Fridays for Future: το μαθητικό κίνημα φωνάζει, οι πολιτικοί το αγνοούν

Γράφει ο Χρήστος Βρεττός.
Φωτογραφίες από φίλες/ους αναγνώστριες/ες της PRESSENZA από διαφορετικά σημεία του κόσμου.

Τι είδους γνωστική ασυμφωνία μας εμποδίζει να ενώσουμε τις τελείες με την κλιματική αλλαγή; Είναι τρομακτικό. Μαθαίνουμε πως ο κόσμος καταρρέει, ο Αμαζόνιος καίγεται σε βαθμό που κινδυνεύει να αρχίσει να μετατρέπεται σε σαβάνα (με καταστροφικές συνέπειες για ολόκληρη την ανθρωπότητα), οι παγετώνες της Γροιλανδίας λιώνουν και απειλούν να αυξήσουν την παγκόσμια στάθμη της θάλασσας κατά 6-7 μέτρα, οι καλύτεροι επιστήμονες έχουν εγκαταλείψει το στόχο της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας σε λιγότερο από 1,5οC και προβλέπουν τους 2 βαθμούς ως το καλύτερο σενάριο. Τι σημαίνει αυτό; Δισεκατομμύρια άνθρωποι θα κινδυνεύουν με λειψυδρία, ενώ τεράστιες εκτάσεις γης θα ερημοποιηθούν (π.χ. ολόκληρη η έκταση της Μεσογείου). Ακραία καιρικά φαινόμενα προβλέπεται πως θα δημιουργήσουν 1 δις. πρόσφυγες μέχρι το 2050 ενώ τουλάχιστον ένα εκατομμύριο είδη απειλούνται με εξαφάνιση.

Αλλά μαζί με αυτό τον βίαιο ξεριζωμό των ανθρώπων από τα σπίτια τους και την βίαιη εξολόθρευση των οικοσυστημάτων [λέω εξολόθρευση γιατί πρόκειται για ενεργή καταστροφή, όχι παθητική, φυσιολογική εξαφάνιση], χάνουμε ανεπανόρθωτα χιλιάδες χρόνια συλλογικής γνώσης, παράδοσης, κουλτούρας και πολιτισμού. Χάνουμε τον μεγάλο κοραλλιογενή ύφαλο της Αυστραλίας, χάνουμε αρχαία μνημεία, χάνουμε νησιά, πόλεις και χωριά που βυθίζονται, μαζί με τους ανθρώπους, τις γλώσσες τους, τις παραδόσεις τους, τα έθιμά τους και τις μοναδικές θεωρίες και γνωστικές ιδιότητές τους για τον κόσμο. Αυτό που αρνούμαστε να διανοηθούμε είναι η σκληρότερη πραγματικότητα απ’όλες. Η κλιματική αλλαγή δεν είναι γραμμική. Δεν μπορούμε απλά να σταματήσουμε να εκπέμπουμε διοξειδίου του άνθρακα αύριο και έτσι να τη σταματήσουμε. Πρώτον, υπάρχει μία καθυστέρηση ανάμεσα στο πότε εκλύεται το διοξείδιο του άνθρακα και πότε παρουσιάζεται η θέρμανση στην ατμόσφαιρα. Έτσι είμαστε ήδη κλειδωμένοι σε επιπρόσθετη θέρμανση του πλανήτη, ότι και να κάνουμε τώρα. Αλλά ακόμα πιο σημαντικοί είναι οι μηχανισμοί θετικής ανάδρασης. Για παράδειγμα η Αρκτική. Ο πάγος αντανακλά ένα μεγάλο κομμάτι της ηλιακής ακτινοβολίας, με αποτέλεσμα να μειώνει τη θερμοκρασία του πλανήτη. Όσο λιγότερος πάγος υπάρχει, λόγω της αυξανόμενης θερμοκρασίας, τόσο λιγότερη θερμότητα αντανακλάται πίσω στο διάστημα, άρα αυξάνεται ακόμα περισσότερο η υπερθέρμανση του πλανήτη λιώνοντας ακόμα περισσότερο τον πάγο.

Τα συστήματα που υποστηρίζουν μία φυσιολογική θερμοκρασία στον πλανήτη καταρρέουν. Και όταν ένα καταρρεύσει συμπαρασέρνει μαζί του και τα άλλα. Υπάρχει ένα σημείο θερμοκρασίας που αν το περάσουμε θα μπούμε σε μία κατάσταση που οι επιστήμονες ονομάζουν “Hothouse Earth”, εκεί δηλαδή που αυτοί οι μηχανισμοί θετικής ανάδρασης θα γίνουν τόσο δυνατοί, που ό,τι και να κάνει η ανθρωπότητα, όσο άνθρακα και να απορροφήσει από την ατμόσφαιρα, δεν θα μπορεί να αντιστρέψει την κατάσταση.

