Η Μεντόζα προστέθηκε στο παράδειγμα των λαών της Λατινικής Αμερικής που αντιδρούν στην αναλγησία των κυβερνήσεών τους. Πριν από μέρες, ο κυβερνήτης της Μεντόζα μαζί με την αντιπολίτευση ενώθηκαν για να καταργήσουν έναν βασικό νόμο για τη ζωή στην επαρχία. Έτσι οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους για να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους. Και αυτό, παρά την περίοδο των διακοπών, τον πολιτικό αυταρχισμό και την βροντερή σιωπή των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Στο παρόν άρθρο γίνεται σύντομη ανασκόπηση των σημαντικότερων γεγονότων.
Η έρημος, το νερό και ο Νόμος για το πλαίσιο των εξορύξεων
Η Μεντόζα είναι μια πολύ ξηρή επαρχία, η οποία ζει χάρη σε τεχνητά κανάλια άρδευσης. Εκεί κάθε λίτρο νερού έχει ιδιαίτερη αξία τόσο για την ανθρώπινη κατανάλωση όσο και για την οικονομική δραστηριότητα, που είναι ιστορικά συνδεδεμένη με την αγροτοβιομηχανική και τουριστική εκμετάλλευση.
Σήμερα η περιοχή υποφέρει από ξηρασία που ήδη κλείνει δεκαετία – η χειρότερη στην ιστορία της περιοχής εδώ και έναν αιώνα – και οι προβλέψεις είναι ανησυχητικές. Από τη μία πλευρά, οι παγετώνες – των οποίων η απόψυξη τροφοδοτεί υδατορρεύματα – επηρεάζονται από την αλλαγή του κλίματος. Αφετέρου, η ίδια η Γενική Αρδευτική Υπηρεσία προειδοποίησε πρόσφατα ότι η ξηρασία θα συνεχίσει να βαθαίνει στο άμεσο μέλλον, επειδή «δεν υπάρχει συσσωρευμένο χιόνι στις λεκάνες των οροσειρών» και επομένως η στάθμη των ποταμιών θα είναι πολύ χαμηλότερη από το μέσο όρο.
Παρά τις συνθήκες αυτές και τη ρητή αντίθεση του πληθυσμού, η επαρχιακή κυβέρνηση μόλις αντικατέστησε το νόμο 7722 που προστατεύει το νερό, προκαλώντας τη μαζική αντίδραση των ανθρώπων της Μεντόζα.
Μεντόζα, 16-12-19
Επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα
Ο Νόμος εφαρμόστηκε από το 2007 και προέβλεπε ότι για την προστασία των «υδάτινων πόρων» απαγορευόταν η χρήση κυανίου, υδραργύρου, θειικού οξέος και άλλων τοξικών ουσιών σε οποιαδήποτε μορφή εξόρυξης ορυκτών.
Από το 2007 και μετά, υπήρχαν παραδείγματα που ενίσχυαν την πεποίθηση ότι ο Νόμος ήταν απαραίτητος. Η ικανότητα ρύπανσης της βιομηχανίας εξορύξεων μεγάλης κλίμακας ήταν σαφής σε τραγωδίες όπως αυτές της Mariana και Brumadinho στη Βραζιλία και στις επαναλαμβανόμενες διαρροές που παρήγαγε η Barrick Gold στο Jáchal της επαρχίας Σαν Χουάν. Στην τελευταία περίπτωση, η εταιρεία “ερευνήθηκε” αλλά δεν υπέστη συνέπειες. Αυτό επιλύθηκε από το Υπουργείο Μεταλλείων που είχε τότε ανατεθεί στον Alberto Hensel, σημερινό υπουργό της περιοχής. Οι κάτοικοι του Jáchal απέρριπταν την υπουργειοποίησή του με επιστολή τους προς τον Πρόεδρο Alberto Fernández.
Ωστόσο, ένα από τα πιο δελεαστικά επιχειρήματα υπέρ των μεγάλων επιχειρήσεων είναι η υπόσχεση δημιουργίας θέσεων εργασίας και κερδών για τα κρατικά ταμεία.
