Για πρώτη φορά παρουσιάζεται ένα νομοσχέδιο το οποίο θα επιτρέπει την ευθανασία για ασθενείς τελικού σταδίου, που πάσχουν από ανίατη ασθένεια, έχουν πολύ λίγο χρόνο να ζήσουν και υποφέρουν από σοβαρούς πόνους. Το νομοσχέδιο, το οποίο πρέπει να εγκριθεί από τη Γερουσία, παρουσιάστηκε από τους βουλευτές του Frente Amplio, τον Vlado Mirosevic του Φιλελεύθερου Κόμματος, που μαζί με το Ανθρωπιστικό Κόμμα σχηματίζουν αυτό το συνασπισμό του νέου προοδευτικού κύματος χιλιανής πολιτικής. Ο βουλευτής Tomás Hirsch μιλά γι’ αυτό, στη συνέντευξη που πραγματοποίησε η δημοσιογράφος και συγγραφέας Florencia Varas.
Η Χιλή είναι μια πολύ συντηρητική και αρκετά υποκριτική χώρα, χρειάστηκαν πάνω από 40 χρόνια για να εκδώσουν νόμο διαζυγίου, αλλά οι ακυρώσεις γάμου γίνονταν δεκτές. Το ίδιο συνέβη και με τον νόμο για τις αμβλώσεις που μπορεί να τεθεί σε ισχύ μόνο αν συντρέχουν τρεις αιτίες, παρόλο που οι αμβλώσεις γίνονται κανονικά σε ιδιωτικές κλινικές. Τώρα υπάρχει αυτό το άτολμο νομοσχέδιο για την ευθανασία μόνο για ασθενείς σε τελικό στάδιο και πρέπει επίσης να υπάρχει μαρτυρία δύο ατόμων σε συμβολαιογράφο.
Πράγματι, πρόκειται για ένα πολύ άτολμο νομοσχέδιο, διότι η πρόοδος εδώ στη Χιλή είναι πολύ δύσκολη αναφορικά με πολύτιμα για τα δικαιώματα θέματα. Νομίζω ότι υπάρχουν πολλά σημαντικά θέματα που δεν τα κατατάσσουμε όπως τους αρμόζει, όπως η υγεία, η στέγαση, η εκπαίδευση, η εργασία κ.λπ. Φαίνεται να είναι πολύ δύσκολο να προχωρήσουμε σε αυτά τα ζητήματα, για παράδειγμα με το διαζύγιο, την άμβλωση, την τεκνοθεσία, τη σεξουαλική πολυμορφία, την ευθανασία μεταξύ άλλων. Υπάρχει πολύ αντίσταση, συντηρητισμός, ακόμη και παρεξήγηση, πολλές προκαταλήψεις και πιέσεις από ορισμένες ομάδες. Πρέπει να προτείνει κανείς νόμους που να έχουν κάποια τύχη να εγκριθούν.
Θα μπορούσε κανείς να προτείνει ένα πιο περιεκτικό και ολοκληρωμένο νομοθετικό πακέτο, αλλά βεβαίως είναι σχεδόν βέβαιο ότι με τη σημερινή κοινοβουλευτική σύνθεση, που είναι και σχετικά πιο “ανοιχτή” σε σχέση με προηγούμενες, θα παρέμενε παγιδευμένο. Αυτός είναι ο λόγος που παρουσιάζουμε κάπως πιο ήπια νομοσχέδια και προσπαθούμε να τα προχωρήσουμε. Εάν το σκεφτείτε, το ίδιο συνέβη και με το θέμα της άμβλωσης. Ξεκίνησε με την άμβλωση γι αυτούς τους τρεις λόγους και τελικά καταφέραμε να δημιουργηθεί επαρκής κοινωνική πίεση και τελικά παρά τις τρομερές αντιστάσεις με το Συνταγματικό Δικαστήριο, καταφέραμε να αλλάξει ο νόμος. Το ίδιο επιδιώκουμε και για αυτή την περίπτωση.
