Γράφει ο Pedro Santana Rodríguez.
Την Τετάρτη 10 Οκτωβρίου, εκατοντάδες χιλιάδες φοιτητές -τα μεγάλα δίκτυα ενημέρωσης εκτίμησαν 500.000 φοιτητές κι απλούς πολίτες – κινητοποιήθηκαν σε όλη τη χώρα. Οι διοργανωτές μίλησαν για έναν αριθμό 800.000 διαδηλωτών που βγήκαν στους δρόμους και τις δημόσιες πλατείες των κυριότερων πόλεων της Κολομβίας. Μία τεράστια κινητοποίηση διοργανώθηκε από το κίνημα των κολομβιανών φοιτητών, που είχαν να κινητοποιηθούν τόσο μαζικά από το 2013, όταν πέτυχαν την οπισθοχώρηση της κυβέρνησης του Χουάν Μανουέλ Σάντος που φιλοδοξούσε να προωθήσει την ιδιωτικοποιηση της ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα. Το σχέδιο της κυβέρνησης στην περίπτωση εκείνη θάφτηκε. Ωστόσο το κίνημα δεν κατάφερε να καθορίσει ένα επίκαιρο σχέδιο νόμου για την ανάληψη μιας βαθειάς μεταρρύθμισης στην ανώτατη εκπαίδευση της Κολομβίας. Αυτό το σχέδιο καθυστερεί ν’αναπτυχθεί, όχι μόνο σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση αλλά και την αποστολή του, για τους στόχους και τον κοινωνικό του ρόλο. Όχι μόνο σε ό,τι αγγίζει την έρευνα και την επαγγελματική κατάρτιση, αλλά επίσης τα καθήκοντα και τις ευθύνες του πανεπιστημίου στην κοινωνία.
Πυροκροτητής στην περίπτωση αυτή, ήταν η χρηματοπιστωτική κρίση του δημόσιου πανεπιστημίου. Στην Κολομβία, τα κρατικά πανεπιστήμια είναι 32, τα 4 στη Μπογκοτά, ενώ τα άλλα 28 βρίσκονται στις περιφέρειες. Λαμβάνουν στο σύνολό τους μόλις 10% των πόρων που προορίζονται για τη δημόσια εκπαίδευση που σημαίνει 3,8 δισεκατομμύρια πέσος περίπου για το 2019, ποσό που αντιστοιχεί σε 1,2 δισεκατομμύρια δολλάρια για έναν πληθυσμό της τάξης των 610.000 φοιτητών πανεπιστημίου. Οι πρυτάνεις των ιδρυμάτων υπολογίζουν ότι έχουν επιπλέον ανάγκη από 5 δισεκατομμύρια πέσος για το 2019 και 15 δισεκατομμύρια πέσος για επενδύσεις στις υπερβολικά υποβαθμισμένες πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις-υποδομές.
Οι πολιτικές χρηματοδότησης της ανώτατης εκπαίδευσης στη Κολομβία, ακολούθησαν τις δεσπόζουσες, νεοφιλελεύθερες πολιτικές κατευθύνσεις στη διαχείρηση της οικονομίας της χώρας. Ο Νόμος 30 του 1993 που διέπει την ανώτατη εκπαίδευση στη Κολομβία, είχε ορίσει ότι οι χορηγήσεις στα δημόσια πανεπιστήμια θα ήταν προσαρμοσμένες ετησίως σε συμφωνία με την ανάπτυξη του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Ωστόσο, δεν έλαβε υπόψη του την αύξηση του αριθμού των φοιτητών που ξεπερνούσε, την περίοδο της ψήφισής του, τους 159.000. Σήμερα συχνάζουν στα αμφιθέατρα 611.000. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, η επένδυση ανά φοιτητή που ήταν 10 εκατομμύρια πέσος, είναι τώρα μόλις στα 4,5 εκατομμύρια πέσος.
