Μετά την ανακοίνωση της τουρκικής κυβέρνησης για την αναστολή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας σχετικά με το μεταναστευτικό, κυκλοφόρησε χτες (σ.τ.σ. 21/8/2019) συλλογική έκθεση από τοπικές, εθνικές και διεθνείς οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, που τονίζει τις ανθρώπινες επιπτώσεις της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας και της σχετικής ελληνικής πολιτικής περιορισμού.
Η επίσημη κυκλοφορία της ήταν χτες, αλλά οι μαρτυρίες της έκθεσης είχαν υποβληθεί τον Ιούνιο στην Επιτροπή του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων από τις οργανώσεις Refugee Rights Europe, Greek Helsinki Monitor και World Organisation Against Torture (OMCT), πριν την εξέταση της Ελλάδας από την Επιτροπή, και στοιχειοθετούν την ανάγκη της αποκατάστασης των προσφύγων θυμάτων κακομεταχείρισης στην Ελλάδα.
Ως αποτέλεσμα της πολιτικής περιορισμού, οι συνθήκες για τους αιτούντες άσυλο που είναι εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά επιδεινώθηκαν πολύ γρήγορα. Οι συνθήκες στους καταυλισμούς των νησιών δεν πληρούν ανθρωπιστικά πρότυπα – με τον συνωστισμό, τις υπηρεσίες υγιεινής που υπολειτουργούν και την έλλειψη υποστήριξης για τα άτομα που υποφέρουν από σοβαρά ψυχικά και σωματικά προβλήματα υγείας. Το διάστημα που περνούν στα νησιά, ως αποτέλεσμα της πολιτικής περιορισμού, και η αργή διεκπεραίωση των αιτήσεων, σημαίνει πως τα άτομα αυτά υποχρεώνονται να παραμένουν σε βλαβερές συνθήκες διαβίωσης.
Η νέα έκθεση που κυκλοφορεί σήμερα από τη Refugee Rights Europe και εταίρους της είναι ένας απολογισμός που έχει ερευνηθεί σχολαστικά και βασίζεται σε μαρτυρίες από πρώτο χέρι, καταθέσεις και παρατηρήσεις που έχουν τεκμηριώσει 12 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στα ελληνικά νησιά και την ηπειρωτική χώρα το 2019, σε συνδυασμό με τη σε βάθος έρευνα που διενεργήθηκε από τη Refugee Rights Europe στη Χίο, στη Λέσβο και στην ελληνική ηπειρωτική χώρα κατά τη διετία 2016-2018. Τα θέματα που θίγονται στην έκθεση εξετάσθηκαν από την Επιτροπή του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων, η οποία πρόσφατα διατύπωσε αρκετές αυστηρές συστάσεις με τις οποίες η Ελλάδα πρέπει να συμμορφωθεί.
Μεταξύ των σημαντικών θεμάτων είναι οι ανησυχητικά κακές συνθήκες κράτησης με ακατάλληλες εγκαταστάσεις υγιεινής και ελλείψεις στην πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και σε νομικές εγγυήσεις. Η έκθεση επίσης αναφέρει τη συχνότητα της κακομεταχείρισης από την αστυνομία στα κέντρα κράτησης, από ξυλοδαρμούς, έως πάτημα στην πλάτη και το κεφάλι και επιθετική συμπεριφορά.
Επιπρόσθετα, οι ενδείξεις μιλούν για ανησυχητικό ποσοστό έμφυλης βίας κατά γυναικών και κοριτσιών που ζητούν άσυλο, που εκδηλώνεται στην Ελλάδα και ειδικότερα στα νησιά. Συχνά, υπάρχει έλλειψη ειδικής προστασίας και εγγυήσεων, ενώ η έλλειψη φροντίδας έκτακτης ανάγκης σε περιπτώσεις βιασμού είναι κρίσιμη σε πολλά από τα νησιά.
Γενικά, η Επιτροπή του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων ζητά από την Ελλάδα να συμμορφωθεί με τις συγκεκριμένες προτάσεις περί:
- µη επαναπροώθησης,
- κράτησης ασυνόδευτων παιδιών μεταναστών ή αιτούντων άσυλο,
- σεξουαλικής βίας και έμφυλης βίας κατά γυναικών που ζητούν άσυλο, και υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εργαζόμενων στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας και εθελοντών.
