Στην ισπανικές εθνικές εκλογές του περασμένου Απριλίου, το ακροδεξιό Vox κατάφερε να αυξήσει τα ποσοστά του και να βρει μια θέση στο κοινοβούλιο. Εν μέρει, γιατί κατάφερε να κάνει θόρυβο στα social media.
«Είναι πολύ ενεργοί στα κοινωνικά δίκτυα, όπου κοινοποιούν πράγματα που βρίσκονται στο πολύ άκρο του πολιτικού φάσματος. Αυτό προκαλεί μια συζήτηση και μια αντίδραση από την Αριστερά και άλλους, που θέτει το Vox στο επίκεντρο, κάτι που εκείνοι αξιοποιούν και λένε: “Όχι, αυτό που εννοούσαμε είναι πως…”. Δημιουργείται έτσι μια αναταραχή, δίνεται η προσοχή σε εκείνους, και παίρνουν βήμα».
Μιλώντας σε ρεπορτάζ της εφημερίδας Guardian λίγες εβδομάδες πριν τις ισπανικές εθνικές εκλογές της 28ης Απριλίου, ο Antonio Barroso, αναλυτής στην εταιρεία παροχής συμβουλών πολιτικού ρίσκου Teneo, συνόψιζε εύγλωττα τον τρόπο με τον οποίο το Vox αξιοποιεί τις δυνατότητες των κοινωνικών δικτύων προς όφελός του. Για το ακροδεξιό κόμμα, πλατφόρμες όπως το Facebook, το Instagram και το Twitter αποτελούν προνομιακό τοπίο.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επέτρεψαν στο Vox να συγκεντρώνει πάνω του την προσοχή μέσα από αμφιλεγόμενες, αλλά προσεκτικά επιλεγμένες κοινοποιήσεις. Ένα καλό παράδειγμα δόθηκε την ίδια την ημέρα των εκλογών: εκείνο το πρωί, ο λογαριασμός του Vox στο Twitter κοινοποίησε ένα meme εμπνευσμένο από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Με λεζάντα «Ας αρχίσει η μάχη!», το Vox ως άλλος Άραγκορν, εμφανιζόταν έτοιμο να αντιμετωπίσει αντιφασίστες και φεμινιστές, ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις και υπέρμαχους της καταλανικής ανεξαρτησίας.
«Πρέπει να είσαι ιδιαίτερα αδαής για να πιστεύεις ότι είναι καλή ιδέα το να χρησιμοποιήσεις τον χαρακτήρα για να προωθήσεις την εκστρατεία ενός ξενοφοβικού, ακροδεξιού κόμματος όπως το Vox», απάντησε ο Βίγκο Μόρτενσεν, ο ηθοποιός που υποδύθηκε τον Άραγκορν στην ταινία, με επιστολή του στην εφημερίδα El País, την οποία το Vox θεωρεί πολέμιό του.
«Θα γέλαγα με την ανικανότητά τους» είπε, «όμως το Vox κέρδισε 24 έδρες στο Κοινοβούλιο»
Ο κοσμοπολίτης ηθοποιός που μένει τα τελευταία 13 χρόνια στην Ισπανία, στάθηκε στα χαρακτηριστικά του ήρωα που ενσάρκωσε στην τριλογία του Peter Jackson: πρόκειται, είπε, για έναν «πολύγλωσσο, πολιτικό άνδρα που υπερασπίζεται τη γνώση και την ενσωμάτωση των ποικίλων φυλών, παραδόσεων και γλωσσών στη Μέση Γη». Πέρα από το γραφικό του ζητήματος, όμως, ο Μόρτενσεν έθιξε και κάτι σημαντικό. «Θα γέλαγα με την ανικανότητά τους» είπε, «όμως το Vox κέρδισε 24 έδρες στο Κοινοβούλιο».
