Λένε, ότι το μόνο σίγουρο σ’ αυτή τη ζωή, είναι πως κάποια μέρα, όλοι θα πεθάνουμε. Στην πραγματικότητα όμως, ο θάνατος είναι μία έννοια με την οποία μαθαίνουμε να πορευόμαστε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας και να ξεπερνάμε το φόβο στο μέτρο το οποίο τον προσεγγίζουμε. Αυτό αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για το Δυτικό, καταναλωτικό πολιτισμό μας.

Η βεβαιότητα που όλοι έχουμε, είναι ότι κάποια μέρα γεννηθήκαμε. Όσο κι αν αυτή η επιβεβαίωση φαίνεται να είναι αφελής, με το να σκεφτόμαστε με τον τρόπο της γέννησης αυτό μας οδηγεί να σκεφτόμαστε τον τρόπο ζωής και τελικά τον τρόπο θανάτου.

Η γέννηση είναι το ξεκίνημα μίας νέας ζωής ενός γενεθλίου σώματος στον κόσμο. Είναι η στιγμή που το ανθρώπινο είδος αναδύεται. Στην πλειονότητα των πρωτόγονων πολιτισμών, η γέννηση είχε μία χαρακτηριστική ιεροτελεστία εξίσου σημαντική με το θάνατο. Οι γεννήσεις συνοδεύονταν από μία σειρά πρακτικών και τελετουργιών που προετοίμαζαν τη μητέρα, τον πατέρα και όλη τη κοινότητα στην υποδοχή της νέας ζωής σε μία κοινωνική, πολιτιστική, συναισθηματική και πνευματική προοπτική. Είναι βέβαιο επιπροσθέτως ότι στον τοκετό, μία πολύπλοκη εκ των πραγμάτων εμπειρία από μια άποψη και μία σημαντική βιολογική δραστηριότητα, ορισμένα αποτελέσματα δεν είχαν πάντα θετική έκβαση και ο θάνατος έκανε συχνή την παρουσία του.

Από το 1970, με την έλευση του εκσυγχρονισμού της τεχνολογίας και του πολιτισμού, αλλά κι ενός διαφορετικού τρόπου ζωής που έψαχνε την ασφάλεια σ’ αυτή τη διαδικασία, σε πολλές χώρες της Δύσης, η γέννηση εγκατέλειψε τη σφαίρα γύρω από την οποία γύριζε μέχρι πρότινος και έχασε το τελετουργικό χαρακτηριστικό που είχε, δίνοντας βαρύτητα στην εγγύηση μίας -όσο το δυνατόν- μεγαλύτερης ασφάλειας με στόχο να παράγει το καλύτερο αποτέλεσμα. Ο τοκετός που είχε τη συνήθεια να λαμβάνει χώρα στο σπίτι, πέρασε αρχικά σε νοσοκομειακούς χώρους όπως κάθε τι που περνάει σε έναν τέτοιο χώρο κι έγινε θέμα ρουτίνας και πρωτοκόλλων. Η εμπειρία του τοκετού και της γέννησης έγινε πολύ πιο απρόσωπη, λιγότερο οικεία και λιγότερο εξατομικευμένη. Είναι σημαντικό να θυμηθούμε ότι κατά τη διάρκεια μίας φυσιολογικής γέννας, με τις όσο το δυνατόν λιγότερες παρεμβάσεις, η απελευθέρωση ουσιών και ορμονών που παράγεται κάθε φορά βοηθάει τις γυναίκες και τα μωρά να ενώνονται με στοργικούς δεσμούς, την αγάπη και τη θαλπωρή.

Τα τελευταία χρόνια, γυναίκες και άνδρες, αρχίζουν να θέλουν να επιστρέψουν στις εμπειρίες της γέννας. Με τη σιγουριά που προσφέρει η πρόοδος της τεχνολογίας, είναι δυνατό να έχουμε έναν καλύτερο έλεγχο στη φυσική κατάσταση της μητέρας και του εμβρύου, με τρόπο που ο τοκετός να μπορέσει να είναι εκ νέου μία ολοκληρωμένη εμπειρία. Το κίνημα αυτό, γνωστό με το όνομα του «εξανθρωπισμού του τοκετού και της γέννας», είναι παρόν, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα αρκετών Δυτικών χωρών.

Αυτό που το κίνημα επιβεβαιώνει είναι ότι η γέννα μπορεί να ακολουθήσει τη φυσική διαδρομή σε όρους χρονικού ρυθμού, που θα πει ότι, κανένα μέτρο δεν λαμβάνεται για να επιταχύνει τη διαδικασία. Επιπλέον, η φυσιολογία της γυναίκας γίνεται σεβαστή και οι ιατρικές ομάδες είναι έτοιμες να υποστηρίξουν τις γυναίκες και να απαντήσουν στις ερωτήσεις και τις ανησυχίες τους, όπως, προσφέροντάς τους για παράδειγμα τα κατάλληλα μέσα για να απαλύνουν τον πόνο. Οι γυναίκες είναι εκείνες που έχουν τον πρώτο λόγο σε αυτό που τους γίνεται, καθώς και για την ανάπτυξη της διαδικασίας του τοκετού έως το τέλος. Οι διεργασίες ρουτίνας με τα νεογέννητα έχουν μπει ξανά στο τραπέζι, καθώς, γνωρίζουμε πια ότι υπάρχει μία κρίσιμη ώρα, ή αλλιώς όπως λέγεται η πρώτη ώρα της ζωής που είναι ουσιώδης το νεογέννητο να βρίσκεται σε μόνιμη επαφή με την μητέρα του για να δημιουργηθεί μία ένωση μεταξύ τους. Σε ότι αφορά τις ιατρικές παρεμβάσεις, όπως στην περίπτωση της καισαρικής, είναι ευπρόσδεκτες σε περίπτωση πραγματικής ανάγκης.