Στην περίπτωση της ευθανασίας, νομίζετε ότι θα έχετε υποστήριξη;
Νομίζω ότι θα επιτευχθεί. Έγινε πολύ συζήτηση για να ενσωματωθούν διάφορα στοιχεία. Το νομοσχέδιο αρχικά προσπάθησε να εισάγει το δικαίωμα στην ευθανασία. Ήταν ευρύτερο. Στην προσπάθεια να ροχωρήσει στην Επιτροπή Υγείας, αποφασίστηκε να παρουσιαστεί κάτι πιο περιορισμένο. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση παρουσίασε δικό της σχέδιο νόμου, με περισσότερη επιρροή από την παρηγορητική φροντίδα, επιδιώκοντας να προχωρήσει τη δική της πρόταση γρηγορότερα. Έτσι αποφασίσαμε να ενσωματώσουμε στη δική μας πρόταση και μερικά ζητήματα της παρηγορητικής φροντίδας, για να γίνει ακόμα πιο αποδεκτή η προτεινόμενη νομοθεσία.
Νομίζω ότι, όπως συμβαίνει τώρα, με πολλά άρθρα που ενσωματώνουν ζητήματα που ενδιαφέρουν διαφορετικούς τομείς του θέματος, είναι πολύ πιθανό να εγκριθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Έπειτα, πρέπει να το μεταφέρουμε στη Γερουσία, που είναι ακόμα πιο συντηρητική, και να πετύχουμε να περάσει και από εκεί. Μόλις βρεθεί ένα σχέδιο νόμου στη Βουλή των Αντιπροσώπων, συνειδητοποιούμε σε ποιο βαθμό είναι εξαιρετικά δυσκίνητο και δύσκολο να πάρουμε νόμους όπως αυτός, καθώς χρειάζεται να υπερβούμε όλα τα εμπόδια και, στη συνέχεια, να μην καταλήξουμε τελικά στο Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο είναι πάντα η τελευταία απειλή των αντιπάλων.
Πόσο απογοητευτικό πρέπει να είναι, καθώς εσείς έχετε ξεκινήσει σαν ένα είδος μεταρρυθμιστικής νεολαίας με έναν επαναστατικό αέρα. Τι μπορείτε να κάνετε με το Κογκρέσο σαν αυτό που έχουμε στη Χιλή;
Ναι, είναι πολύ απογοητευτικό. Βρισκόμουν στο Κογκρέσο για ενάμισι χρόνο και είναι πολύ απογοητευτικό να δούμε αρχικά το πόση γραφειοκρατία είναι αναγκαία για να ολοκληρωθεί η νομοθετική διαδικασία. Εάν σας αφηγηθώ λεπτομερώς, θα πάρει όλη τη συνέντευξη, είναι σουρεαλιστικά τα βήματα που χρειάζονται για να φτάσουμε σε Νόμο. Είναι εντυπωσιακά τα λόμπι που είναι ακόμα παρόντα και να φανταστούμε ότι αυτό που ζούμε είναι αποτέλεσμα ρύθμισης του Νόμου για τα λόμπι. Το ζήτημα της πολιτικής χρηματοδότησης είναι πολύ πιο ελεγχόμενο, υπάρχει ένας γιγαντιαίος μεγεθυντικός φακός, αυτός της Εκλογικής Υπηρεσίας και όλοι βλέπουν πώς λειτουργεί το λόμπι των φαρμακευτικών, των θεσμών, της καθολικής εκκλησίας, των θρησκευτικών ιδρυμάτων. Είναι πολύ εύκολο να ματαιωθεί το επαναστατικό πνεύμα όταν κάποιος είναι μέσα στο Κογκρέσο και θα σας πω ότι χρειάζεται πολλή δύναμη από κοινού για να κρατηθούν ζωντανές οι πρωτοβουλίες.