Πώς κατάφερε, λοιπόν, το Vox να γίνει το πρώτο ακροδεξιό κόμμα που μπαίνει στο ισπανικό κοινοβούλιο, ύστερα απ’ τον θάνατο του Φράνκο και την αποκατάσταση της δημοκρατίας;
Οι ιδέες του Vox
Το Vox ιδρύθηκε πριν από μόλις έξι χρόνια, από δυσαρεστημένα μέλη του παραδοσιακά ισχυρού Λαϊκού Κόμματος. Θεωρούνταν για καιρό ένα μικρό και περιθωριακό κόμμα, με απόψεις που το τοποθετούν στα δεξιά, τόσο του Λαϊκού Κόμματος, όσο και των Ciudadanos. Χαρακτηριστικό είναι το ότι η ηγεσία του αναφέρεται στο Λαϊκό Κόμμα ως «η δειλή Δεξιούλα» (la derecha cobarde). Η ρητορική του εστιάζει κυρίως στην προσκόλληση στη θρησκεία και την πατρίδα: μιλά για «ανακατάληψη» της Ισπανίας και μια «Ισπανία σπουδαία και πάλι». Κραυγάζει για μια «ενωμένη Ισπανία» και βάλλει με ορμή κατά του αυτονομιστικού κινήματος στην Καταλονία.
Η στάση του Vox στο συγκεκριμένο ζήτημα συνέβαλε τα μέγιστα στην αύξηση της δημοφιλίας του. Χαρακτηριστικό είναι πως μέσα από την στάση του απέναντι στις εξελίξεις στην Καταλονία τον φθινόπωρο του 2018, η απήχησή του μεγεθύνθηκε κατά 20% μέσα σε 40 μόλις ημέρες.
Ταυτόχρονα, το Vox στρέφεται κατά των μεταναστών, του Ισλάμ, και του φεμινισμού, επιθυμώντας απαγόρευση των εκτρώσεων και κατάργηση του νόμου για την έμφυλη βία. Στις εκλογές του 2015 είχε πάρει μόλις 0,45% και βρέθηκε δίχως έδρα στο εθνικό κοινοβούλιο. Τον περασμένο Δεκέμβριο, όμως, ήρθε η εκλογική εκτόξευση: κέρδισε 400.000 ψήφους (10,97%) στις περιφερειακές εκλογές της Ανδαλουσίας, που αντιστοιχούν σε 12 από τις συνολικά 109 έδρες της μεγαλύτερης κοινότητας της Ισπανίας.
Το Vox απέσπασε μεταξύ άλλων συγχαρητήρια από τους ηγέτες της σύγχρονης ευρωπαϊκής ακροδεξιάς (Μαρίν Λεπέν, Χερτ Βίλντερς), αλλά και τον θεωρητικό της Κου Κλουξ Κλαν, Ντέηβιντ Ντιούκ
Η εκλογική του επιτυχία και μετέπειτα συνεργασία με τους Ciudadanos και το Λαϊκό Κόμμα, είδε τους Σοσιαλιστές να χάνουν μια περιοχή που θεωρούνταν προπύργιό τους για τέσσερις δεκαετίες. Το Vox απέσπασε μεταξύ άλλων συγχαρητήρια από τους ηγέτες της σύγχρονης ευρωπαϊκής ακροδεξιάς (Μαρίν Λεπέν, Χερτ Βίλντερς), αλλά και τον θεωρητικό της Κου Κλουξ Κλαν, Ντέηβιντ Ντιούκ. Διατηρώντας την ανοδική του τάση, και το προνόμιο του να επηρεάζει όλο και περισσότερο τον πολιτικό διάλογο, έφτασε ως τις εκλογές της 28ης Απριλίου 2019.
Εκεί, έλαβε 2.6 εκατ. ψήφους (10,26%) και κέρδισε 24 από τις 350 έδρες του κοινοβουλίου. Πολλά, για την πρωτοφανή του δημοφιλία, χρωστά στο Διαδίκτυο. Και, κυρίως, σε έναν 27χρονο που αποδείχθηκε αριστοτέχνης στην αξιοποίησή του.
