To πλάνο με τον Πρόεδρο της Νότιας Κορέας Μουν Τζε-ιν και τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ Ουν προσέφερε πλούσιο συμβολισμό για τους διαπραγματευτές της τρίτης Διακορεατικής Συνόδου, που πραγματοποιήθηκε στο Πανμουτζόμ, την Παρασκευή 27 Απριλίου.
Του Benjamin Habib
Παρά το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της Συνόδου δεν συμφωνήθηκαν ουσιώδη ζητήματα, η Διακήρυξη του Πανμουτζόμ για την Ειρήνη, την Ευημερία και την Ένωση της Κορεατικής Χερσονήσου έθεσε τα θεμέλια για τη δέσμευση των δύο πλευρών και διαμόρφωσε το τοπίο για την επερχόμενη σύνοδο ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Βόρεια Κορέα.
Υπάρχουν πολλές δημοσιογραφικές εικασίες σχετικά με το τι ακριβώς συμφώνησαν οι δύο πλευρές στη Σύνοδο του Πανμουτζόμ. Αξίζει, λοιπόν, να εξετάσουμε άρθρο προς άρθρο τη διακήρυξη που υπεγράφη για να κατανοήσουμε τι είναι πράγματι στο τραπέζι.
Η Διακήρυξη του Πανμουτζόμ θεμελιώνεται πάνω σε τρία βασικά άρθρα, τα οποία εμπεριέχουν τα σημεία συμφωνίας των δύο πλευρών, εντοπίζουν πιθανά σημεία διένεξης γύρω από ζητήματα ασφάλειας, και καλούν στη διαπραγμάτευση μιας Συνθήκης που θα θέσει επίσημα τέλος στον Πόλεμο της Κορέας.
Πολλά από αυτά που συμφωνήθηκαν δεν είναι καινούργια, καθώς είχαν τεθεί σε προηγούμενες Διακορεατικές Συνόδους. Ωστόσο, το συγκεκριμένο υλικό παίρνει καινούργιες διαστάσεις, αν σκεφτούμε την εξαιρετικά μεγάλη ένταση που περιέβαλε την κορεάτικη χερσόνησο τον προηγούμενο χρόνο.
Τα σημεία συμφωνίας
Οι προτάσεις του Άρθρου 1 της Διακήρυξης αναφέρονται σε ήδη υπάρχοντα σημεία συμφωνίας ανάμεσα στη Νότια Κορέα και τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας, τα οποία θεμελιώθηκαν κατά τη διάρκεια της «ηλιόλουστης πολιτικής» υπό την προεδρία των Κιμ Ντάε-τζουνγκ και Ρο Μου-χιόν.
Καλώντας τις δύο πλευρές να υλοποιήσουν υπάρχουσες διακορεατικές συμφωνίες, το Άρθρο 1 επιχειρεί να επιστρατεύσει την ισχύ τους ως θεμέλιο για τη νομιμοποίηση της συγκεκριμένης Διακήρυξης.
Συγκεκριμένα, οι συμφωνίες στις οποίες αναφέρεται η Διακήρυξη του Πανμουτζόμ είναι η 15η Κοινή Διακήρυξη που προέκυψε στη Σύνοδο του 2000 στη Πιονγιάνγκ ανάμεσα στον Νοτιοκορεάτη Πρόεδρο Κιμ Ντάε-τζουνγκ και τον Βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ Τζονγκ-ιλ, καθώς και η Διακήρυξη Προόδου στις Σχέσεις, την Ειρήνη και την Ανάπτυξη της Νότιας και της Βόρειας Κορέας, που υπεγράφη από τον Κιμ Τζονγκ-ιλ και τον Ρο Μου-χιόν, το Οκτώβριο του 2007.
Τα Άρθρα 1.2, 1.3 και 1.4 καλούν σε διαρκή διάλογο των δύο πλευρών και στην οικοδόμηση ενός κοινού γραφείου διασύνδεσης στην Καεσόνγκ: μια ημι-πρεσβεία η οποία θα διευκολύνει τις επαφές των δύο πλευρών κατά τρόπο που σήμερα δεν είναι εφικτός.
