Του Αποστόλη Φωτιάδη
Στις 2 Μαΐου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε την πρόταση της για τον επόμενο 7τη προυπολογισμό της ΕΕ (2021-2027). Όπως σε μεγάλο βαθμό αναμενόταν πρόκειται για μια πρόταση που έρχεται να θεσμοποιήσει την δυναμική ανάδυση του στατιωτικό-βιομηχανικού συμπλέγματος μέσω της διοχέτευσης μεγάλου μέρους του προϋπολογισμού σε οργανωμένα συμφέροντα εντός και εκτός θεσμικού οικοδομήματος της ΕΕ που προωθούν εδώ και χρόνια το δόγμα της ασφαλιοποιησης / στρατιωτικοποιησης (Securitisation/ Militarisation)
Βασικά αυτό επιτυγχάνεται μέσω της αναδόμησης των χρηματοδοτικών μηχανισμών (budget lines) σε τρεις από τις οχτώ βασικές κατηγορίες του προϋπολογισμού. Αυτές αφορούν τις θεματικές για
1) Μετανάστευση και Διαχείριση συνόρων
H χρηματοδότηση των ενταξιακών πολιτικών αποσπάτε και περνά στους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς που ασχολούνται με την κοινωνική συνοχή. O προϋπολογισμός για την μετανάστευση επικεντρώνεται σε θέματα ελέγχου και διαδικασιών ασύλου. To AMIF είναι σαφές ότι εδώ και χρόνια χρησιμοποιείτε για την υποστήριξη της πολιτικής της εξωτερίκευσης των ροών. Στην πρόταση το ταμείο θα διαχειριστεί 10, 4 δις ευρώ. Για το 2014-2020 το ΑΜΙΦ είχε συγκροτηθεί αρχικά με 3,137 δις ευρώ.
Με άλλα 865 εκ ευρώ θα ενισχυθούν οι υπηρεσίες της Επιτροπής που ασχολούνται με θέματα μετανάστευσης και ασύλου (ουσιαστικά πρόκειται για την χρηματοδότηση της EASO). Το 2014 η υπηρεσία ξεκίνησε με προϋπολογισμό 15,6 εκ, το 2016 και ενώ η συμμετοχή της στους σχεδιασμούς της Επιτροπής αλλά και η επιχειρησιακή της εμπλοκή στα εξωτερικά σύνορα διευρύνονται ο ετήσιος προϋπολογισμός της επίσης προσαρμόζεται κοντά στα 55 εκ ευρώ. Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής πάντα, από το 2021 ο ετήσιος προϋπολογισμός διπλασιάζεται κατά μέσο όρο στα 120 εκ ανα έτος.
Στην ίδια κατηγορία του προϋπολογισμού εμφανίζεται μια νέα χρηματοδοτική δομή το Integrated Border Management Fund. Με αυτό ουσιαστικά η Επιτροπή αποσπά το τμήμα που αφορά την χρηματοδότηση εξαγοράς εξοπλισμών για συνοριακούς ελέγχους από το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας (ISF) το οποίο πλέον τοποθετεί μαζί με τα νέα ταμεία για την άμυνα σε άλλη κατηγορία και προϋπολογίζει 9,3 δις για την χρηματοδότηση εξαγοράς εξοπλισμών για τον έλεγχο των συνόρων. Επίσης προτείνει μια εντυπωσιακή αύξηση του προϋπολογισμού της Frontex (Υπηρεσίας της Επιτροπής για τον έλεγχο των εξωτερικών Ευρωπαϊκών συνόρων), ο όποιος ουσιαστικά τριπλασιάζεται σε 12 δις ευρώ, αύξηση που σκοπεύει να στηρίξει και την πρόταση Γιουνκερ για δημιουργία μόνιμης δύναμης ευρωπαϊκής συνοριοφυλακης 10,000 ατόμων.
Τα συνολικά κεφάλαια που η Επιτροπή σχεδιάζει να διαθέσει για τον έλεγχο των συνόρων και εφαρμογή πολιτικών, στην πλειοψηφία τους περιοριστικών και αποτρεπτικών, για την μετανάστευση και το Άσυλο φτάνει τα 35,9 δις ευρώ.