Ένας 27χρονος σε ρόλο μαέστρου
Αρχηγός του Vox είναι ο 43χρονος Santiago Abascal, εκ των ιδρυτικών μελών του κόμματος, ο οποίος έως την ίδρυση του Vox και από ηλικία 18 χρονών βρισκόταν στο Λαϊκό Κόμμα. Στις 12 Νοεμβρίου 2018, ένα βίντεο με επιρροές από τον χαρακτήρα του Άραγκορν εμφανίστηκε και πάλι στον λογαριασμό του Vox στο Twitter: σε αυτό, και με την μουσική υπόκρουση του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, εικονιζόταν ο Abascal έφιππος σε ένα άλογο.
«Η ανακατάληψη ξεκινά από τα εδάφη της Ανδαλουσίας», ήταν η λεζάντα που συνόδευε το βίντεο, μια αναφορά στην ισπανική ανάκτηση της ιβηρικής χερσονήσου από τους μουσουλμάνους έως το 1492, και την εκδίωξη στη συνέχεια, μουσουλμάνων και Εβραίων.
Μπορεί να ακολούθησαν memes που σκοπό είχαν να γελοιοποιήσουν το προεκλογικό βίντεο του ηγέτη του Vox και δεκάδες άλλα χλευαστικά βίντεο ως απάντηση (όπως αυτό και αυτό), ο σκοπός της ανορθόδοξης καμπάνιας του Vox όμως, επετεύχθη. Συγκέντρωσε 1 εκατ. προβολές και αποτέλεσε την κύρια μέθοδο παρουσίασης της υποψηφιότητας του Vox. Ο ίδιος ο Abascal ήταν διστακτικός ως προς την κοινοποίηση του συγκεκριμένου υλικού, εκείνος που τον έπεισε όμως ήταν ο 27χρονος Manuel Mariscal.
Ο απόφοιτος δημοσιογραφίας από το πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης και ειδήμων στην πολιτική επικοινωνία μέσω των κοινωνικών δικτύων, Mariscal, θεωρείται υπεύθυνος για την επιτυχία του Vox στο Διαδίκτυο και την υπεροχή του έναντι των άλλων κομμάτων. Διαχειρίζεται τους λογαριασμούς του Vox στα κοινωνικά δίκτυα από κοινού με έναν κοινωνιολόγο και έναν απόφοιτο τηλεοπτικών σπουδών, επίσης κάτω των 27 ετών.
«Πρόκειται για το βίντεο που έκανε όλους τους Ανδαλουσιανούς να καταλάβουν τι εκπροσωπούμε και να μάθουν το πρόγραμμά μας. Είναι ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας μας», εξηγεί στην εφημερίδα El Mundo ο ίδιος ο Mariscal, που θεωρεί πως τα παραδοσιακά Μέσα «σαμποτάρουν» την προβολή του κόμματός του.
«Δεν υπάρχει πλέον καμία εμπιστοσύνη στον Τύπο. Καταφεύγουμε σε δικά μας κανάλια επικοινωνίας», δηλώνει και παραδέχεται πως ποστάρει memes στα κοινωνικά δίκτυα, γιατί «μας βοηθούν να ουδετεροποιήσουμε την στάμπα των εξτρεμιστών».
Σε αντίθεση με την έκθεση σε ένα παραδοσιακό Μέσο (π.χ. την παρουσία σε μια τηλεοπτική εκπομπή), τα κοινωνικά δίκτυα επιτρέπουν στα στελέχη του κόμματος να μεταδώσουν το μήνυμά τους, δίχως αυτό να τεθεί υπό κριτική εξέταση ή αμφισβήτηση
Το μποϊκοτάζ του Vox από τα παραδοσιακά Μέσα της Ισπανίας δεν είναι ο μόνος λόγος προτίμησης των κοινωνικών δικτύων. Παρά τον αιχμηρό του λόγο, το Vox δεν φημίζεται για τον σχεδιασμό του ή την αξιοπιστία των προτάσεών του: για παράδειγμα, στις εκλογές της Ανδαλουσίας, αντί για συγκεκριμένο πρόγραμμα για την περιοχή, παρουσίασε 100 σημεία (τύπου bullet points) που θύμιζαν περισσότερο σημειώσεις και αναφέρονταν γενικόλογα στην Ισπανία.