Γιατί δεν ζητάτε δημοψήφισμα για την ευθανασία για παράδειγμα;
Πολύ απλό, διότι δεν υπάρχει δυνατότητα στη Χιλή να ανατρέξει εύκολα στο δημοψήφισμα. Είναι πολύ περιορισμένο. Είμαι στη συντακτική ομάδα ενός άλλου νομοσχεδίου που προχωρά σε άλλη επιτροπή, για τη διευκόλυνση των δημοψηφισμάτων. Σήμερα υπάρχει νόμος για το δημοψήφισμα, αλλά απαιτεί τόσο μεγάλη αθροιστική δέσμη υπογραφών για να μπορέσει να συγκληθεί και πολύ υψηλότερο για να το καταστήσει αποτελεσματικό, αλλά περιορίζεται αποκλειστικά στα κοινοτικά θέματα και η ευθανασία, όπως καταλαβαίνετε, δεν είναι ένα κοινό ζήτημα, δεν αφορά τα κοινά όπως το άν θα κάνουμε μια πλατεία εδώ ή αν θα βάλουμε πράσινο, κλπ. Τα τελευταία θα μπορούσαν να απασχολήσουν ένα δημοψήφισμα με το σημερινό νόμο. Για ζητήματα όπως η ευθανασία ο μόνος που μπορεί να προκαλέσει δημοψήφισμα είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος, παρεμπιπτόντως, δεν το έχει κάνει ποτέ από την ανάκτηση της δημοκρατίας μέχρι σήμερα. Δεν υπάρχει ενδιαφέρον για τη συμμετοχή των πολιτών. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων για το άλλο νομοσχέδιο που σας προανέφερα, υπήρξε μια απίστευτη αντίσταση από τους βουλευτές να κατανοήσουν τη σημασία της συμμετοχής των πολιτών.
Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι το σχέδιο ευθανασίας, εάν γινόταν δημοψήφισμα και πραγματικά επιτρεπόταν να εξηγήσουμε στους πολίτες ποιες είναι οι επιλογές που διακυβεύονται, ο κόσμος θα υποστήριζε πλειοψηφικά το δικαίωμα σε έναν καλό θάνατο, επιτρέποντας στους ανθρώπους να αποφασίσουν αυτόνομα γι αυτή τη στιγμή.
Νομίζω ότι έχω δικαίωμα να πεθάνω, όπως έχω δικαίωμα να κάνω ή να μην κάνω παιδιά.
Αυτό που συμβαίνει είναι ότι με την ευθανασία διαλέγεις έναν καλό τρόπο να πεθάνεις. Σε αυτή τη χώρα η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει καν το δικαίωμα σε μια καλή ζωή για να είμαστε ειλικρινείς. Αυτό θα σήμαινε να έχουμε δικαίωμα σε καλή υγεία, εκπαίδευση, στέγαση, μη μολυσμένο περιβάλλον, δίκαιη σύνταξη, μεταξύ άλλων. Είναι δικαιώματα που δεν υπάρχουν στην πράξη. Νομίζω ότι θα προχωρήσουμε προς το δικαίωμα ενός καλού θανάτου. Από την άποψή μας, είναι θεμελιώδες ζήτημα ότι κάθε άτομο μπορεί να λάβει την απόφαση. Αυτό το νομοσχέδιο συνδέεται με περιορισμένες περιπτώσεις, αφορά κάποιον/α που βρίσκεται σε τελικό στάδιο ή υποφέρει από πόνους, ή όταν μια ασθένεια δεν έχει καμία πιθανότητα ανάκαμψης και προϋποθέτει να είσαι διαυγής κλπ για να λάβεις αυτή την απόφαση.
Απαιτεί επίσης μια ζωντανή μαρτυρία δύο ατόμων, ποιος άραγε θα μπορούσε εύκολα να εμφανιστεί σε συμβολαιογράφο και να το πιστοποιήσει αυτό;
Επιμένω ότι είναι πολύ περιορισμένο νομοσχέδιο, δεν είναι καθόλου αυτό που θα θέλαμε να είναι ο Νόμος για την Ευθανασία. Οι νόμοι που υπάρχουν σε ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ελβετία και οι Κάτω Χώρες, που επιτρέπουν ουσιαστικά τη λήψη απόφασης, φαίνονται πολύ πιο ενδιαφέροντες. Στην περίπτωση της Ελβετίας, ακόμη και ένα πρόσωπο στη ζωή μπορεί να πληρώσει μια βοήθεια τύπου εταιρείας, μια μηνιαία αμοιβή έτσι ώστε, όταν έρθει η ώρα να παρθεί η απόφαση της ευθανασίας, να μην χρειάζεται καν να υποστεί κανενός είδους οικονομικό κόστος, δηλαδή το ζήτημα αυτό έχει ήδη επιλυθεί. Υπάρχουν αρκετές χιλιάδες άνθρωποι που λαμβάνουν την απόφαση επειδή πιστεύουν ότι ζουν μια μεγάλη ζωή και είναι καιρός να θέσουν τέρμα σε αυτήν λόγω διαφόρων προσωπικών τους συνθηκών.
