Γράφει ο Γιώργος Κολέμπας, πρώτη δημοσίευση στον enallaktikos.gr.
Πριν από 9 χρόνια ξεκινήσαμε στο μικρό χωριό μας τις Σταγιάτες, ένα ταξίδι πολιτιστικό και κινηματικό, με βάρκα την Ανεξάρτητη Πηλιορείτικη Ομάδα Δράσης (Α.Π.Ο.Δράσης) και με στόχο τη διεύρυνση της πολύ φτωχής – σε περιεχόμενο και έκταση δράσης – που ως τότε εκπορευόταν από τον τοπικό πολιτιστικό σύλλογο, “Άγιο Σεραφείμ”.
Πήραμε την απόφαση να δημιουργήσουμε μια εστία δράσης χωρίς καταστατικό, ανοικτή σε όλους, αμεσοδημοκρατική, προοδευτική σε ό,τι αφορά τα πολιτιστικά και κινηματική στην αντιμετώπιση των καθημερινών μας προβλημάτων, δουλεύοντας αυτόνομα και στο πλαίσιο της αυτοδιαχείρισης. Ως πρώτο στόχο ορίσαμε την επικοινωνία των κατοίκων μεταξύ τους και την επικοινωνία με τον περίγυρο, κοντινό και ευρύτερο, με “ανθρώπινα” χαρακτηριστικά και όχι μέσα από χυδαία καταναλωτικά τουριστικά πρότυπα, τα οποία χαρακτηρίζουν τα δυο πάνω από μας γνωστά χωριά, την Μακρινίτσα και την Πορταριά.
Έτσι, ξεκινήσαμε με τη διάνοιξη 5 μονοπατιών που συνδέουν τις Σταγιάτες με τα γύρω χωριά, τα οποία είχαν κλείσει εδώ και πολλά χρόνια. Θεωρήσαμε τη δράση αυτή ως συμβολική, εκφράζοντας την θέλησή μας να περάσουμε τα σύνορα του σπιτιού μας και του χωριού μας και να αποκαταστήσουμε την επαφή μας με τις γύρω κοινότητες.
Με τη συμμετοχή των κατοίκων και φίλων περιπατητών και φοιτητών πραγματοποιήσαμε αυτή την πρώτη μας δράση για να διαπιστώσουμε γρήγορα ότι πέρα από τη συμβολικότητα είχαμε κάνει ένα σοβαρό βήμα στο στόχο της επικοινωνίας αλλά και της αυτοδιαχείρισης.
Οι κάτοικοι του χωριού κινητοποιήθηκαν με ενθουσιασμό, συμμετείχαν ποικιλότροπα και τελικά αισθάνθηκαν τη χαρά της αυτενέργειας και της δημιουργίας, όταν εγκαινιάσαμε την ξύλινη, από καστανιά, μεγάλη γέφυρα στο ρέμα της Μάνας μόνοι μας, στο μονοπάτι για τη Μακρινίτσα, με χαρές και πανηγύρι.
Ένα ακόμη βήμα με πολιτιστικό περιεχόμενο έγινε όταν το 2010 οργανώσαμε την πρώτη γιορτή των σπόρων και του οικολογικού μπαξέ στην πλατεία του χωριού, σε συνεργασία με τον ΑΙΓΙΛΟΠΑ. Η ανταπόκριση ήταν μεγάλη τόσο από την κοινότητά μας όσο και από τα γύρω χωριά, την πόλη και από άλλα μέρη της Ελλάδας.
Η δεύτερη αυτή εμπειρία ήταν καταλυτική για το χωριό. Πέρα από τους περιπατητές που έκαναν ήδη σε μεγάλο αριθμό την εμφάνισή τους στην πλατεία και τα καλντερίμια, εκατοντάδες επισκέπτες πέρασαν από τη γιορτή των σπόρων. Άρχισε να φαίνεται έντονο φως στην άκρη του τούνελ της απομόνωσης του χωριού και να απολαμβάνουμε τη χαρά της επικοινωνίας μέσω των δράσεών μας, που πάντα έχουν κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο. Και όλα αυτά με ενεργό συμμετοχή, αυτονομία και αυτοδιαχείριση.
Πάνω σε αυτή την πλατφόρμα κτίστηκε η υπόλοιπη πολιτιστική δράση μας που περιλαμβάνει κινηματογράφο, θέατρο, μουσική, εκθέσεις, λογοτεχνία, περιπάτους, δημιουργία βιβλιοθήκης, ανοικτές μικρές βιβλιοθήκες στα μονοπάτια, ανάδειξη των αρχιτεκτονικών και φυσικών χαρακτηριστικών του χωριού μας, κλπ.
Αξιοποιούμε και τους δημόσιους χώρος, όπως το Κοινοτικό Κέντρο Πολιτισμού, το τέως δημοτικό Σχολείο, την πλατεία και όλους τους ανοικτούς χώρους αποκαθιστώντας τον χαρακτήρα τους ως «κοινά» αγαθά, τα οποία λειτουργούν με τους δικούς μας κανόνες, παρά το γεγονός ότι τυπικά ανήκουν στο Δήμο Βόλου.
