οπωροφόρων θάμνων και φαρμακευτικών βοτάνων, μεταξύ των οποίων φραγκοστάφυλου, καλέντουλας, χαμομηλιού και μέντας.
Τα φυτά θα χρησιμοποιηθούν για την παρασκευή παραδοσιακών σαπουνιών και άλλων οικιακών καλλυντικών, που θα περιέχουν μόνο φυσικά συστατικά τα οποία έχουν καλλιεργηθεί στους κήπους των γυναικών. Αυτές οι μέθοδοι παραγωγής βασίζονται στην παραδοσιακή γνώση που έχει διατηρηθεί στην περιοχή εδώ και πολλές γενιές.
Στα μαθήματα ανταλλαγής δεξιοτήτων, οι αυτόχθονες γυναίκες μετέδωσαν στις γυναίκες-πρόσφυγες τις παραδοσιακές τους γνώσεις σχετικά με την κατασκευή καλλυντικών με τη χρήση φυσικών προϊόντων. Έφτιαξαν πάνω από 400 μπάρες σαπουνιού σαν πρώτο βήμα στη δημιουργία μιας βιώσιμης παραγωγής εισοδήματος για τις ίδιες, επικυρώνοντας έτσι το δικαίωμά τους να εργάζονται, να κερδίζουν τα προς το ζην και να ζουν μια αξιοπρεπή ζωή.
Χάρη στην επιτυχία αυτού του προγράμματος, ομάδες γυναικών από κοντινά μέρη απευθύνονται τώρα στο Κρασνάγια Ρέχκα για συμβουλές και για ανταλλαγή εμπειριών, καθώς και για να μοιραστούν σπόρους και σπορόφυτα από τα φυτά και φαρμακευτικά βότανα που καλλιεργούν οι γυναίκες.
Μαθαίνοτας μια νέα δεξιότητα, οι γυναίκες πρόσφυγες στην Κρασνάγια Ρέχκα κατάφεραν να ενταχθούν περισσότερο στην κοινότητα και οι γυναίκες της περιοχής ήταν σε θέση να τις στηρίξουν στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους.
Το επιπλέον εισόδημα από τα οικιακά καλλυντικά επέτρεψε στις γυναίκες να νιώσουν πιο σίγουρες. Στο μεταξύ, η συνεργασία αύξησε την αίσθηση αλληλεγγύης μεταξύ τους.
Δράσεις όπως αυτές ενισχύουν την πεποίθηση ότι πολλά μπορούν να επιτευχθούν μέσω της συνεργασίας και χτίζουν τη δύναμη των γυναικείων ομάδων να αγωνίζονται για την ισότητα των φύλων, την περιβαλλοντική και οικονομική δικαιοσύνη παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
Το παρόν άρθρο
Το άρθρο αυτό βασίζεται σε εκπαιδεύσεις και εκδηλώσεις που οργανώθηκαν από τη BIOM, έναν οργανισμό που εδρεύει στο Κιργιστάν και είναι μέλος του Global Forest Coalition, στο πλαίσιο του προγράμματος Women2030. Το Πρόγραμμα Women2030 είναι μια ένωση πέντε οργανώσεων για τα γυναικεία δικαιώματα και την ισότητα των φύλων που συνεργάζονται για την επίτευξη των Στόχων Αειφόρου Ανάπτυξης με ισότιμη εκπροσώπηση των φύλων και τρόπο δίκαιο για το περιβάλλον. Ακολουθήστε το Women2030 στο Facebook και το Twitter. Το Global Forest Coalition είναι ένας παγκόσμιος συνασπισμός 99 ΜΚΟ και των οργανώσεων των αυτόχθονων λαών από 62 διαφορετικές χώρες που επιδιώκουν πολιτικές προστασίας των δασών που βασίζονται στα δικαιώματα και στην κοινωνική δικαιοσύνη. Ακολουθήστε το Global Forest Coalition στο Facebook και το Twitter.
Μετάφραση από τα αγγλικά για την ελληνική Pressenza: Αρετή Μαθιουδάκη.
Προσαρμογή τίτλου: Pressenza Athens.