2) Ασφάλεια και Άμυνα
Σε αυτή την κατηγορία ο προϋπολογισμός ακολουθεί την στρατηγική που η Επιτροπή εφαρμόζει από το 2016 δημιουργώντας από το μηδέν μια ολόκληρη υποδομή υποστήριξης (πολιτική και χρηματοοικονομική) την αμυντικής βιομηχανίας. Για το σκοπό αυτό διαθέτει 13 δις στο νέο ταμείο για την άμυνα (ποσό πολύ μικρότερο από τα αρχικά σενάρια της Επιτροπής που το τοποθετούσαν κοντά στα 40 δις) στόχοι του οποίου είναι η μόχλευση της έρευνας και ανάπτυξης της αμυντικής βιομηχανίας αλλά κυρίως η διάθεση πόρων στα κράτη μέλη για να προχωρήσουν σε συμπράξεις εξαγοράς εξοπλισμών. Επίσης διαθέτει 6,5 δις για την βελτίωση της στρατιωτικής κινητικότητας (Military Mobility), στρατηγική της Επιτροπής γνωστότερη ως Military Schengen που προτεραιοποιηται και μέσω της μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας (PESCO), (η PESCO αποτελεί μια νέα θεσμική πλατφόρμα/πολιτική συμφωνία μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ που προωθεί τον συντονισμό των αμυντικών πολιτικών και δαπανών τους με στόχο την δημιουργία μια ενιαίας ευρωπαϊκής στρατιωτικής ισχύος). Το προ γραμμα είναι σημαντικό και έχει ως στόχο την βελτίωση της δια-συνδεσιμότητας δικτύων μεταφοράς και στρατιωτικών υποδομών ώστε οι αμυντικές δυνάμεις κρατών μελών να μπορούν να συμπράξουν στο πεδίο και να διασχίσουν την Ευρωπαϊκή επικράτεια χωρίς θεσμικά και πρακτικά προσκόμματα.
Στην ίδια κατηγόρια τοποθετείτε και το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας το οποίο θα διαθέσει 2,5 δις ουσιαστικά για την ενίσχυση υποδομών των κρατών μελών οι οποίες με την σειρά τους θα συνδράμουν την αρχιτεκτονική υπερεθνικών συστημάτων επιτήρησης που δημιουργεί η Επιτροπή εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον. Βασικά συστήματα αυτής της αρχιτεκτονικής είναι το Smart Borders-πρόγραμμα καταγραφής ταξιδιωτών προς και από την ΕΕ, το Eurodac πρόγραμμα καταγραφής αιτούντων άσυλο, τα PNR βάσεις δεδομένων με στοιχεία όσων ταξιδεύουν μέσο αερομεταφορέων προς και εντός της ΕΕ, το ETIAS (σ.τ.Pressenza https://www.schengenvisainfo.com/etias/) πρόγραμμα προ-καταγεγραμμένων ταξιδιωτών, τα VIS-Visa Information Systems που συντονίζουν και ομογενοποιουν την έκδοση βίζας Schengen, το SIS-Schengen Information System βασικό μηχανισμό συνοριακού ελέγχου. Κάποια από τα συστήματα αυτά είχαν εξαρχής δημιουργηθεί για να διατεθούν στις υπηρεσίες ασφαλείας, ωστόσο τα τελευταία χρόνια οι όροι που διέπουν την λειτουργία όλων προσαρμόστηκαν (όπως το Eurodac) ώστε να είναι πλέον διαθέσιμε για τις ανάγκες των υπηρεσιών ασφαλείας.
Τέλος δημιουργείται μια Ευρωπαϊκή υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας ως δύναμη έκτακτης ανάγκης που χρηματοδοτείται με 1,4 δις.
3) Εξωτερική Πολιτική
Σε αυτή την κατηγορία παίζεται το μεγάλο παιχνίδι τα επόμενα χρόνια. Από το 2015 και έπειτα με αφορμή το προσφυγικό κιμα προς την ΕΕ η Επιτροπή μέσα από μια διαδικασία εξπρές ουσιαστικά προχώρησε στην εργαλοιοποίηση των χρημάτων που διαθέτει για εξωτερική πολιτική ως κεφάλαια με τα όποια προωθεί την εξωτερίκευση της διαχείρισης μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών. Για τον επαναχαρακτηρισμο κεφαλαίων και την διοχέτευση τους στις νέες προτεραιότητες η Επιτροπή δημιουργεί μια σειρά από χρηματοδοτικά εργαλεία στα οποία μεταφέρει αναπτυξιακά κεφάλαια από πολλούς διαφορετικούς πόρους (Ταμεία Αναπτυξιακής Βοήθειας, Ταμεία Σύγκλισης, επιχειρησιακοί πόροι για κοινή εξωτερική πολιτική για την ασφάλεια CFSP – CSDP).
Μέσο των χρηματοδοτικών εργαλείων αυτών (Turkish Facility, MADAD FUND, Emergency Trust Fund for Africa και αλλα) ουσιαστικά θα στηρίξει και την διπλωματία της εξωτερίκευσις η οποία αποτυπώνεται εν τέλη και στο βασικό κείμενο στρατηγικής για την εξωτερική πολιτική που εκδίδει η Επίτροπος για της Εξωτερικές Υποθέσεις Φεντερικά Μογκερινη το καλοκαίρι του 2016 γνωστό ως Global Strategy. Το βασικό χαρακτηριστικό της διαδικασίας είναι ο επαναχαρακτιρισμος κεφαλαίων που προορίζονται για αναπτυξιακά προγράμματα και την καταπολέμηση της φτώχειας σε αναπτυσσόμενες χώρες ως διαθέσιμα για την ενίσχυση και εξοπλισμό των δυνάμεων ασφαλείας και συνοριακού ελέγχου. Επίσης η διαθεσιμότητα προγραμμάτων αναπτυξιακής βοήθειας συνδέεται πλέον με την εφαρμογή περιοριστικών πολιτικών που αφορούν τις πληθυσμιακές μετακινήσεις. Ένα παράδειγμα, το Emergency Trust Fund for Afrika, που χρηματοδοτεί κυρίως προγράμματα σε χώρες της υποσαχαριας Αφρικής δημιουργήθηκε με κεφάλαια 80% προερχόμενα από το European Development Fund καθώς και άλλους αναπτυξιακούς και ανθρωπιστικούς πόρους. Σύμφωνα με την Oxfam το 22% των χρημάτων προορίζεται άμεσα για προγράμματα διαχείρισης μετανάστευσης. Ακόμα 13,5% προορίζονται για ειρηνευτικές δράσεις και προγράμματα ασφάλειας εκ των οποίων το 7% στην πραγματικότητα είναι απευθείας χρηματοδότηση δυνάμεων ασφαλείας τρίτων χωρών, (μεταξύ 121εκ και 161 εκ ευρώ).