Με το πέρασμα του χρόνου εμπεδώνεται η – όχι και τόσο αρεστή και επιθυμητή στις αρχές γενικά – πραγματικότητα ότι το χωριό λειτουργεί ήδη αυτόνομα ως προς την πολιτιστική του δράση.
Παράλληλα με την πολιτιστική μας δράση ασχολούμαστε με τα καθημερινά μας προβλήματα. Με τον Καποδίστρια, τον Καλλικράτη και τώρα με τον Κλεισθένη οι κοινότητες έχουν χάσει την επαφή τους με τους χώρους όπου παίρνονται οι αποφάσεις που τους αφορούν. Η συμμετοχή των κατοίκων των χωριών από το 2000 και μετά στα κοινά, ουσιαστικά αποκλείστηκε παντελώς.
Σταμάτησαν να βρίσκονται, να συζητούν και να προτείνουν λύσεις για τα προβλήματά τους. Με αφορμή τα προβλήματα με το νερό, δόθηκε η ευκαιρία να επαναφέρουμε τον θεσμό των συνελεύσεων, που είχε μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Δεκάδες οι άτυπες, από τα κάτω συνελεύσεις, αποτέλεσαν τη βάση πάνω στην οποία κτίστηκε το κίνημα του νερού και αναστήθηκε ένας σημαντικός κοινοτικός θεσμός, του οποίου η θεματολογία στο χωριό μας επεκτάθηκε ήδη και σε άλλα προβλήματα, όπως της μετακίνησης, της πυρασφάλειας, της υγείας, της καθαριότητας, του πολιτισμού, κλπ.
Ιδιαίτερη ωστόσο μνεία πρέπει να γίνει στην δράση του χωριού μας για τη διατήρηση του δημόσιου και κοινού χαρακτήρα του νερού. Ακολουθώντας την εμπειρία στα πολιτιστικά, δημιουργήσαμε ομάδα συντήρησης της πηγής μας και του δικτύου μας και αποκατάστασης των βλαβών, όχι ως υποκατάστατο της ΔΕΥΑΜΒ, που αρνείται να κάνει τη δουλειά της, αλλά ως ενεργοί πολίτες, που αναλαμβάνουμε δράση ενάντια στην πολιτική της εγκατάλειψης και για να προστατέψουμε αυτό το φυσικό αγαθό ώστε να το παραδώσουμε στην επόμενη γενιά, όπως το παραλάβαμε.
Η συμμετοχή των κατοίκων είναι έως και συγκινητική. Άλλοι προσφέρουν την προσωπική τους εργασία, άλλοι χρήματα και κάποιοι υλικά που απαιτούνται. Το ίδιο συμβαίνει και με την άρδευση των κτημάτων. Συμμετέχουμε ενεργά στο κίνημα του νερού που αποφάσισε την Άνοιξη του 2015, μέσα από τις συνελεύσεις των χωριών, να προχωρήσει στην αυτοδιαχείριση για να αποφύγουμε την ιδιωτικοποίηση.
Οι αγρότες του χωριού μας αναλαμβάνουν την καθαριότητα και τη συντήρηση των αυλακιών και σε περιπτώσεις δύσκολες ζητούν βοήθεια από τα άλλα χωριά. Φέτος την Άνοιξη πάνω από 25 κάτοικοι από χωριά και το Βόλο βοήθησαν να ανοίξουμε τα αυλάκια της άρδευσης που είχαν υποστεί σοβαρές ζημιές από τις χειμωνιάτικες κατολισθήσεις.
Αυτές είναι οι θετικές μας εμπειρίες από τη αυτοδιαχείριση του νερού που έρχονται να συμπληρώσουν την πολιτιστική δράση.
Θα μπορούσαμε να εμβαθύνουμε περισσότερο στις εμπειρίες και τα συμπεράσματά μας. Θα περιοριστούμε στο πλαίσιο αυτού του σημειώματος, σε κάποιες χρήσιμες διαπιστώσεις.
– Η αυτονομία και αυτοδιαχείριση δεν εμφυτεύονται από πάνω. Προκύπτουν από την ανάγκη της διαμόρφωσης της καθημερινότητάς μας σε ένα κοινοτικό περιβάλλον, μικρό πληθυσμιακά και περιφερειακό, όχι αστικό.
– Η αυτόνομη δράση είναι ένας παράδρομος, που οδηγεί αναπόφευκτα στη λεωφόρο της αποανάπτυξης και της άμεσης δημοκρατίας.
– Η πορεία προς μια κοινωνία συμμετοχική, δίκαιη και αυτόφωτη δεν είναι ανθόσπαρτη, εύκολη και ανεμπόδιστη. Καθώς η «επιδημία» της αυτοδιαχείρισης εξαπλώνεται σε θεματολογία στο χωριό μας και διεισδύσει και στα υπόλοιπα χωριά που ήδη την εφαρμόζουν στο νερό, καθεστωτικοί παράγοντες, φύλακες των θεσμών της απόλυτης κυριαρχίας στις τοπικές κοινωνίες (ΤΑ, κεντρική εξουσία, κόμματα, κλπ) δυσανασχετούν και παρεμβαίνουν, έμμεσα προς το παρόν, για να σταματήσουν το επικίνδυνο αυτό φαινόμενο, πριν πάρει διαστάσεις. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