Μετά τη διπλωματική επιτυχία της κοινής κορεατικής ομάδας στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς της Πιονγκτσάνγκ, η Διακήρυξη καλεί για τη δημιουργία κοινής κορεατικής ομάδας και στους επερχόμενους Ασιατικούς Αγώνες.
Το Άρθρο 1.5 καλεί στην επανέναρξη του προγράμματος οικογενειακής επανένωσης για τις οικογένειες που χωρίστηκαν κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Κορέας. Οι οικογενειακές επανενώσεις έχουν υπάρξει βασικό μέτρο οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών, καθώς ικανοποιούν την κοινή επιδίωξη μέριμνας για τις οικογένειες που έχουν πληγεί, αξιοποιούνται επικοινωνιακά και είναι εύκολο να υλοποιηθούν.
Έκπληξη αποτελεί το Άρθρο 1.6, το οποίο αναφέρεται σε πιθανές εργασίες στους σιδηροδρομικούς και οδικούς διαδρόμους κατά μήκος της αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης (DMZ).
Ένα τέτοιο σχέδιο θα συνέδεε όχι μόνο τη Νότια με τη Βόρεια Κορέα, αλλά και με την Κίνα, μέσω του δυτικού συγκοινωνιακού δικτύου από τη Σεούλ στην Καεσόνγκ, και βόρεια έως το Σινουίτζου, μέχρι το σημείο διέλευσης του Ποταμού Γιάλου.
Η οικοδόμηση υποδομών σύνδεσης ανάμεσα στην Κίνα και τη Νότια Κορέα, μέσω της Βόρειας Κορέας, ήταν ένας στόχος από την εποχή της ζώνης ανάπτυξης του ποταμού Τουμέν, στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Εξομάλυνση των τριβών σε ζητήματα ασφαλείας
Το Άρθρο 2 της Διακήρυξης του Πανμουτζόμ περιγράφει πιθανά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης γύρω από ζητήματα ασφάλειας, τα οποία αποτελούν διαχρονικά σημεία τριβής ανάμεσα στις δύο πλευρές. Αυτά θα βασίζονται σε δράσεις ελάχιστου κοινού παρονομαστή, στις οποίες μπορούν να συμφωνήσουν και οι δύο πλευρές, καθώς και στη μεγαλύτερη δέσμευση για συνεργασία.
Μολονότι πρόκειται για μέτρα αμοιβαίας ωφέλειας, θέτουν πιθανά σημεία τριβής στην καθημερινή διαχείριση της διαχωριστικής γραμμής.
Ειδικότερα, η πρόληψη πάνω σε ζητήματα που μπορεί να λειτουργήσουν σε τοπικό επίπεδο ως σημεία σύγκρουσης είναι ιδιαίτερα σημαντική, ειδικά αν ληφθεί υπόψη το τεταμένο κλίμα ασφάλειας της προηγούμενης χρονιάς, όπου η στρατιωτική σύγκρουση έμοιαζε ένα ενδεχόμενο.
Η παύση των «εχθρικών ενεργειών της μιας πλευράς προς την άλλη» γύρω και κατά μήκος της διαχωριστικής γραμμής, που διατυπώνεται στο Άρθρο 2.1 της Διακήρυξης, δεν σημαίνει ότι θα υπάρξει ακινητοποίηση των στρατιωτικών δυνάμεων στις δύο πλευρές.
Σημαίνει ότι ήσσονος σημασίας προκλήσεις, όπως η προπαγάνδα με μεγάφωνα γύρω από την αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη ή η ρίψη φυλλαδίων με μπαλόνια μέσα στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας, θα σταματήσουν.
Πρόκειται για μέτρα στα οποία οι δυο πλευρές μπορούν εύκολα να συμφωνήσουν, χωρίς να διακυβεύονται οι θέσεις ασφαλείας τους.
Το Άρθρο 2.2 επαναφέρει το ζήτημα της θαλάσσιας ζώνης ειρήνευσης στη Δυτική Θάλασσα, γύρω από τη Βόρεια Γραμμή Οροθέτησης, το οποίο είχε διατυπωθεί στην κοινή διακήρυξη του Οκτωβρίου 2007.