Η κυβέρνηση του Σάντος, για να επιβαρύνει την κατάσταση, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα με τίτλο ser pilote paga. Στόχος του είναι να παρέχει υποτροφίες σε 40.000 περίπου νέους. Ως αποτέλεσμα των άριστων ακαδημαϊκών επιδόσεων, θα μπορούσαν να εισαχθούν στο πανεπιστήμιο κι εντούτοις τα δικαιώματα εγγραφής τους θα ήταν τακτοποιημένα οικονομικά από το Κράτος. Η πλειοψηφία των υποψηφίων επέλεξε τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Το πρόγραμμα στοιχίζει σχεδόν 800 δισεκατομμύρια πέσος το χρόνο. Το Κράτος θα χρηματοδοτήσει επίσης την εκπαίδευση και τις δαπανηρές εγγραφές στα ιδιωτικά πανεπιστήμια ενώ θα μειώσει τη χρηματοδότηση των δημόσιων πανεπιστημίων, τη στιγμή που με αυτούς τους πόρους θα μπορούσε να αυξήσει με τρόπο αξιοσημείωτο τον αριθμό των θέσεων προπάντων για νέους προερχομένους από τα λαϊκά στρώματα.
Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης εκλογικής καμπάνιας, με εξαίρεση τον υποψήφιο Iván Duque, όλοι οι υπόλοιποι υποψήφιοι έθεσαν υπό αμφισβήτηση αυτό το πρόγραμμα κι υποσχέθηκαν να το καταργήσουν διασφαλίζοντας ότι οι σημερινοί δικαιούχοι του προγράμματος θα ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, κάτι που θα κοστίσει μελλοντικά στο Δημόσιο Ταμείο κάπου 3,2 δισεκατομμύρια πέσος. Με την άνοδο του στη κυβέρνηση κι απέναντι στη χρηματοπιστωτική κρίση που μαστίζει την ανώτατη δημόσια εκπαίδευση, ο Duque ανακοίνωσε ότι θα μεταρρυθμίσει αυτό το πρόγραμμα χωρίς να’χει παρουσιάσει κάποια ουσιαστική πρόταση μέχρι τώρα.
Η πολιτική σημασία και το μέλλον του φοιτητικού κινήματος.
Τα κοινωνικά κινήματα στη δημοκρατία παίζουν σημαντικό ρόλο εισβάλλοντας με τις διεκδικήσεις τους στη δημόσια και πολιτική ατζέντα. Είναι αυτό ακριβώς που συνέβη με αυτές τις δύο φανταστικές κινητοποιήσεις, που έλαβαν χώρα στη Κολομβία τους δύο τελευταίους μήνες και δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στη κυβέρνηση του Duque, που εκπροσωπεί παραδοσιακά τις αξιώσεις της κυρίαρχης τάξης. Αυτή την τάξη που κινητοποιήθηκε για να φέρει την προεδρία ενάντια στην εναλλακτική υποψηφιότητα του Gustavo Petro, ο οποίος έλαβε στις εκλογές της 17ης Ιουνίου 2018, το 43% του συνόλου των φωνών.
Οι δύο αυτές σημαντικές κινητοποιήσεις, οργανώθηκαν με τη πρωτοβουλία και την ενθουσιώδη υποστήριξη της κοινωνίας των πολιτών. Στις 26 Αυγούστου αυτής της χρονιάς, 11,7 εκατομμύρια πολίτες προσήλθαν στις κάλπες ορμώμενοι από μια κοινωνική πρωτοβουλία επτά προτάσεων για την συντριπτική καταπολέμηση της διαφθοράς που πνίγει τη χώρα. Τι κι αν ο στόχος του να “περάσουν” οι προτάσεις δεν επετέυχθη, η κινητοποίηση ήταν αξιοσημείωτη και χωρίς καμμία χειραγώγηση. Ο πρόεδρος Duque, που φαίνεται να μην αντιλήφθηκε ξεκάθαρα το μήνυμα, δεσμεύτηκε χωρίς ενθουσιασμό, να πραγματοποιήσει διάλογο. Εν συνεχεία πήρε την πρωτοβουλία για τη σύγκλυση των κομμάτων, ώστε να ληφθούν αποφάσεις σ’ ένα σύνολο σχεδίων νόμου που ο ίδιος παρουσίασε κατά τη σύσταση του Κογκρέσου της Δημοκρατίας, παρουσία των πρωτεργατών του. Το μέλλον αυτών των σχεδίων είναι αβέβαιο αλλά το πιό αξιόλογο ήταν η πρωτοβουλία για την απόρριψη της διαφθοράς και η απαίτηση για αποτελεσματικές, δημόσιες πολιτικές με σκοπό την εξάλειψη ή την καταπολέμησή της.
