Εικόνες ανθρώπων με ρούχα στα κεφάλια τους να ανεβαίνουν βιαστικά σκαλοπάτια δικαστηρίων. Φτωχοδιάβολοι, επίορκοι, κομπιναδόροι, διεφθαρμένοι. Άνθρωποι που συμμετείχαν στο παραεμπόριο φαρμάκων με πειραγμένες δοσολογίες για τους ασθενείς και υπεξαίρεση σκευασμάτων για τον καρκίνο από δημόσια φαρμακεία. Φάρμακα των 3000 ευρώ προωθούνταν παράνομα σε άλλες χώρες/αγορές, όπου τιμολογούνται διπλάσια ή και περισσότερο.Είναι αδιαμφισβήτητα θετικό το ότι αυτή η υπόθεση ήρθε στο φως και φαίνεται ότι θα αποδοθούν οι ευθύνες σε όσους εκμεταλλεύτηκαν τόσο ιδιωτικά όσο και δημόσια συμφέροντα. Είναι όμως αυτή όλη η ιστορία για το πρόβλημα με τα φάρμακα ή απλά ένα κεφάλαιο που υπογραμμίζει το πραγματικό πρόβλημα που είναι δομικό;
Θα μπορούσε κάποιος συνήγορος του διαβόλου να υποστηρίξει πως υπό άλλες συνθήκες η προώθηση φαρμάκων από πιο φτωχές σε πιο προσοδοφόρες αγορές είναι απολύτως νόμιμη μέσω των λεγόμενων “παράλληλων εξαγωγών”. Ωστόσο σε αυτή την περίπτωση είναι άλλοι οι παίκτες, οι επωφελούμενοι, οι προσλαμβανόμενες ανάγκες ασθενών από χώρα σε χώρα καθώς και η αίσθηση του επείγοντος. Η ηθική όμως που επικαθορίζει τη διάθεση –γενναιόδωρη ή με το δελτίο- και την συνακόλουθη πρόσβαση που έχουν οι ασθενείς στα φάρμακα είναι αυτή της αγοράς. Το νομικό περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί παγκόσμια, τουλάχιστον κατά τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες, έχει μεταθέσει το φάρμακο από την ατζέντα της (δημόσιας) υγείας σε αυτήν της αγοράς: πατέντες, αποκλειστικότητα σε ερευνητικά δεδομένα, αποκλειστικότητα σε αγορές, βιομηχανική μυστικότητα, χειρισμός της ροής της καινοτομίας, όλα τα παραπάνω καθιστούν τα φάρμακα ακόμα ένα προϊόν. Είναι όμως η ανάγκη για ένα βασικό φάρμακο, όπως για τον καρκίνο, το ίδιο ελαστική όσο για το τελευταίο μοντέλο κινητού;
Ένας διάλογος μεταξύ μελών του κυκλώματος:
– Εσύ θέλεις PERJETA;
– Ναι, πεινάω για PERJETA, σαν τρελός το θέλω!
“Οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν τεράστια κέρδη από την υπερτιμολόγηση φαρμάκων σαν αυτό [σ.τ.σ. για τον καρκίνο του στήθους]” μας πληροφορεί η Just Treatment, εκστρατεία ασθενών στη Σκωτία που δεν μπορούν να έχουν το φάρμακό τους, την περτουζουμάμπη (Perjeta), επειδή είναι πολύ ακριβό για το σύστημα υγείας τους. Οι ασθενείς καλούν την κυβέρνηση της Σκωτίας να κάνει χρήση υπάρχουσας εθνικής νομοθεσίας (Crown Use License), με την οποία θα γινόταν παράκαμψη της προστασίας της πατέντας του φαρμάκου που κρατά την τιμή του τόσο ψηλά καθιστώντας το απρόσιτο για το σύστημα και τους ασθενείς. Ανάλογη νομοθετική πρόβλεψη υπάρχει και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου στη διάθεση των 164 χωρών-μελών του, η επονομαζόμενη “υποχρεωτική αδειοδότηση”.
Έχουμε λοιπόν στην εικόνα μας ασθενείς με καρκίνο στήθους σε λιγότερο και περισσότερο εύπορες χώρες της Ευρώπης και ανάμεσά τους ένα φάρμακο που διακινείται μέσα από νόμιμες ή παράνομες οδούς, αυξάνει το εισόδημα αυτών που το διακινούν αλλά το φάρμακο δε φτάνει ποτέ ή όπως πρέπει στον ασθενή, καθαρά για οικονομικούς λόγους. Δυστυχώς αυτή η εικόνα είναι ο κανόνας και σε άλλες ασθένειες με ακριβά φάρμακα.
Πού βρίσκεται λοιπόν η αρχή του νήματος της ιστορίας; Μια μονοπωλιακή αγορά – η πιο κερδοφόρα – που συνδέεται με τη ζωή και το θάνατο και έχει αστρονομικά περιθώρια κέρδους – μόνο 10% του τζίρου επιστρέφει στην έρευνα και ανάπτυξη φαρμάκων – σε ένα στενά προστατευτικό για τα συμφέροντά της διεθνές/ευρωπαϊκό/εθνικό νομικό καθεστώς, δημιουργεί τις συνθήκες των κυκλωμάτων παραεμπορίου, γκρίζας και μαύρης αγοράς.
Ο ασθενής και η ελπίδα/απελπισία του είναι η πραγματική αξία που διακινείται σε αυτή την φαύλη και απόλυτα διαστρεβλωμένη αγορά. Χρειάζονται νομικές παρεμβάσεις στις συνθήκες που δημιουργούν αυτό το μίγμα που πάει κόντρα στην ατομική και δημόσια υγεία, στην πραγματική καινοτομία ακόμα και στον πραγματικό ανταγωνισμό.