Εδώ οι μεγαλύτερες ανησυχίες με εκπλήσσουν. Αφορούν το τι θα συμβεί με την κληρονομιά, αν πρόκειται να είναι υπέρ ή όχι εξ αιτίας των κληρονομικών ή αν θα προσπαθήσουν να εξαπατήσουν τον άνθρωπο που έχει πρόβλημα για να εκμεταλλευθούν το θέμα για τα κληρονομικά. Είναι όλα ενωμένα σε μια βαθιά δυσπιστία που εμποδίζει τους ανθρώπους να πάρουν μια ελεύθερη απόφαση τη στιγμή που θα ήθελαν να έχουν το δικαίωμα να πεθάνουν. Τότε το ζήτημα στραβώνει, εισέρχονται ακόμα και ζητήματα αντιρρησιών συνείδησης σε θρησκευτικά ζητήματα.
Αλλά το κράτος της Χιλής είναι ένα κοσμικό κράτος που έχει διαχωρισμό με την εκκλησία, έχει όλο το δικαίωμα να νομοθετεί για ένα θέμα που αφορά την ελεύθερη βούληση του λαού και όχι τις επιβολές μιας συγκεκριμένης θρησκείας. Οι συνεδριάσεις της Επιτροπής Υγείας ήταν πολύ δύσκολες, πολύ δύσκολες, με πολύ συζήτηση, με την παρουσία πολλών άλλων άσχετων με το θέμα ανθρώπων, παρόλα αυτά κατέστη δυνατόν να προχωρήσουμε στη ψηφοφορία, ενσωματωσαμε κάποιες ενδείξεις, αλλά νομίζω ότι για πρώτη φορά προχωράμε σε καλό δρόμο
Υπάρχει ένα παράξενο πράγμα, η Χιλή είναι μια πολύ υποκριτική κοινωνία. Πόσο καιρό πήρε ο νόμος διαζυγίου πενήντα χρόνια, σαράντα χρόνια; Αλλά υπήρξε το καθεστώς της ακύρωσης του γάμου, υπήρχε και άμβλωση στην πραγματικότητα, ας πούμε ότι κάποια θα μπορούσε να κάνει άμβλωση εάν έχει τα οικονομικά μέσα, αλλά εδώ υπάρχει ένας νόμος που καθυστέρησε πολύ και τελικά παραχώρησε το δικαίωμα στην άμβλωση μόνο σε τρεις περιπτώσεις. Η κοινωνία είναι υποκριτική κοινωνία. Τώρα με την ευθανασία το ίδιο… Νομίζεις ότι με το δικό σας πολιτικό μέτωπο, μπορεί να γίνει η χώρα λίγο πιο διαφανής;
Αγγίζεις ένα θέμα πολύ ενδιαφέρον, πολύ συναφές και αφορά το υπόβαθρο αυτών των αντανακλαστικών. Πρόκειται για μια υποκριτική χώρα, είναι η χώρα διπλού λόγου, στην οποία θεωρητικά δεν υπάρχει καμία διαφθορά, αλλά αυτή ακολουθεί ορισμένα θεσμικά κανάλια, την ονομάζουμε συμπαιγνία, η συμπαιγνιακή διαφθορά διαφθείρει με δισεκατομμύρια δολάρια, υπό την έννοια ότι είμαστε στη χώρα του φαίνεσθαι σε όλα τα θέματα.
Για πολύ καιρό οι γυναίκες που υπέφεραν από ενδοοικογενειακή βία δικαιολογούνταν με το να λένε «έπεσα πάνω σε δέντρο». Τα παιδιά που κακοποιούνται από την εκκλησία, δεν άγγιζαν το θέμα γιατί προέρχονται από ονομαστές ή καλές οικογένειες. Αυτό καλύπτει ολόκληρη την κοινωνία της Χιλής. Το ζήτημα του διαζυγίου το πληρώσαμε εμείς το 1991, πριν από 28 χρόνια. Παρουσιάσαμε έναν νόμο διαζυγίου με τον τότε βουλευτίνα μας, Laura Rodríguez, και το είχαν ανάγει σε εθνικό σκάνδαλο και εγκαταλείφθηκε. Ωστόσο όλοι γνωρίζουμε ότι στη Χιλή εκείνης της εποχής, όποιος ήθελε να διαζευχθεί και είχε τα χρήματα, το έκανε. Το ίδιο όσον αφορά την άμβλωση ή την οικογένεια υψηλής κοινωνικοοικονομικής κατάστασης που είχε γκέι γιο, τον έστελνε να σπουδάσει στη Γαλλία ή οπουδήποτε αλλού, έτσι ώστε να μην γίνει γνωστό, να μη φανεί. Αυτή η υποκριτική κοινωνία έχει βαθιές ρίζες. Όσοι δεν καλύπτονταν από την εθνική νομοθεσία από πλευράς δικαιωμάτων και διέθεταν ψηλό εισόδημα, είχαν πάντα τη δυνατότητα να μεταβούν στην Ολλανδία ή σε κάποια άλλη χώρα και να λύσουν τα θέματά τους.