Η δεύτερη πολιτική έκφραση είναι η κινητοποίηση των φοιτητών για τη χρηματοδότηση της ανώτατης δημόσιας εκπαίδευσης. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι στη Κολομβία το τέλος της στρατιωτικής σύρραξης με τους FARC και το μετασχηματισμό τους σε νόμιμο πολιτικό κόμμα, άνοιξε ένα ειρηνικό μέτωπο κινητοποιήσεων γύρω από τα σοβαρά προβλήματα που μεταδίδονται κυρίως σε άλλους κοινωνικούς τομείς όπως, της γεωργίας για παράδειγμα ή των ινδιανικών και αφροκολομβιανών μειονοτήτων. Η κινητοποίηση στις 10 του Οκτώβρη, ήταν μια μέρα ειρηνική, χαρούμενη, πανηγυρική θα λέγαμε. Αυτό είναι πολύ σημαντικό σε μία χώρα που οι κινητοποιήσεις καταλήγουν πάντα σε αντιπαράθεση με τη “Δημόσια Τάξη”.
Το μήνυμα των φοιτητών.
Κάτι ιδιαίτερα θετικό για τη χώρα είναι οι ειρηνικές κινητοποιήσεις των πολιτών. Όπως συνέβη με την απίστευτη κινητοποίηση των φοιτητών μετά την ήττα του δημοψηφίσματος, που στόχο είχε την επικύρωση των Συμφώνων Ειρήνης στις 2 Οκτωβρίου. Εν μέσω απογοήτευσης της μισής μερίδας των πολιτών της χώρας, μολονότι οι μισοί γιόρτασαν την ήττα της ειρήνης μέσα απ’τις κάλπες, οι φοιτητές αποφάσισαν να παρελάσουν για ν’απαιτήσουν απ’τη κυβέρνηση και την αντιπολίτευση, την επικαιροποίηση στην πράξη, τις συμφωνίες της 5ης Οκτωβρίου 2016. Η νεολαία κατεβαίνει εκ νέου στους δρόμους, κάτι που ξαναγεννά την ελπίδα.
Ένα γεγονός που πρέπει να υπογραμιστεί, είναι η σύγκλιση ανάμεσα στη πολιτική ατζέντα και τις κινητοποιήσεις. Αρκεί να επισημάνουμε ότι, ο υποψήφιος της “Ανθρώπινης Κολομβίας” Gustavo Petro, στην προεκλογική καμπάνια με τρόπο ξεκάθαρο, σήκωσε τη σημαία της δωρεάν πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και της γενίκευσής της. Η πρότασή του ενισχύθηκε από τον κύκλο εξόδων και τις πηγές χρηματοδότησης για την επίτευξη του στόχου. Η εφαρμογή θα κοστίσει 1,2 δισεκατομμύρια πέσος περίπου. Ο Sergio Fajardo, με μια πρόταση λιγότερο εκπονημένη από εκείνη του Petro, συνηγόρησε επίσης υπέρ μιας μεταρρύθμισης της ανώτατης εκπαίδευσης και της στερέωσης του δημόσιου χαρακτήρα της. Αυτό που διεκδικούν οι φοιτητές στους δρόμους είχε καταγραφεί στα προγράμματα των υποψηφίων της κεντροαριστεράς, χτυπήθηκε όμως από μια εκστρατεία φόβου, ψευδών ειδήσεων και σκιάχτρων των πολιτικών Κάστρο Τσάβες, από το σημερινό πρόεδρο, Iván Duque.
Το μέλλον των φοιτητικών κινητοποιήσεων εξαρτάται τώρα απότη δυνατότητα του κινήματος να συντάξει όπως το είχε οραματιστεί, ένα ολοκληρωμένο μεταρρυθμιστικό σχέδιο για την ανώτατη εκπαίδευση, που θα περιλαμβάνει όπως προαναφέραμε, όχι μόνο τη χρηματοδότηση της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης, αλλά επίσης μια μεταρρύθμιση που θα αγκαλιάζει τα θέματα σχετικά με την αποστολή της ανώτατης εκπαίδευσης και τη συνδρομή της στην επιτυχία μιας κοινωνίας δημοκρατικής, χωρίς αποκλεισμούς, αποβλέποντας να μάχεται και να παλεύει ενάντια στην πολιτισμική κρίση που ζούμε.
Αυτή είναι η πρόκληση.
——————-
Μετάφραση από τα γαλλικά για την ελληνική Pressenza: Ανδρέας Παπαγγελόπουλος.