Έτσι, σε αντίθεση με την έκθεση σε ένα παραδοσιακό Μέσο (π.χ. την παρουσία σε μια τηλεοπτική εκπομπή), τα κοινωνικά δίκτυα επιτρέπουν στα στελέχη του κόμματος να μεταδώσουν το μήνυμά τους, δίχως αυτό να τεθεί υπό κριτική εξέταση ή αμφισβήτηση. Μπορούν έτσι και απευθύνονται στο κοινό τους με τους δικούς τους όρους, δίχως αντίλογο, δίχως να χρειαστεί να παρουσιάσουν στοιχεία για όσα υποστηρίζουν.
Απλότητα και έμφαση στο μήνυμα
Ναυαρχίδα της επικοινωνιακής πολιτικής του κόμματος αποτελεί η ιστοσελίδα του. Τα τελευταία χρόνια, τα περισσότερα σύγχρονα ευρωπαϊκά κόμματα επενδύουν στην δημιουργία μοντέρνων ιστοσελίδων.
Στην περίπτωση του Vox, η ιστοσελίδα του είναι από απλή έως απλοϊκή, και θυμίζει, ίσως, ιστοσελίδες που κατασκευάστηκαν σε προηγούμενα χρόνια. Ένα απλό φορμάτ, στο οποίο οι νέες αναρτήσεις που κοινοποιούνται βρίσκονται στο κέντρο, κι ένα γκρίζο φόντο στις δύο πλευρές. Σύμφωνα με τους αναλυτές, αυτή η επιλογή δεν έγινε τυχαία, ούτε λόγω έλλειψης τεχνογνωσίας. Αφενός, η απουσία οποιουδήποτε άλλου περισπασμού επιτρέπει η έμφαση να δίνεται αποκλειστικά και μόνο στο μήνυμα που επικοινωνείται από το κόμμα, αφετέρου, η απλότητα αυτή φαίνεται να προσδίδει μια αξιοπιστία.
Τον Ιανουάριο του 2018, η ιστοσελίδα του Vox (voxespana.com) είχε σχεδόν 60.000 επισκέπτες. Ξεπερνούσε μοναχά το Λαϊκό Κόμμα και βρισκόταν πίσω από το Σοσιαλιστικό Κόμμα, τους Ciudadanos, και τους Podemos. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, όμως, το Vox ξεπέρασε όλους τους πολιτικούς του αντιπάλους με 223.017 επισκέψεις ενώ τον Οκτώβριο, ύστερα από μια συγκέντρωση του Κόμματος που πραγματοποιήθηκε στην Μαδρίτη ενάντια στο αυτονομιστικό κίνημα της Καταλονίας, η οποία συγκέντρωσε 9.000 υποστηρικτές, ο αριθμός των επισκεπτών εκτοξεύτηκε στους 612.658, σύμφωνα με την εφημερίδα El País.
«Η διαδήλωσή μας δεν έπαιξε στα Μέσα, οπότε χρειάστηκε να την διαφημίσουμε εμείς», δήλωσαν μιλώντας στην El Pais στελέχη του Κόμματος, όταν κλήθηκαν να εξηγήσουν την επιτυχία της συγκέντρωσής τους. Αυτό συνέβη μέσω Facebook, Instagram, και WhatsApp, των κυρίων καναλιών επικοινωνίας που αξιοποιεί το Vox, με τρόπο που θα ζήλευαν τα υπόλοιπα κόμματα.