Ο περιβαλλοντικός δικηγόρος Enrique Viale εξηγεί για το παράδειγμα του Σαν Χουάν:
“… Τα δικαιώματα εξόρυξης στο Σαν Χουάν αποδίδουν 600 εκατομμύρια πέσος το χρόνο, αλλά ο συνολικός προϋπολογισμός της επαρχίας είναι 75.000 εκατομμύρια. Με άλλα λόγια, λιγότερο από το 1% του προϋπολογισμού της επαρχίας προέρχεται από τα ορυκτά δικαιώματα. Όσον αφορά την άμεση απασχόληση, ισχύει για 2500 άτομα που είναι λιγότερο από το 1% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της επαρχίας. (Από την άλλη πλευρά) υπάρχει μια πολιτική κάστα που πλουτίζει μέσω των υπηρεσιών που παρέχουν οι εξορύξεις μεγάλης κλίμακας. Δεν υπάρχει περιοχή στον κόσμο που έχει επιτύχει ένα μοντέλο κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης, ελκυστικό για την εξόρυξη μεγάλης κλίμακας.”
Ο Federico Soria, ένας ακτιβιστής από τη Μεντόζα για το νερό, προσθέτει ακόμη περισσότερα στοιχεία, τα οποία παρέχονται από επίσημους οργανισμούς:
- Άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας στον μεταλλευτικό τομέα: 0,7% σε εθνικό επίπεδο. 1% στις επαρχίες εξόρυξης.
- Οι εξορύξεις μεγάλης κλίμακας δημιουργούν μια θέση εργασίας για κάθε εκατομμύριο δολάρια που επενδύεται. Ο ήπιος επιχειρηματικός κλάδος (PYMES) δημιουργεί μία θέση εργασίας κάθε 20.000 δολάρια. Αυτό σημαίνει ότι οι ήπιες επιχειρήσεις θα μπορούσαν να δημιουργήσουν 500 φορές περισσότερη απασχόληση εάν έχουν φορολογικά οφέλη και τις επιδοτήσεις που χορηγεί το κράτος στις μεγάλες εταιρείες εξόρυξης”, προσθέτει ο Soria.
- Οι εξορύξεις μεγάλης κλίμακας καταστρέφουν την απασχόληση επηρεάζοντας αρνητικά άλλες δραστηριότητες όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία, ο τουρισμός κ.λπ., που επηρεάζονται από τις αρνητικές συνέπειες στη ζώνη εργασίας των εξορύξεων.
- Οι εξορύξεις όχι μόνο δεν διαφοροποιούν την οικονομία, αντίθετα την εξαρτούν από μία και μόνο δραστηριότητα και από μία μόνο επιχείρηση.
Στα δώδεκα χρόνια από τη δημοσίευσή του, ο Νόμος άντεξε σε πολυάριθμες προσπάθειες ακύρωσης από τις πολυεθνικές εξόρυξης και τους, σχετικούς με τα συμφέροντά της, πολιτικούς. Τον Δεκέμβριο του 2015, το Ανώτατο Δικαστήριο της Μεντόζα επικύρωσε ότι ο Νόμος ήταν συνταγματικός, αλλά οι απαιτήσεις για εξόρυξη συνεχίστηκαν. Και τώρα κατάφεραν αυτό που ζητούσαν.
Βράδυ 26ης Δεκεμβρίου 2019.
Με εθνική υποστήριξη
Την Τρίτη 17 Δεκεμβρίου, στο μεσημεριανό γεύμα της ΕΕΑ (Επιχειρηματική Ένωση Αργεντινής), ο Πρόεδρος Alberto Fernández δήλωσε:
Οι δηλώσεις του Προέδρου επικύρωσαν την υποστήριξή του στις δραστηριότητες εξόρυξης και ήταν πολύ ανησυχητικές, διότι μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχε υπάρξει καμία αλλαγή στη νομοθεσία που περιόριζε την εξόρυξη και στις δύο επαρχίες. Αλλά οι νομοθέτες της Μεντόζα πήραν το προεδρικό μήνυμα, καθώς το πρωί της Παρασκευής 20 Δεκεμβρίου, σε έκτακτη σύνοδο, οι επαρχιακοί γερουσιαστές του κυβερνώντος κόμματος και η αντιπολίτευση ενέκριναν το νομοσχέδιο του νέου νεοφιλελεύθερου κυβερνήτη Rodolfo Suarez. Το απόγευμα οι βουλευτές το επικύρωσαν.
