Η γρίπη του 1918, αν και προήλθε πιθανότατα από την Άπω Ανατολή, έγινε ευρέως γνωστή ως «ισπανική», επειδή οι πρώτες αναφορές για την πανδημία προήλθαν από τον Τύπο της Ισπανίας, η οποία δεν συμμετείχε στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο. Οι όποιες αναφορές για την εξάπλωση της γρίπης στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες λογοκρίνονταν λόγω της συμμετοχής τους στον πόλεμο. Η πανδημία μόλυνε το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού και προκάλεσε το θάνατο σε περίπου 50-100 εκατομμύρια, όταν ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος σκότωσε περίπου 18 εκατομμύρια. Στη μεγάλη θνησιμότητα συνετέλεσαν η μη λήψη προληπτικών μέτρων, αλλά και οι ιατρικές συνθήκες της εποχής.
Οι συνέπειες της γρίπης του 1918 προκάλεσαν τη σημαντικότερη αλλαγή στον τομέα της δημόσιας υγείας.
Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα οι περισσότεροι γιατροί είτε δούλευαν ιδιωτικά, είτε χρηματοδοτούνταν από φιλανθρωπικά και εκκλησιαστικά σωματεία, ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είχαν πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα. Οι όποιες πολιτικές για τη δημόσια υγεία είχαν το χαρακτήρα της ευγονικής. Οι ασθένειες που πρόσβαλλαν τους εργάτες οφείλονταν στο φυσικό εκφυλισμό που προδιέθετε τις τάξεις αυτές να αρρωσταίνουν και να παραμορφώνονται. Τα αίτια των ασθενειών δεν αναζητούνταν στις δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης των κατώτερων τάξεων, δηλαδή στην κακή διατροφή, τα εξαντλητικά ωράρια εργασίας και στα πολυπληθή καταλύματα. Αν οι εργάτες αρρώσταιναν και πέθαιναν από τύφους, χολέρα και άλλες ασθένειες η ευθύνη ήταν δική τους, γιατί δεν μπόρεσαν να πετύχουν καλύτερη ποιότητα ζωής.
Το πρώτο κύμα της γρίπης, την άνοιξη του 1918 ήταν σχετικά ήπιο, ωστόσο το δεύτερο, το φθινόπωρο του 1918 υπήρξε το πιο θανατηφόρο, ενώ υπήρξε και ένα τρίτο στις αρχές του 19ου αιώνα. Η γρίπη προκαλείται από τον ιό, αλλά εκείνη την εποχή οι γιατροί υπέθεσαν ότι ασχολούνταν με βακτηριακή ασθένεια. Δεν είχαν κανένα εμβόλιο κατά της γρίπης, ούτε αντιικά φάρμακα, ούτε αντιβιοτικά, τα οποία θα μπορούσαν να ήταν αποτελεσματικά κατά των δευτερογενών βακτηριακών λοιμώξεων. Μέτρα δημόσιας υγείας, όπως η καραντίνα ή το κλείσιμο δημόσιων χώρων συγκέντρωσης, θα μπορούσαν να ήταν αποτελεσματικά, αλλά ακόμα και όταν επιβλήθηκαν, αυτό συνέβη αργά, επειδή οι αρχές δεν κατάφεραν να δουν την εμφάνιση της πανδημίας.
Η δεκαετία του 1920 έκανε πολλές κυβερνήσεις να στραφούν σε πολιτικές όπου η ιατρική και η υγειονομική περίθαλψη ήταν προσιτή στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Η Ρωσία ήταν η πρώτη χώρα που χρηματοδότησε μέσω ενός κρατικού ασφαλιστικού συστήματος ένα κεντρικό σύστημα δημόσιας υγείας. Μόλις το 1919 ιδρύθηκε στη Βιέννη το διεθνές γραφείο καταπολέμησης των επιδημιών, πρόδρομος της σημερινής Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Πολλές χώρες έκτοτε δημιούργησαν ή αναδιοργάνωσαν τα υπουργεία υγείας, ενώ αναγνωρίστηκε η ανάγκη συντονισμού της δημόσιας υγείας σε διεθνές επίπεδο, δεδομένου ότι οι μεταδοτικές νόσοι δεν υπακούν σε σύνορα.
Αυτό που συνειδητοποίησαν οι υγειονομικές αρχές από την πανδημία του 1918 ήταν ότι δεν ήταν πλέον λογικό να κατηγορούμε το άτομο γιατί προσβλήθηκε από μια μολυσματική ασθένεια, ούτε μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε ως μεμονωμένο περιστατικό. Οι πανδημίες είναι ένα κοινωνικό και όχι ατομικό πρόβλημα.
Πηγή: Smithsonian magazine
Μετάφραση προσαρμογή: Pressenza Athens.