Όχι σε Twitter, ναι σε Instagram
Παρότι το Twitter ήταν το πρώτο κοινωνικό δίκτυο στο οποίο το Vox δημιούργησε λογαριασμό, το 2013, έχει σε αυτό λιγότερους ακολούθους από τα υπόλοιπα κόμματα. Τα μέλη του παραδέχονται πως δεν τους απασχολεί ιδιαίτερα: «εστιάζουμε στο Facebook και το Instagram», δηλώνουν, και ο λογαριασμός τους στο Twitter αρκείται στο να αναδημοσιεύει κυρίως τα tweets και τα άρθρα διαφόρων δεξιών ιστοσελίδων.
Από άποψη στρατηγικής, η απόσυρση του ενδιαφέροντός τους από το Twitter είναι από κατανοητή έως χρήσιμη, καθώς πρόκειται για το κοινωνικό δίκτυο που οι Ισπανοί εγκατέλειψαν περισσότερο το 2018. Στον αντίποδα, όμως, το Vox έχει καταφέρει να διαθέτει τους περισσότερους ακολούθους από κάθε άλλο κόμμα στο Instagram.
Η σημασία μιας δυναμικής παρουσίας στο Instagram είναι δεδομένη για δύο λόγους: σύμφωνα με την Ισπανική Ένωση Ψηφιακής Επικοινωνίας, το 2018 το Instagram ήταν η ταχύτερα αναπτυσσόμενη πλατφόρμα, ενώ παραμένει σταθερά εκείνη που προσελκύει τους περισσότερους χρήστες ηλικίας 16-30 ετών.
Όπως συμβαίνει και με την ιστοσελίδα του Κόμματος, η χρήση του Instagram από το Vox φαντάζει σχεδόν ερασιτεχνική: οι φωτογραφίες που αναρτώνται δεν είναι ιδιαίτερα εκλεπτυσμένες, όπως συνηθίζεται στους λογαριασμούς πολιτικών κομμάτων και κοινοποιούνται δίχως να έχουν υποστεί επεξεργασία. Οι φωτογραφίες απευθύνονται κυρίως στον νεότερο πληθυσμό, ωστόσο ένα σημείο που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι πως, παρότι οι περισσότεροι ψηφοφόροι του Vox είναι άνδρες, το 68% της κίνησης στην σελίδα του Vox στο Instagram προέρχεται από γυναίκες. Του επιτρέπεται έτσι να προσεγγίσει μια πληθυσμιακή ομάδα στην οποία τα προηγούμενα χρόνια δεν είχε ιδιαίτερη απήχηση.
Το Vox ανεβάζει εικόνες με λιτό περιεχόμενο, οι οποίες συνοδεύονται από ένα σύντομο, κοφτό μήνυμα προς τους ακολούθους του. «Η πλατφόρμα αναπαριστά τους ανθρώπους με όρους καλών και κακών ανθρώπων. Είναι τέλεια για αυτού του είδους την επικοινωνία. Κυρίως λόγω των ιστοριών: πρόκειται για “ποσταρίσματα” των δεκαπέντε δευτερολέπτων που δεν αφήνουν χώρο σε γκρίζες περιοχές», εξηγούσε τον Δεκέμβριο του 2018 στην El País ο πολιτικός αναλυτής César Calderón.
Facebook και WhatsApp
Με περισσότερους από 20 εκατ. χρήστες, το Facebook είναι το αγαπημένο κοινωνικό δίκτυο των Ισπανών. Το Vox έχει περίπου 201.000 ακολούθους, λιγότερους τόσο από τους Ciudadanos όσο και τους Podemos. Περίπου το 65% των ακολούθων του είναι άνδρες και περισσότεροι από τους μισούς εξ αυτών, άνω των 45 χρόνων.