Σε ένα τέτοιο σενάριο, που αυτή τη στιγμή θεωρείται ρεαλιστικό από τους επιστήμονες, η γη θα μπορούσε να υποστηρίξει μαξ 1 δις ανθρώπους, και η γενικότερη θεωρία υποστηρίζει πως η οργανωμένη κοινωνία θα καταρρεύσει.

Διαβάζοντας όλα αυτά, ας λάβουμε υπόψιν πως οι επιστήμονες γενικότερα φοβούνται να δημοσιεύσουν καταστροφολογικά σενάρια και τείνουν περισσότερο προς τις συντηρητικές προβλέψεις.

Τι είδους γνωστική ασυμφωνία μας κάνει να ακούμε αυτά αλλά μετά το βράδυ να σκρολάρουμε στο Instagram ψάχνοντας φωτογραφίες από φαγητό και γάτες; Τι μας εμποδίζει να δράσουμε;

Την Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου πάνω από 4 εκατομμύρια άνθρωποι διαδήλωσαν σε πάνω απο 163 χώρες του πλανήτη υπό την σημαία του Fridays for Future, ενώ αυτός ο αριθμός ανέβηκε σε 7,6 εκατομμύρια (μία από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες διαδηλώσεις στην ιστορία), την Παρασκευή 29 Σεπτεμβρίου. Μαζικές δράσεις πολιτικής ανυπακοής από ομάδες όπως το Extinction Rebellion προκαλούν μεγάλη διαταραχή στο δημόσιο χώρο, πιέζοντας έτσι τις κυβερνήσεις να ακούσουν (όπως έγινε π.χ. στην Αγγλία). Ο κόσμος ξυπνάει και διεκδικεί το αυτονόητο: έναν βιώσιμο πλανήτη.

Η γενική συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα που μόλις ολοκληρώθηκε στην Νέα Υόρκη ήταν ακόμη μία τραγική απογοήτευση. Καμία μεγάλη οικονομία (Ρωσία, Κίνα, ΗΠΑ, ΕΕ) δεν αύξησε τις δεσμεύσεις της για κλιματική δράση, ενώ πολλοί άλλοι χρησιμοποιήσαν την ευκαιρία για να προσποιηθούν πως δρουν, ενώ στην πραγματικότητα απλώς ξεπλένουν την εικόνα τους (Αυστραλία, Ελλάδα κλπ.)

Η συνδιάσκεψη επισφράγισε αυτό που ξέραμε ήδη: οι πολιτικοί θα προστατεύουν τα συμφέροντά τους και των φίλων τους μέχρι την τελευταία δυνατή στιγμή. Μέχρι η κλιματική αλλαγή να δημιουργήσει ένα κλιματικό απαρτχάιντ, όπως το χαρακτήρισε πρόσφατα ο ΟΗΕ.

Στην Ελλάδα, πάνω από το 1/3 της οποίας κινδυνεύει με ερημοποίηση μέχρι το 2050 (με νησιά όπως η Τήλος να βρίσκονται στο μάτι αυτού του επερχόμενου κυκλώνα), έχουμε ανοίξει σχεδόν τη μισή έκταση της χώρας σε έρευνες για εξόρυξη υδρογονανθράκων. Το πλοίο βυθίζεται και αντί να φτιάχνουμε σωστικές λέμβους κάνουμε πλιάτσικο.

Πολλά έχουν χαθεί και πολλά είναι καταδικασμένα να χαθούν, ότι και να κάνουμε. Αλλά πολλα ακόμα μπορούν να σωθούν. Ένα δυστοπικό σενάριο κλιματικής και πολιτισμικής κατάρρευσης είναι ρεαλιστικό, αλλά δεν είναι πεπρωμένο.

Πρέπει τώρα περισσότερο από ποτέ να βγούμε στους δρόμους και να απαιτήσουμε συστημική αλλαγή. Να φωνάξουμε και να διαταράξουμε πιο δυνατά από ποτέ. Να παλέψουμε για όλα αυτά τα μαγευτικά οικοσυστήματα τα οποία ερωτευτήκαμε στο σχολείο, αλλά βγαίνοντας από το σχολείο μάθαμε ξαφνικά και βίαια πως σύντομα θα εξαφανιστούν.

Είμαστε η πρώτη γενιά που καταλαβαίνει πραγματικά το τι κάνει στον πλανήτη και η τελευταία που μπορεί να κάνει κάτι γι αυτό. Και αυτό είναι μία τεράστια φρίκη, αλλά και ένα τεράστιο προνόμιο, καθώς ότι κάνουμε τώρα θα αντηχεί για εκατοντάδες χρόνια στο μέλλον.

Aθήνα _ Φρύνη Βλάχου