Διδάσκετε ιταλικά για αλλοδαπούς στο Επαρχιακό Κέντρο Εκπαίδευσης Ενηλίκων (CPIA) στην οδό Colletta, στο Μιλάνο. Τι σας ώθησε να κάνετε αυτή την επιλογή;
Ήμουν δάσκαλος πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης εδώ και δεκαπέντε χρόνια και μετά πέρασα πολύ καιρό στο εξωτερικό, πρώτα στο Σάο Πάολο και στη συνέχεια στη Βαρκελώνη. Πριν φύγω, δίδαξα ιταλικά για αλλοδαπούς στο San Vittore. Ήταν μια δυναμική και ενδιαφέρουσα εμπειρία και όταν επέστρεψα πριν από ένα χρόνο, αποφάσισα να μείνω σε αυτόν τον τομέα.

Τι είδους άτομα έρχονται στα μαθήματα;
Πρόκειται κυρίως για νέους από τα κέντρα υποδοχής, κυρίως από την υποσαχάρια Αφρική και παντρεμένες γυναίκες της Βορείου Αφρικής που ζουν εδώ, ρκετό καιρό, και αισθάνονται την ανάγκη να μάθουν τελικά ιταλικά. Στη συνέχεια, υπάρχουν Νοτιοαμερικανοί και Ασιάτες, από το Μπαγκλαντές, τη Σρι Λάνκα, την Κίνα, άνω των 16 ετών οι οποίοι είτε διαθέτουν έγκυρη άδεια διαμονής είτε έχουν καταθέσει αίτηση ασύλου. Κάθε μέρα φτάνουν κάποιοι Ευρωπαίοι. Τα μαθήματα συνήθως γίνονται τρεις φορές την εβδομάδα και διαρκούν δυόμισι ώρες κάθε φορά. Τη στιγμή της εγγραφής κάνουμε μια δοκιμή για να καθορίσουμε το βαθμό γνώσης της γλώσσας του κάθε μαθητή. Η πλειοψηφία αυτών που παρουσιάζονται συμπεριλαμβάνονται στα μεσαία-χαμηλά επίπεδα.

Τα μαθήματα είναι δωρεάν;
Στην πραγματικότητα, ναι. Όποιος μπορεί, πληρώνει 30 ευρώ το χρόνο. Εκείνοι που προέρχονται από μια κοινότητα ανηλίκων ή από ένα κέντρο υποδοχής μπορούν να υπολογίζουν ότι θα τους στηρίξουμε οικονομικά.

Θα μπορούσαν οι περικοπές που αποφασίστηκαν από το Διάταγμα περί ασφαλείας να επηρεάσουν την επιχείρησή σας;
Ναι, έστω και έμμεσα. Υπάρχει πραγματικός κίνδυνος για τα κέντρα υποδοχής, μετά τις περικοπές, να μην μπορούν να παρακολουθήσουν μαθήματα αλφαβητισμού. Και αυτό θα έχει επιπτώσεις σε εμάς. Εάν πολλοί μετανάστες βρεθούν στην κατάσταση παράνομων μεταναστών, δεν θα είναι πλέον σε θέση να εγγραφούν στα μαθήματά μας. Ήδη τώρα βλέπουμε τα αποτελέσματα της μείωσης των αφίξεων: πέρυσι υπήρχαν μακρές λίστες αναμονής, φέτος σχεδόν τίποτα.

Τι προτείνετε στους μαθητές σας, πέρα από την απλή διδασκαλία γλωσσών;
Ο πρώτος στόχος είναι να απολαύσουν τις ώρες που φοιτούν στο σχολείο, να διασκεδάσουν ταυτόχρονα, ενώ μαθαίνουν. Δίνω επίσης έμφαση στα κίνητρα: η εκμάθηση της ιταλικής γλώσσας είναι ένα όπλο που πρέπει να διαθέτουν ώστε να να αμύνονται, η πρώτη ανάγκη είναι να βρουν εργασία, αλλά και μια χειρονομία αγάπης προς τον καινούργιο κόσμο όπου φτάνουν, με την αλλαγή της χώρας. Το σχολείο είναι επίσης μια στιγμή απελευθέρωσης, ειδικά για τις γυναίκες που εγκαταλείπουν το σπίτι και γίνεται μια ευκαιρία να εκφραστούν, να ξεπεράσουν τους φόβους και την αντίσταση, μια ευκαιρία να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον και να ακούσουμε ο ένας τον άλλον. Εμείς θέτουμε τον εαυτό μας σε κίνδυνο, προσπαθώντας να σπάσουμε την ακαμψία, να ξεπεράσουμε τις συναισθηματικές εμπλοκές που όλοι έχουμε. Τα γραφεία βρίσκονται σε έναν κύκλο και, μόλις οικοδομηθεί μια σχέση, είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε προκλητικά θέματα, όπως η θρησκεία, η αγάπη, τα αντίστοιχα “έθιμα και παραδόσεις”, μερικές φορές τα θέτουμε σε αμφισβήτηση.

Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα από αυτή την άποψη ήταν το ταξίδι στο Camogli για να “κάνετε ειρήνη με τη θάλασσα”…
Ναι, οι περισσότεροι έφτασαν στην Ιταλία με τις βάρκες και έφεραν δραματικές εμπειρίες, για τις οποίες μιλάνε ελάχιστα. Για πολλούς από αυτούς η θάλασσα είναι συνώνυμη με το τρομερό ταξίδι που έκαναν και από εκεί ήρθε η ιδέα ενός ταξιδιού που θα μπορούσε να αλλάξει αυτή την εικόνα.

Υπήρξε το πρόβλημα του Ραμαζανιού, το οποίο έτρεξε από τα μέσα Μαΐου έως τα μέσα Ιουνίου και έτσι η περιοδεία οργανώθηκε αργότερα. Σε εκείνο το σημείο, όμως, το σχολείο τελείωνε και θα υπήρχαν λιγότερες επαφές μεταξύ μας. Τελικά επιλέξαμε την 21η Ιουνίου, ημέρα του ηλιοστασίου, γιατί φαινόταν καλή ευκαιρία και οργανώσαμε τα πάντα με έναν «ανεπίσημο» τρόπο, επίσης για να αποφύγουμε πιθανές γραφειοκρατικές επιπλοκές. Μισθώσαμε λεωφορείο επειδή το τρένο ήταν πολύ ακριβό. Πληρώσαμε για αυτό κάνοντας εκατό μπλουζάκια και πουλώντας τα σχεδόν όλα πριν από το ταξίδι. Μέχρι την τελευταία στιγμή δεν ήμουν σίγουρος πόσοι μαθητές θα συμμετείχαν, δεν ήξερα αν το πείραμα θα λειτουργούσε και είχα κάποιο φόβο ότι θα αποτύχει. Τελικά ήρθαν 30 άτομα, όλα αγόρια από Αφρική, εκτός από έναν νεαρό Κοσοβάρο. Ήταν χαρούμενοι και ενθουσιασμένοι. Πολλοί από αυτούς δεν ήξεραν πώς να κολυμπήσουν, αλλά μόλις φτάσαμε στην παραλία στο Camogli, πέσαμε, σιγά – σιγά, στο νερό.

Ήταν μια Πέμπτη, οπότε δεν υπήρχαν πολλοί άνθρωποι. Σε κάθε περίπτωση, εξήγησα στους παραθεριστές ότι αυτό ήταν σχολικό ταξίδι και ήμουν δάσκαλός τους. Νομίζω ότι αυτό είχε ένα καθησυχαστικό αποτέλεσμα. Αρκετοί κολυμβητές πλησίασαν, μίλησαν με τα αγόρια και αγόρασαν τα πιο πρόσφατα μπλουζάκια. Εν ολίγοις, ήταν μια χαρούμενη εμπειρία. Ήταν καλό για όλους. Ακόμα και για την απαραίτητη ομάδα φίλων-εθελοντών που συμμετείχαν ενεργά.

Υπάρχουν άλλες πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ένταξη όσων παρακολουθούν τα μαθήματα;
Σίγουρα. Είναι λυπηρό, για παράδειγμα, ότι λίγοι μαθητές εκτός σχολείου έχουν την ευκαιρία να μιλήσουν με τους Ιταλούς. Συνήθως παραμένουν μεταξύ τους. Θα ήταν ωραίο να εισαχθεί μια εμπειρία παρόμοια με αυτή που έζησα στη Βαρκελώνη, αυτή της «ζεύγης γλωσσών»: και εδώ μπορεί να υπάρχουν εθελοντές, για παράδειγμα, συνταξιούχοι με άφθονο ελεύθερο χρόνο, που, όταν έρθει η ώρα του μαθήματος, συνομιλούν με τους νέους μετανάστες, σε σχέση ενός προς ένα που διευκολύνει την επικοινωνία και τη γνώση. Φυσικά, θα πρέπει να ξεπεραστούν τα γραφειοκρατικά προβλήματα για να αφήσουμε αυτούς τους ανθρώπους στο σχολείο και ίσως να τους δώσουμε μια μικρή «κατάρτιση, αλλά νομίζω ότι αυτό θα ήταν επίσης ένας επιπλέον τρόπος για να ανακόψουμε το κύμα του ρατσισμού και του φόβου της διαφοράς που μαστίζει την Ιταλία και όχι μόνο. Να πλησιάσουμε, να γνωρίσουμε ο ένας τον άλλον, να μειώσουμε τις προκαταλήψεις και τους φόβους που μπορούμε όλοι να έχουμε στο βάθος. Και η ιταλική γλώσσα θα μαθαίνεται γρηγορότερα.

—————-
Μετάφραση από τα ιταλικά για την ελληνική Pressenza: Κλεοπάτρα Νικολού.