Απ’ την μια, ο αλγόριθμος του Facebook προωθεί τα βίντεο έναντι των συνδέσμων, των εικόνων ή των απλών αναρτήσεων. Απ’ την άλλη, τα βίντεο μεγάλης διάρκειας δεν καταφέρνουν να συγκρατήσουν το ενδιαφέρον των χρηστών. Γι’ αυτό, η στρατηγική του Vox είναι να δημοσιεύει μικρά βίντεο κάτω του ενός λεπτού, στα οποία με σύντομο, λιτό και κατηγορηματικό τρόπο και με συνθηματικό λόγο προβάλλονται οι απόψεις του Κόμματος.
Όσον αφορά στην διάθεση πόρων για να εμφανίζεται υλικό ως χορηγούμενο, το Facebook και το Instagram μονοπωλούν κατά βάση το ενδιαφέρον του κόμματος. Οι τιμές διαφέρουν ανάλογα με το στοχευμένο κοινό, ωστόσο υπολογίζεται πως 5.000 ευρώ επαρκούν για να μπορέσει κανείς να προβάλλει το βίντεό του σε 100.000 χρήστες. Πριν από ένα χρόνο το Vox είδε αύξηση 27% στους υποστηρικτές του στο Facebook.
Καθώς το κόμμα διαφωνεί με τον επιμερισμό των αρμοδιοτήτων στις αυτόνομες κοινότητες, κάτι που έχει υποσχεθεί να καταργήσει εάν βρεθεί στην εξουσία, χρησιμοποιεί σελίδες ανά πόλη τις οποίες διαχειρίζονται εθελοντές. Για παράδειγμα, η Vox Madrid έχει 30.000 ακολούθους. Το σκεπτικό είναι πως δημιουργώντας τοπικούς θύλακες επικοινωνίας, υπάρχει αφενός περισσότερη αλληλεπίδραση με τους υποστηρικτές του και αφετέρου το περιεχόμενο των δημοσιεύσεων ταιριάζει περισσότερο σε ένα στοχευμένο κοινό.
Το Vox έχει μακράν τη μεγαλύτερη αλληλεπίδραση με τους υποστηρικτές του σε σύγκριση με τα υπόλοιπα κόμματα. Σε μια δεδομένη βδομάδα, με βάση ρεπορτάζ της El Mundo τον Δεκέμβριο του 2018 οι κοινοποιήσεις του στο Facebook είχαν 171.000 αντιδράσεις, ενώ των Ciudadanos είχαν 23.000, του Λαϊκού Κόμματος 16.000 και των Σοσιαλιστών 11.000. Οι Podemos είχαν 201.000, περισσότερους από το Vox. Υπάρχει όμως μια διαφορά: «πρόκειται για λίγες αντιδράσεις γιατί εκείνοι έχουν περισσότερους από ένα εκατ. ακολούθους στο Facebook», όπως υπογραμμίζει ο ίδιος ο Mariscal, στο ίδιο ρεπορτάζ. Παρότι υποστηρίζει πως οι Podemos έχουν και ψεύτικα προφίλ, συμπληρώνει πως «η μεγαλύτερη ικανοποίησή μου είναι πως οι Podemos και η αριστερά δεν είναι πλέον οι ισχυροί των κοινωνικών δικτύων».
Το WhatsApp είναι η πιο δημοφιλής πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων στην Ισπανία, με χρήστες κάθε ηλικίας να το χρησιμοποιούν καθημερινά. Το Vox έχει έναν αριθμό τηλεφώνου, τον οποίο καλεί τους χρήστες να προσθέσουν στις επαφές τους, για να λαμβάνουν τα μηνύματά του και να είναι ενημερωμένοι. Ζητά από τους ακολούθους τους, οι οποίοι συνήθως προτιμούν να κρατήσουν μυστικό το ότι βρίσκονται στα γκρουπ του συγκεκριμένου κόμματος, να μην μένουν αμέτοχοι, αλλά να στείλουν το μήνυμα και σε άλλους.
