«Συνοδέψτε με κατά την κατασκευής του βωμού, θα σας εξηγήσω την κουλτούρα μας», είπε ο Ντον Λεονάρντο, ένα curandero της Ινδο-θεολογίας σε μια συνάντηση στην οποία συμμετείχαν είκοσι δύο κοινότητες. Αποδέχτηκα ταπεινά, έκπληκτος και με τιμή την πρόταση του πρεσβύτερου.

Ο Βωμός των Μάγια παρουσιάζει την πνευματική σχέση ανάμεσα στην Καρδιά της Γης και την Καρδιά του Ουρανού, της οποίας η δημιουργία εμφανίζεται στο Πόπολ Βου, το ιερό βιβλίο των Μάγια Κιτσέ, το οποίο περιγράφει την κοσμογονία τους. Όταν η συνέλευση, όπως ονομάζεται η κοινότητα που συμμετέχει στο τελετουργικό, θέλει να έρθει σε επαφή με τη Μητέρα Γη και τον Ουρανό, και με τον Κόσμο, να δώσει ευχαριστίες ή, για παράδειγμα, να ζητήσει αφθονία από τη γη ή βροχή από τον Ουρανό μέσω των προσευχών και των προσφορών που συνθέτουν τον ίδιο το βωμό, καλούνται να σχηματίσουν το Βωμό των Μάγια, μια γέφυρα επαφής μεταξύ της Γης και του Κόσμου.

Ο βωμός μπορεί επίσης να συνοδεύει συναντήσεις μεταξύ των μελών που είναι υπεύθυνα για διαφορετικές κοινότητες. «Πριν από πολλά χρόνια, επιστρέψαμε από μια συνάντηση με τον επίσκοπο του Σαν Κριστόμπαλ», ο γέρο- curandero άρχισε να μας λέει. «Μας είπε ότι ο Βωμός των Μάγιας έπρεπε να εξαφανιστεί από τον πολιτισμό μας και ότι ο Θεός είναι παρών μόνο στη Βίβλο», συνέχισε ο Ντον Λεονάρντο με πικρία. «Ο Θεός επίσης εκδηλώνεται στο δικό μας ιερό και στα δικά μας ιερά βιβλία. Κάθε φορά που ένας ιερέας περιφρονεί τον πολιτισμό μας, καταπνίγει τις ρίζες μας, καίει την αυτόχθονη καρδιά μας, ακριβώς όπως συνέβη όταν έφθασαν οι κονκισταδόρες (σ.τ.μ. Ισπανοί κατακτητές). Ήταν λάθος μας που ακούσαμε αυτόν τον επίσκοπο, αλλά μετά από λίγο καιρό διευκρινίσαμε τη θέση μας και τώρα εδώ είμαστε σε αυτή τη συνάντηση για να πορευτούμε με τους αδελφούς των άλλων κοινοτήτων, αγωνιζόμενοι για τον πολιτισμό μας», πρόσθεσε δυναμικά.

Σε κάθε τελετουργία υπάρχουν πευκοβελόνες, οι οποίες είναι διάσπαρτες σε όλο το έδαφος όπου λαμβάνει χώρα η προσευχή, οριοθετώντας έτσι τον ιερό χώρο. Στην περίπτωση του Βωμού των Μάγια, χρησιμοποιούνται ως βάση για την κατασκευή του μέχρι να σχηματιστεί ένας κύκλος, το μέγεθος του οποίου ποικίλλει ανάλογα με τον αριθμό των επόμενων στοιχείων που θα αποτελέσουν τον ίδιο το βωμό. Όλη η συνέλευση μπορεί να συμμετάσχει στη διαμόρφωση του βωμού. Η περιοχή του κύκλου χωρίζεται σε πέντε τομείς που αντιπροσωπεύουν τα τέσσερα σημεία της καρδιάς, τα οποία καταλαμβάνουν το συνολικό εμβαδόν του κύκλου ομοιογενώς, στην οποία προστίθεται η Καρδιά της Γης, η οποία αποτελείται από ένα λοφίσκο χώματος, επίσης κυκλικού σχήματος που βρίσκεται στο κέντρο του βωμού και συνοδεύεται από την παρουσία ενός ποτηριού νερού.

Η ανατολή είναι πασπαλισμένη με κόκκινους σπόρους καλαμποκιού και πέταλα λουλουδιών του ίδιου χρώματος γύρω τους ως αλληγορία της γέννησης και ζεστασιάς του ήλιου, την πηγή της ζωής, σε αντίθεση με τους μαύρους σπόρους και τα πέταλα της δύσης, τον φύλακα της νύχτας και το τέλος της σωματικής ζωής. Ο βορράς είναι συνώνυμος με το κρύο και τον κίνδυνο αλλά και με τα οστά και τη σοφία των προγόνων και τέλος ο νότος αντιπροσωπεύει τη θηλυκότητα και τη μνήμη των αρχαίων με τους σπόρους και τα κίτρινα λουλούδια. Σε ολόκληρη την επιφάνεια του βωμού τοποθετούνται οι καρποί της γης ως πηγή τροφής της ζωής, όπως μπανάνες, καλαμπόκια, γκουάβα, τορτίγιες και άλλοι, τοποθετώντας τους στους διάφορους τομείς ανάλογα με το χρώμα τους.