Tα δύο πιο σοβαρά περιστατικά στρατιωτικής διένεξης την τελευταία δεκαετία –η βύθιση του πολεμικού πλοίου Τσεονάν της Νότιας Κορέας και η πώληση του νησιού Ιονπιόνγκ από τη Βόρεια Κορέα– διαδραματίστηκαν σε αυτήν τη θαλάσσια ζώνη. Αν ένα ατύχημα οδηγούσε τις δυο Κορέες σε σύγκρουση, το πιο πιθανό είναι ότι θα συνέβαινε σε αυτήν την περιοχή.
Το άρθρο 2.3 καλεί σε στρατιωτική συνεννόηση, η οποία θα μπορούσε να θέσει υπό έλεγχο μελλοντικές συγκρούσεις. Ωστόσο, η συμφωνία σε διάλογο δεν σημαίνει τίποτε παραπάνω από μια συζήτηση στο συγκεκριμένο πλαίσιο της οικοδόμησης εμπιστοσύνης.
Ένα μόνιμο καθεστώς ειρήνης για την Κορεατική Χερσόνησο
Η δήλωση δέσμευσης για μια μόνιμη συνθήκη ειρήνης που θα βάζει τέλος στον Πόλεμο της Κορέας είναι χαρακτηριστικό και προηγούμενων Διακορεατικών Διακηρύξεων.
Όμως, σε αυτή την περίπτωση, η δέσμευση έχει μεγαλύτερο βάρος, καθώς μια συνθήκη ειρήνης ίσως είναι ο μοναδικός τρόπος υπέρβασης μιας γενικευμένης σύγκρουσης με τη συμμετοχή και των ΗΠΑ.
Στον βαθμό που η Βόρεια Κορέα αρνήθηκε να εγκαταλείψει τα πυρηνικά της όπλα, η συνθήκη ειρήνης είναι ο μοναδικός στόχος στον οποίο μπορούν να επικεντρωθούν οι διαπραγματεύσεις των τριών πλευρών.
Στο Άρθρο 3.1, οι δύο Κορέες επαναβεβαίωσαν τη συμφωνία μη επίθεσης, η οποία είχε θεμελιωθεί το 1992 με τη Συμφωνία Συμφιλίωσης, Μη επίθεσης, Ανταλλαγής και Συνεργασίας.
Μολονότι η δέσμευση μη-επίθεσης αποτελεί σταθερή αναφορά των κοινών διακηρύξεων από εκείνη την εποχή, η συγκεκριμένη πρόβλεψη αποκτά μεγαλύτερη αξία στο πλαίσιο των απειλών πολέμου που εκτόξευε η διοίκηση Τραμπ την προηγούμενη χρονιά.
Το Άρθρο 3.2 συζητά τον σταδιακό αφοπλισμό. Παρ’ όλα αυτά, ο αφοπλισμός αφορά τις συμβατικές στρατιωτικές δυνάμεις, και όχι τα πυρηνικά όπλα, και υπό την προϋπόθεση ότι θα εφαρμοστούν άλλα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης και ότι οι «στρατιωτικές εντάσεις» –βλέπε η «αμερικανική απειλή»– θα έχουν μειωθεί.
Όπως πολλές από τις διατάξεις της Διακήρυξης του Πανμουτζόμ, η υπόγεια αναφορά στις ΗΠΑ που υπάρχει στο συγκεκριμένο άρθρο είναι ένα καλό παράδειγμα του διαπραγματευτικού συμβιβασμού και της κωδικοποιημένης γλώσσας που υιοθετήθηκαν στο τελικό κείμενο.
Το άρθρο 3.3 αναφέρεται στο ευρύτερο πλαίσιο δυνάμεων, καλώντας τις χώρες που υπέγραψαν την ανακωχή του Πολέμου της Κορέας να συμμετάσχουν στη διαπραγμάτευση μιας συνθήκης ειρήνης. Αυτός ο στόχος περιπλέκεται από το γεγονός ότι η Δημοκρατία της Κορέας δεν είναι στους υπογράφοντες τη συμφωνία ανακωχής.
