«Η αλήθεια σε πληγώνει, το ξέρω» τραγουδούσε με πάθος η Κατερίνα Καζέλι στο τέλος της δεκαετίας του 60. Ποια είναι η αλήθεια και ποιος έχει δίκιο είναι το ερώτημα που υποβόσκει σ΄ αυτή την εποχή της σύγχυσης και της πόλωσης στην παγκόσμια κοινωνική επικοινωνία. Και τα θέματα πάνω στα οποία ξεφυτρώνουν άλυτες /ατελείωτες επιχειρηματολογίες είναι ζητήματα σημασίας, πράγματα που επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων, και μετά στα κοινωνικά δίκτυα πέφτουν βροχή τα αιματηρά σχόλια στα οποία, φυσικά, όλοι πιστεύουν ότι έχουν δίκιο.
Πάνω σε ένα τόσο λεπτό θέμα όσο αυτό των εμβολίων, ακόμα και η επιστημονική κοινότητα είναι διαιρεμένη, ποια είναι η αλήθεια; Σχετικά με το φαινόμενο της μετανάστευσης, κυκλοφορούν πληροφορίες και δεδομένα που φανερά αντιφάσκουν, ποιον πρέπει να πιστέψουμε; Συγκάλυπτε ο Πάπας Φραγκίσκος τους παιδόφιλους ιερείς ενώ καταδίκαζε ξεκάθαρα την παιδοφιλία στις δημόσιες παρεμβάσεις του; Ποιος λέει την αλήθεια και ποιος ψεύδεται;
Στο μεταξύ, στο μεγάλο επικοινωνιακό χάος που πυροδοτεί η σύγκρουση ανάμεσα σε αυτούς που είναι κατά και σε αυτούς που είναι υπέρ, σπάνε φιλίες μεγάλης διάρκειας και ακόμη κλονίζονται και κάποιες συναισθηματικές σχέσεις. Εδώ πολλά μέσα επικοινωνίας, κοινωνικά και άλλα, έχουν τη μεγάλη ευθύνη ότι έχουν απλοποιήσει και ευτελίσει όλα τα θέματα. Δε μιλάμε για τους επαγγελματίες χειραγωγούς, για τους πολιτικούς, τους οποίους ποτέ δεν τους ενδιαφέρει η αλήθεια, ούτε καν ως θεωρητική έννοια. Σε αυτούς αρκεί η πληροφορία να είναι λειτουργική για τους σκοπούς τους.
Αυτή η αλήθεια, λοιπόν, επιστημονική ή όχι, πού βρίσκεται; Υπάρχει πραγματικά, ή αυτές οι πεποιθήσεις είναι περισσότερο ή λιγότερο επιβεβαιωμένες από μια κάποια πιθανότητα, πάντα υποκείμενες σε μια μετατροπή στο χρόνο; Δεν είναι σωστό ότι η αλήθεια, ως απόλυτη έννοια, αντιπροσωπεύει μάλλον μια κατηγορία υπό αναθεώρηση, δεδομένου ότι τα εργαλεία που έχουμε για να παρατηρούμε τον κόσμο και τους εαυτούς μας αλλάζουν διαρκώς και μας παρουσιάζουν νέες οπτικές των φαινομένων;
Οι καλά διατυπωμένες ερωτήσεις περιέχουν μέσα τους την απάντηση.
Το ανθρώπινο είδος αναπτύσσεται και η κρίση, όπως αυτή που βιώνουμε, είναι ακριβώς το σύμπτωμα της αυξανόμενης ασφυξίας. Αυτά τα μοντέλα μας περιορίζουν, είναι αναγκαίο να αμφισβητήσουμε τις βασικές έννοιες και πεποιθήσεις – όπως τον ορισμό του ανθρώπινου, για παράδειγμα – που έχουν επηρεάσει τον τρόπο μας να σκεφτόμαστε και να βλέπουμε. Και σε αυτόν τον επαναπροσδιορισμό των όρων, η αλήθεια αποκτά μια σχετική αξία που μπορεί να συνεισφέρει πραγματικά ώστε να κατανοήσουμε πιο βαθιά αυτό που ζούμε. Φυσικά, θα έχανε λίγο τη μυστική της γοητεία και την κινητήριο δύναμή της, με την οποία έχουν δικαιολογηθεί οι πιο άγριες πράξεις για τις οποίες είναι ικανό το ανθρώπινο ον.
«Δύο και δύο κάνουν τέσσερα, αλλά μερικές φορές πέντε», είπε ο Όργουελ στο 1984, εδώ και πολλά χρόνια, και κάνοντάς το αμφισβήτησε ακόμα και την επιστήμη της μέγιστης ακρίβειας. Έφτασε η στιγμή να ζητήσουμε από αυτούς που διαχειρίζονται τα κοινά, μεγαλύτερη ταπεινότητα και μεγαλύτερη σοβαρότητα στην αντιμετώπιση των λεπτών προβλημάτων που αφορούν την ύπαρξη. Είναι ώρα οι επιστήμονες, αν είναι πραγματικοί ερευνητές, να εκφράσουν επίσης καθαρά την άγνοιά τους και όχι μόνο τη γνώση τους, ώστε να αυξηθούν αυτοί που τους ακούν και να αποκτήσουν καλούς συνεργάτες για την έρευνά τους στο μέλλον. Ήρθε ακόμα η στιγμή να διευρύνουμε την οπτική μας και να καταλάβουμε ότι η δική μας αλήθεια, παρόλο που μας παρηγορεί, μπορεί να συνυπάρξει μαζί με αυτή των άλλων, εξίσου ισχυρή. Η βία, αυτή που μας κάνει να βάζουμε τη μια αλήθεια πάνω από την άλλη, αυτή που μας υποκινεί στη σύγκρουση ανάμεσα στο λάθος και το σωστό, είναι μια υπερβολή.
————
Μετάφραση από ισπανικά/ιταλικά: Μαρία Κολιάκου.