Ο θρησκευτικός συγκρητισμός αντιπροσωπεύεται από τον καθολικό σταυρό και την παρουσία της Βίβλου μέσα στο βωμό. Δίπλα στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη τοποθετούνται τα βιβλία του Πόπολ Βου και του Τσιλάμ Μπαλάμ, ένα μεγάλο κοχύλι που θα το φυσάνε κατά τη διάρκεια των προσευχών και τέλος μια εικόνα του Ντον Σαμουέλ Κανάλ Λουμ (Προστάτης της Γης, στη γλώσσα των Τσελτάλ). Ο Τατίκ («πατέρας» στη γλώσσα των Τσελτάλ) Σαμουέλ, επίσκοπος της μητρόπολης του Σαν Κριστόμπαλ από το 1959 έως το 2011, αγκάλιασε τη γραμμή της θεολογίας της απελευθέρωσης και βοήθησε να επαναφέρει τον σημερινό σχεδόν χαμένο Βωμό των Μάγια, συμβάλλοντας επίσης στην εξάπλωση της Ινδο-θεολογίας ανάμεσα στους αυτόχθονες λαούς.

Δεκατρία λευκά και έξι χρωματισμένα κεριά ανάβουν: ένα για κάθε σημείο της καρδιάς, μαζί με ένα γαλάζιο και ένα πράσινο κερί που αντιπροσωπεύουν την Καρδιά του Ουρανού και την Καρδιά της Γης. Μαζί με το λοφίσκο χώματος στο κέντρο του βωμού, ανάβει ένα κερί που αναπαριστά τις ψυχές μας, ενώ τα υπόλοιπα δώδεκα περιβάλλουν το βωμό. Ο πρεσβύτερος που είναι υπεύθυνος για τη συνέλευση φροντίζει να τους κρατάει αναμμένο για όλη τη διάρκεια της συνάντησης φροντίζει να μένουν αναμμένα κατά τη διάρκεια της συνάντησης και φυσώντας τον καπνό από κοπάλιο, το ιερό θυμίαμα που εμφανίζεται στο Πόπολ Βου. Τα τέσσερα στοιχεία αντιπροσωπεύονται έτσι από το ποτήρι του νερού, τη φωτιά των κεριών, το λοφίσκο χώματος και την πνοή του θυμιάματος και τον ήχο του κοχυλιού.

Ο καπνός του κοπάλιου θα ευλογήσει το Βωμό των Μάγια και όλους τους συμμετέχοντες στη συνέλευση. Εκείνοι που οδηγούν την προσευχή θα συζητήσουν με τον Θεό, τη Μητέρα Γη και τις διάφορες οντότητες και θα οδηγήσουν την προσευχή της κοινότητας, υποδεικνύοντας τη στιγμή να ξεκινήσουν κυριολεκτικά τους χορούς, να γονατίσουν, να φιλήσουν το έδαφος τρεις φορές και να ολοκληρώσουν το τελετουργικό. Ολόκληρη η συνέλευση καλείται να χορέψει στο ρυθμό της παραδοσιακής μουσικής που παίζεται τρεις φορές σε μια ρυθμική κορύφωση. Οι Πρώτοι, οι πρεσβύτεροι που διορίζονται από την κοινότητα, συνοδεύουν το λόγο του υπεύθυνου ατόμου καθ’ όλη τη διάρκειά του γύρω από τον βωμό.

Το βιολί, η κιθάρα και το μπάσο καθοδηγούν τα χορευτικά βήματα και το ρυθμό των μαράκες, σύμβολο της σοφίας των προγόνων, που αντιπροσωπεύεται από τον ήχο των σπόρων μιας συγκεκριμένης ορχιδέας και τη μεταφορά της κίνησης των πνευμάτων που κατοικούν στον κόσμο. Οι μαράκες αντιπροσωπεύουν την παρουσία των Αρχαίων που επιστρέφουν για να συμβουλεύσουν τα μέλη της κοινότητας. Στο τέλος της τελετουργίας, οι προσφορές στον βωμό κατανέμονται μεταξύ των μελών της συνέλευσης και μοιράζονται παραδοσιακά πιάτα που αντιπροσωπεύουν την τοπική κουλτούρα (καλαμπόκι και φασόλια).

Ο κοινοτικός πολιτισμός των Τσελτάλ εκδηλώνεται στο Βωμό των Μάγια, ένα σύμβολο του να μοιράζεσαι, να δίνεις και να λαμβάνεις, το οποίο αντιπροσωπεύεται από τον τρόπο κατασκευής του βωμού, από την παρουσίαση των προσφορών μέχρι τη διανομή τους, από τη μουσική και τον χορό και τον τρόπο με τον οποίο οι προσευχές πραγματοποιούνται.

Μετάφραση: Pressenza Athens

Διαβάστε επίσης:

Ανακαλύπτοντας ξανά την κουλτούρα των Μάγια Τσελτάλ

Ανακαλύπτοντας ξανά την κουλτούρα των Μάγια Τσελτάλ. 1 – Η Ινδο-θεολογία