Αυτό το «κίνημα του εξανθρωπισμού» παρατηρείται επιπλέον με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και χαρά σε μία άλλη σημαντική στιγμή: το τέλος της ζωής, το θάνατο. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, με τη βοήθεια αυτού που καλούμε «παρηγορητική φροντίδα» και φροντίδα του τέλους της ζωής, μία σειρά ιδεών αναπτύχθηκε και τελειοποιήθηκε στην πράξη, με σκοπό να λάβει τη φροντίδα των ασθενών σε όλες τις διαστάσεις.

Η «παρηγορητική φροντίδα» είναι ένα μοντέλο φροντίδας που βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών και των οικογενειών τους, που βρίσκονται σε προχωρημένο ή τελικό στάδιο μίας ασθένειας με θανατηφόρα προγνωστικά. Αυτό πραγματοποιείται χάρη στη πρόληψη και τον έλεγχο του πόνου με την πρόωρη διάγνωση, την αξιολόγηση και τη διευθετημένη θεραπευτική αγωγή για τον πόνο και τα άλλα φυσικά, ψυχολογικά, κοινωνικά, υπαρξιακά και πνευματικά προβλήματα. Ανάμεσα στα κύρια χαρακτηριστικά της «παρηγορητικής φροντίδας», θα μπορούσαμε να υπογραμμίσουμε τα παρακάτω:

– Επεμβαίνουν στον έλεγχο του πόνου και των άλλων συμπτωμάτων.

– Υποστηρίζουν τη ζωή και θεωρούν το θάνατο σαν μία κανονική διαδικασία.

– Δεν προσπαθούν να προβλέψουν ή να καθυστερήσουν το θάνατο.

– Ενσωματώνουν τις ψυχολογικές και τις υπάρχουσες απόψεις στη φροντίδα του ασθενή.

– Προσφέρουν ένα σύστημα υποστήριξης για να βοηθήσουν την οικογένεια να αποδεχτεί και να προετοιμαστεί κατά τη διάρκεια της αρρώστιας του ασθενή καθώς και για τη περίοδο του πένθους σε περίπτωση απώλειας.

– Εργάζονται ομαδικά για να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες των ασθενών και των οικογενειών τους, ακόμα και μετά την «αναχώρηση», κατά τη περίοδο του πένθους.

Σε όλες τις περιπτώσεις, στο επίκεντρο της θεραπείας είναι πάντα το περιβάλλον μεταξύ ασθενή και οικογένειας.

Η σφαίρα της προσοχής δεν περιορίζεται μόνο στη φυσική δυσφορία, αλλά αγκαλιάζει το άτομο με ένα πολυδιάστατο τρόπο, δίνοντας επιπλέον αξία στη συναισθηματική, τη κοινωνική και τη πνευματική σφαίρα.

Ο επαρκής έλεγχος των συμπτωμάτων, ο έλεγχος του σωματικού πόνου, η πολύπλευρη θεραπευτική αγωγή, η φροντίδα στο άτομο και το σημαντικό του περιβάλλον, τα μέσα που θα ηρεμήσουν την ψυχική οδύνη που προκύπτει σε αυτές τις περιπτώσεις, για να βοηθήσει στην εις βάθος συμφιλίωση του ατόμου με τον εαυτό του και τους άλλους και για να εμβαθύνει την υπαρξιακή και την πνευματική διάσταση εκείνων που περνούν από τη διαδικασία του επερχόμενου τέλους της ζωής. Όλα αυτά, γίνονται θεμελιώδη αντικείμενα θεραπείας στην παρηγορητική φροντίδα.

Γέννηση και θάνατος είναι δύο στιγμές με μεγάλο συμβολισμό, τόσο σε προσωπικό, όσο σε και κοινωνικό επίπεδο που εμείς οι άνθρωποι έχουμε ως κοινό. Παρατηρούμε με ελπίδα, ότι έστω και αργά, με προσπάθεια και αγώνα ξεπερνάμε αμέτρητες δυσκολίες. Σε διάφορες περιοχές του πλανήτη έχει ξεκινήσει να αναπτύσσεται μία ανθρώπινη ευαισθησία που μεταφράζεται, από εμπειρίες και πολύπλευρες πρακτικές που θα μπορούν να διατυπωθούν στο πλαίσιο μίας διαδικασίας που σκοπό θα έχει να «εξανθρωπίσει την υγεία». Αυτό θα πει να ενσωματωθούν στην κλινική πρακτική οι ιδέες και οι απόψεις που θα συνθέτουν την εσωτερικότητα και τη πνευματικότητα των ανθρώπων. Κατανοώντας ότι μόνο με ένα βλέμμα και φροντίδα που θα ενσωματώνουν τις φυσικές, τις ψυχολογικές και τις πνευματικές πτυχές, μπορούμε να ανταποκριθούμε στο σύνολο των αναγκών κάθε ανθρώπου και πιο συγκεκριμένα στις περιπτώσεις εκείνων των συνανθρώπων μας που περνούν πολύ σημαντικές στιγμές, όπως το κατώφλι της ζωής τους.

Μετάφραση από τα γαλλικά για την ελληνική Pressenza: Ανδρέας Παπαγγελόπουλος