Πρόκειται για μια διαφορετική μορφή επικοινωνίας από αυτήν των άλλων κομμάτων, καθώς κινητοποιούνται οι ίδιοι οι υποστηρικτές. Είναι μια τακτική που αξιοποίησε με επιτυχία και ο Μπολσονάρου στις εκλογές της Βραζιλίας, όπου σχεδόν 90% των πολιτών χρησιμοποιεί την εφαρμογή whatsapp και «βομβαρδίστηκε» από τα memes που έφτιαξε η ομάδα επικοινωνίας του Μπολσονάρου. Το Vox δημιούργησε τον Δεκέμβριο του 2018 λογαριασμό και στο Telegram, όπου έχει περίπου 7.000 ακολούθους.
Θέσεις και πραγματικότητα
Πέρα από την πολιτική επικοινωνία, μέσα από τη συμμετοχή του στην συγκυβέρνηση στην Ανδαλουσία, το Vox έχει αναγκαστεί να πάρει και μια δόση πολιτικής πραγματικότητας. Στην Ανδαλουσία, είχε εκφράσει κάποιες αμφιλεγόμενες απαιτήσεις για να συμμετάσχει σε κυβέρνηση συνεργασίας, μεταξύ των οποίων και η άμεση απέλαση 52.000 παράτυπων μεταναστών. Πρόκειται για θέση από την οποία τελικά σύντομα υπαναχώρησε.
Τότε, το Λαϊκό Κόμμα και οι Ciudadanos δεν δυσκολεύτηκαν ιδιαίτερα να συμμαχήσουν μαζί του. Το ίδιο ενδεχόμενο παρουσιάζεται ως ανοικτό και για τις συμμαχίες ύστερα από τις πρόσφατες εκλογές, με τον ίδιο τον ηγέτη του Λαϊκού Κόμματος να μιλάει για ενδεχόμενη συνεργασία των τριών Κομμάτων της Δεξιάς, λίγες μόνο ώρες πριν τις εκλογές.
Για πολλούς αναλυτές, όμως, μεγάλος νικητής θεωρείται το Vox, και όχι μόνο γιατί κατάφερε να συγκεντρώσει ποσοστό 10%, όταν μόλις πριν από τέσσερα χρόνια δεν μπορούσε να αγγίξει καν το 0,50%
Στις εκλογές, όπου κυριάρχησαν τα ζητήματα ταυτότητας (π.χ αυτονομία της Καταλονίας, ερημοποίηση της υπαίθρου), παραμερίζοντας πλήρως θέματα όπως η μεγάλη -σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο- ανεργία, μεγάλοι νικητές εκλογικά αναδείχθηκαν οι Σοσιαλιστές, που έως και σήμερα δεν έχουν καταφέρει να σχηματίσουν κυβέρνηση.
Για πολλούς αναλυτές, όμως, μεγάλος νικητής θεωρείται το Vox, και όχι μόνο γιατί κατάφερε να συγκεντρώσει ποσοστό 10%, όταν μόλις πριν από τέσσερα χρόνια δεν μπορούσε να αγγίξει καν το 0,50%. Αλλά γιατί, περισσότερο από κάθε άλλο κόμμα, είχε την δυνατότητα να επηρεάζει τον πολιτικό διάλογο και την ρητορική των άλλων κομμάτων, θέτοντας συγκεκριμένα ζητήματα στο επίκεντρο (Καταλονία, μεταναστευτικό) και αναγκάζοντας τα άλλα κόμματα της Δεξιάς να προσπαθήσουν να ακολουθήσουν την ρητορική του.
Εκείνα το ακολούθησαν, κινούμενα όλο και δεξιότερα για να πάρουν τις χαμένες ψήφους, δίχως αποτέλεσμα όμως. Κάπως έτσι, το Λαϊκό Κόμμα βρέθηκε στα πιο χαμηλά ποσοστά των τελευταίων 30 ετών, την στιγμή που το Vox ετοιμάζεται να συνεχίσει την προπαγάνδα του στην Βουλή – και στα κοινωνικά δίκτυα.