Είναι λοιπόν μια πολύ μεγάλη πολιτιστική συνθήκη. Έχει να κάνει με τη βαθιά επιρροή των πιο συντηρητικών τομέων της Καθολικής Εκκλησίας, αν και πρέπει να ειπωθεί ότι η Χιλή ήταν μια από τις πρώτες χώρες στον κόσμο που είχε δικαίωμα στη θεραπευτική άμβλωση, το είχε από το 1938 και καταργήθηκε, ως το τελευταίο διάταγμα της δικτατορίας. Πρόκειται για ένα πολιτιστικό ζήτημα και αυτό μας οδηγεί ως ανθρωπιστές, στο προσανατολισμό μιας βαθύτερης μεταμόρφωσης, μιας πιο εσωτερικής μεταμόρφωσης. Όπως όταν μιλάς για βία, δεν αρκεί να αποτινάξεις τη βία που είναι έξω, πρέπει να βγάλεις και την εσωτερική βία, αυτή την εσωτερική ασυνέπεια που υπάρχει σε όλους μας. Η κοινωνία ζει τα αποτελέσματα μιας πολιτιστικής βίας που έχει κερδηθεί μέχρι στιγμής από τους πιο συντηρητικούς τομείς, γι ‘αυτό κάθε ένα από τα βήματα που έχουμε κάνει είναι πολύ μεγάλο.
Θέλαμε ισότητα στο γάμο και αυτή η πολιτική ένωση επιτεύχθηκε επιτέλους, θέλαμε ένα νόμο διαζυγίου πολύ νωρίτερα και μας πήρε 20 χρόνια για να φτάσουμε. Θέλαμε εξίσωση των δικαιωμάτων των παιδιών που γεννιούνται μέσα ή έξω από το γάμο και αυτή ήταν μια σκληρή μάχη. Αν διαβάσουμε σήμερα τα πρακτικά αυτών των συνόδων, όπως είπαν οι βουλευτές που ήταν παρούσες και παρόντες, ήταν μια βίαιη και τερατώδης συζήτηση. Μιλούσαν για την καταστροφή της οικογένειας μόνο και μόνο επειδή θα αναγνωρίζονταν εξίσου όλα τα παιδιά.
Στην Ινδία το ονομάζουν “Η γιορτή του θανάτου”, γιορτάζουν τον θάνατο όχι τη γέννηση.
Ακριβώς και πολύ καλά κάνουν, μου φαίνεται ότι τουλάχιστον κάποιος είναι λίγο περίεργος ως προς το τι θα συμβεί.
Για να συνεχίζουμε να υπάρχουμε ίσως; όταν φθαρεί η φυσική μηχανή;
Κοιτώ από τη δική μου προσωπική μου κατάσταση και παρατηρώ ότι ο πόνος γενικά είναι δυσάρεστος, οπότε το να είναι κανείς άρρωστος σε μια κατάσταση αφόρητου πόνου, που είναι πολύπλοκη δεν είναι καθόλου ευχάριστο. Αλλά ο ίδιος ο θάνατος, που ουσιαστικά είναι ένα πέρασμα, ένα βήμα σε νέο σκηνικό, αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον. Φυσικά κάποιος μπορεί να μην το πιστεύει αυτό και προσκολλάται όσο μπορεί περισσότερο στη ζωή. Πρέπει όμως να ειπωθεί ότι το πλέον σίγουρο είναι ότι κάποια στιγμή θα φύγουμε από αυτό το χρονοχώρο, επομένως είναι σημαντικό αυτή η φυγή να γίνει σωστά.