Οι σημαντικότερες αλλαγές που εγκρίθηκαν ήταν η άδεια χρήσης των απαγορευμένων μέχρι σήμερα ουσιών και η κατάργηση του άρθρου που απαιτούσε τη νομοθετική έγκριση για δημιουργία οποιουδήποτε ορυχείου. Τώρα θα είναι αρκετή απλή άδεια από την εκτελεστική υπηρεσία.
Αντίσταση
Η αντίδραση του λαού ήταν γρήγορη. Οι διαδηλώσεις άρχισαν από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε δράση το νομοθετικό σώμα. Ξεκίνησαν με οδοφράγματα και “τη μεγαλύτερη πορεία στην ιστορία” της επαρχίας: 80.000 άτομα ταξίδεψαν χιλιόμετρα από διαφορετικά τμήματα και τοποθεσίες της Μεντόζα, για να συναντηθούν μπροστά στο κυβερνητικό κτίριο και να δείξουν τη διαφωνία τους. Η απάντηση ήταν καταστολή από την αστυνομία. Παρά ταύτα, η κινητοποίηση διατηρείται και ενισχύεται.
Λαϊκές συνελεύσεις για την υπεράσπιση των υδάτινων πόρων παραμένουν σε επιφυλακή συζητώντας τα μέτρα. Μία από τις προτάσεις με τη μεγαλύτερη συναίνεση είναι η αναστολή του παραδοσιακού Φεστιβάλ Συγκομιδής, που έχει ήδη εγκριθεί σε ορισμένα τμήματα της επαρχίας με τη χρήση του βασικού επιχειρήματος: “Χωρίς νερό, δεν υπάρχει συγκομιδή”.
#La7722NoSeToca (δεν αγγίζουμε τον Νόμο 7722)
Ενόψει της λαϊκής αντίστασης, ο κυβερνήτης Suarez ανακοίνωσε σήμερα το απόγευμα ότι θα αναστείλει τον κανονισμό για τη μεταρρύθμιση του νόμου 7722. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό.
Από την κοινωνική βάση καταγγέλλουν την απόφαση αυτή ως μέτρο που επιδιώκει τη διάλυση των διαδηλώσεων και απαιτούν την κατάργηση του νέου νόμου και προωθούν άλλες κινητοποιήσεις. Το κύμα διαδηλώσεων ανακοινώνει ότι δεν θα εγκαταλείψει.
Επίσης, μένει να δούμε τι θα κάνει η εθνική κυβέρνηση. Ορισμένοι αξιωματούχοι προσπάθησαν να αποφύγουν τις ευθύνες λέγοντας ότι αυτό είναι θέμα της επαρχίας στην οποία δεν μπορούν να εμπλακούν. Καμία βέβαια σχέση δεν έχουν αυτές οι δηλώσεις με τις δηλώσεις του Προέδρου που έγιναν στις 18 Δεκεμβρίου, όπως προανέφερα, ότι “στην Mendoza καταφέραμε να πάρουμε νόμο για να ξεκινήσουμε με τις εξορύξεις”.
Επιπλέον, σήμερα, για τους ίδιους λόγους, ξεκίνησαν οι κινητοποιήσεις και στην Τσουμπούτ.
Προέδρου θα ήταν πολύ ευπρόσδεκτη. Στο κάτω κάτω, όταν ανέλαβε, είπε στους ανθρώπους που γιόρταζαν την άφιξή του στην κυβέρνηση: «Θέλω να σας καλέσω, αν αισθανθείτε ότι παρεκτρεπόμαστε από τα όσα υποσχεθήκαμε, να βγείτε έξω στους δρόμους να μου το υπενθυμίσετε».
———-
Μετάφραση από τα ισπανικά: Pressenza Athens.