Η Άλις Λούκας (Alice Lucas), Διαχειρίστρια Υπεράσπισης Δικαιωμάτων και Πολιτικής της Refugee Rights Ευρώπης, είπε: «Η νέα ελληνική κυβέρνηση, που ανήλθε στην εξουσία τον Ιούλιο που πέρασε, έχει την ευκαιρία να αναζητήσει νέες λύσεις που μπορούν να βοηθήσουν στην αλλαγή της πραγματικότητας την οποία βιώνουν τα χιλιάδες άτομα που ξεφεύγουν από τον πόλεμο, τον κατατρεγμό και τις παρατεταμένες κρίσεις. Μαζί με τους εταίρους μας, απευθύνουμε έκκληση για την άμεση διακοπή της πολιτικής περιορισμού στα νησιά και τη λήψη μέτρων για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των εγκλωβισμένων στα νησιά, μαζί με αυξημένους πόρους για την υποδοχή στην ηπειρωτική χώρα αιτούντων άσυλο.»
Ο Παναγιώτης Δημητράς, Εκπρόσωπος του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ), δήλωσε: «Η έκθεσή μας ρίχνει φως στις ευρείες παραβιάσεις δικαιωμάτων και την κακομεταχείριση που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες στην Ελλάδα. Καλωσορίζουμε τις πρόσφατες παρατηρήσεις της Επιτροπής του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων όπου αντικατοπτρίζονται πολλοί από τους προβληματισμούς μας – που συμπεριλαμβάνουν τη χρήση υπερβολικής βίας, την έλλειψη δυνατότητας προσφυγής σε νομική βοήθεια κατά τη διάρκεια της κράτησης, την εκτεταμένη ύπαρξη σεξουαλικής βίας και έμφυλης βίας και την παράνομη κράτηση ανηλίκων.»
Ο Τζέραλντ Στάμπεροκ (Gerald Staberock), Γενικός Γραμματέας της Παγκόμσιας Οργάνωσης κατά των Βασανιστηρίων (OMCT), δήλωσε επίσης: «Όταν οι αυθαίρετες κρατήσεις και οι ξυλοδαρμοί προσφύγων γίνονται μοτίβο συμπεριφοράς, όταν οικογένειες και ασυνόδευτα παιδιά κρατούνται υπό απαράδεκτες συνθήκες χωρίς πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, όταν ακόμα κι αυτοί που είναι έτοιμοι να επιστρέψουν στη χώρα από όπου προήλθαν παραμένουν υπό κράτηση για μήνες, πρέπει να υπάρξει ένα ορατό τέλος σε όλα αυτά. Προτρέπουμε την Ελλάδα να σταματήσει την αυθαίρετη κράτηση μεταναστών, να τοποθετεί παιδιά σε ικανοποιητικά καταλύματα, να λάβει μέτρα για ένα μακροπρόθεσμο και βιώσιμο σχέδιο υποδοχής, και για τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας βασικών υπηρεσιών, που συμπεριλαμβάνουν στέγη, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και μόρφωση.»
———————————————————
Σε σχέση με τη κοινή δήλωση ΕΕ-Τουρκίας
Στις 18 Μαρτίου 2016, η ΕΕ και η Τουρκία υπέγραψαν τη Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας, που ουσιαστικά επιτρέπει στην Ελλάδα να επιστρέφει στην Τουρκία νεοαφικνυόμενους ‘παράτυπους μετανάστες’ από τη Συρία με αντάλλαγμα Ευρωπαϊκή βοήθεια. Η ελληνική πολιτική περιορισμού τέθηκε σε ισχύ για την εκτέλεση της συμφωνίας, απαγορεύοντας τη μετακίνηση αυτών από τα νησιά προς την ηπειρωτική Ελλάδα μέχρι να τύχουν επεξεργασίας οι αιτήσεις χορήγησης ασύλου τους.
Η νομιμότητα αυτού του γεωγραφικού περιορισμού έχει αμφισβητηθεί ευρέως, και τον Απρίλιο 2018, ελληνικό δικαστήριο απεφάνθη κατά της πολιτικής αυτής. Ωστόσο, η εκτέλεση της απόφασης εμποδίστηκε άμεσα από την ελληνική κυβέρνηση, που μετέτρεψε την Οδηγία ΕΕ 2013/33 σε νόμο, συνεχίζοντας έτσι την πολιτική περιορισμού στα νησιά.