Το πλαίσιο χρηματοδότησης που δημιουργήθηκε με την δημιουργία πολλαπλών χρηματοδοτικών εργαλείων ήταν πολύπλοκο και γραφειοκρατικά κοστοβορο. Για αυτό το λόγο η Επιτροπή συγκροτεί έναν ενιαίο μηχανισμό το Neighborhood, Development and International Cooperation Instrument το οποίο θα διαχειριστεί 89,5 δις ευρώ. Πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι η εξωτερίκευση θα παραμείνει βασική προτεραιότητα του. Η ανθρωπιστική βοήθεια δεν περιλαμβάνεται σε αυτό αφού διαχωρίζεται μέσο άλλης χρηματοδοτικής δομής (Humanitarian Aid) με 11δις. Ακόμα 3 δις πηγαίνουν για την χρηματοδότηση της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής για την Ασφάλεια κια 14,5 δις για τα ταμεία προ-ενταξιακής ενίσχυσης, πόρους από τους οποίους χρηματοδοτήθηκαν ακόμα και απευθείας εξαγορές εξοπλισμών για τρίτες χώρες υπό το μανδύα ενίσχυσης των υποδομών τους, τα προηγούμενα χρόνια.
Και τα λοιπά
Ενδιαφέρων παρουσιάζουν επίσης κεφάλαια σε άλλες χρηματοδοτικές κατηγορίες που αφορούν άμεσα η έμμεσα θέματα ασφαλείας και τα οποία τα συμφέροντα που προωθούν την επέκταση επιρροής του στρατιωτικό-βιομηχανικού συμπλέγματος στον σχεδιασμό και την στρατηγική εφαρμογή του προϋπολογισμού εποφθαλμιούν. Το πρόγραμμα Έρευνας και Ανάπτυξης της ΕΕ Horizon Europe ύψους 102 δις έχει πολλαπλές απολήξεις που αφορούν θέματα ασφαλείας και μεταφράζονται σε ερευνητικά προγράμματα για την βιομηχανία ασφαλείας. Βασικός τομέας, και έδαφος για δημιουργία ερευνητικής φούσκας την οποία ήδη μοχλεύουν τα οργανωμένα συμφέροντα είναι το θέμα της κυβερνο-ασφάλειας (Cyber-Security), ο όποιος θα χρηματοδοτηθεί από το κομμάτι των στρατηγικών αναπτυξιακών επενδύσεων ύψους 49,9 δις ευρώ.
Σημαντικές λεπτομέρειες. Όλα τα ποσά είναι υπό αίρεση εφόσον μιλάμε για την πρόταση της Επιτροπής η οποία θα αποτελέσει αντικείμενο σκληρής διαπραγμάτευσης μεταξύ Επιτροπής, Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (δηλαδή των Κρατών Μελών). Επίσης πρέπει να είναι σαφές ότι τα ποσά στις κατηγορίες για την Έρευνα αφορούν γενικά σύνολα από τις οποίες μόνο υποσύνολα αφορούν κεφάλαια που χρηματοδοτούν σχετικά προγράμματα.
Ωστόσο η πρόταση εκφράζει την συνολική δυναμική που διαμορφώνεται σε επίπεδο ΕΕ και προϋποθέτει το πολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου θα πραγματοποιηθεί ο ανταγωνισμός των Κρατών Μελών.
Μια συνολική εκτίμηση των κεφαλαίων που θα διατεθούν άμεσα ή έμμεσα σε ιδιωτικά συμφέροντα από το κλάδο άμυνας και ασφάλειας είναι πολύ δύσκολο να γίνει σε αυτή την φάση. Ωστόσο η εκτίμηση ότι σχεδόν ο μισός προϋπολογισμός της ΕΕ είναι εν δύναμη διαθέσιμος ως πεδίο εππιροής αποτελεί εντυπωσιακή και προβληματική εξέλιξη από μόνη της.
In a nutshell, “a hard rain is going to fall”
Read More: Legal texts and factsheets for the EU Budget for the Future