Σε εκείνες τις διαπραγματεύσεις, που έγιναν στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, η Νότια Κορέα εκπροσωπήθηκε από τις ΗΠΑ. Έτσι, η Νότια Κορέα θα χρειαστεί να συμπεριληφθεί ως κυρίαρχη υπογράφουσα σε μια επίσημη συμφωνία που θα θέτει τέλος στο Πόλεμο της Κορέας.
Μεγάλο μέρος της προσοχής των ΜΜΕ επικεντρώθηκε στο Άρθρο 3.4, το οποίο καλεί σε «συνολική αποπυρηνικοποίηση» και στην «απαλλαγμένη από πυρηνικά κορεατική χερσόνησο». Αυτό είναι προσθετικό στη διάταξη του Άρθρου 1.1 που καλεί τις δύο πλευρές να δουλέψουν από κοινού για να εφαρμόσουν την Κοινή Δήλωση του 2005 για αποπυρηνικοποίηση της Κορέας, καθώς και τη Συμφωνία της 13ης Φεβρουαρίου 2007.
Ωστόσο, αυτή η διάταξη δεν σημαίνει ότι η Βόρεια Κορέα έχει δεσμευτεί σε αποπυρηνικοποίηση με την έννοια που την περιγράφει η διοίκηση Τραμπ, δηλαδή σε «ολοκληρωτική, επαληθεύσιμη, μη αναστρέψιμη αποπυρηνικοποίηση».
Η ερμηνεία της Βόρειας Κορέας για μια απαλλαγμένη από τα πυρηνικά Κορέα συμπεριλαμβάνει την πλήρη παραίτηση και των ΗΠΑ από τα πυρηνικά όπλα, η οποία προφανώς δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί από την Ουάσιγκτον.
Στο συγκεκριμένο άρθρο περιλαμβάνεται η διατύπωση ότι «είναι κοινή αντίληψη της Βόρειας και της Νότιας Κορέας ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί από τη Βόρεια Κορέα είναι πολύ ουσιώδη και κρίσιμα για την αποπυρηνικοποίηση της Κορεατικής Χερσονήσου».
Με αυτή την έννοια, μοιάζει περισσότερο με μια δήλωση καλής θέλησης προς τη Ουάσιγκτον ενόψει της Συνόδου ΗΠΑ-Βόρειας Κορέας, παρά με ουσιαστική δέσμευση.
Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε αν ο Μουν Τζε-ιν θα δεχτεί την πρόσκληση που υπάρχει στο τέλος της Διακήρυξης να επισκεφτεί την Πιονγιάνγκ μέσα στη χρονιά. Αυτό θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα της συνάντησης του Ντόναλντ Τραμπ και του Κιμ Γιονγκ Ουν.
Και τώρα;
Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι στη Διακήρυξη του Πανμουτζόμ οι Νοτιοκορεάτες επιχείρησαν να θέσουν τους όρους για μια επιθετική διαπραγματευτική ατζέντα των ΗΠΑ στην επερχόμενη Σύνοδο Τραμπ-Κιμ. Δεν υπήρξε δήλωση για συγκεκριμένα ζητήματα όπως το πάγωμα των πυρηνικών όπλων ή για μορατόριουμ των πυραυλικών δοκιμών.
Αντίθετα, η Διακήρυξη μοιάζει περισσότερο με την απόπειρα να δημιουργηθεί ένα τείχος προστασίας της Κορεατικής Χερσονήσου απέναντι στις εξαιρετικά επιθετικές κινήσεις του Τραμπ.
Εάν η Σύνοδος ΗΠΑ-Βόρειας Κορέας βασιστεί εξολοκλήρου στην ατζέντα των ΗΠΑ για «ολοκληρωτική, επαληθεύσιμη, μη αναστρέψιμη αποπυρηνικοποίηση» είναι καταδικασμένη να αποτύχει, καθώς δεν υπάρχουν σημεία σύγκλισης ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και την Πιονγιάνγκ.
Μια ατζέντα διαπραγμάτευσης που θα περιλαμβάνει βήματα προς μια επίσημη συμφωνία για το τέλος του Πολέμου της Κορέας θα έχει πιο πολλές πιθανότητες για ρεαλιστική πρόοδο.
Σε κάθε περίπτωση, με τη λήξη της Διακορεατικής Συνόδου, μοιάζει σαν να βρισκόμαστε στα μισά ενός θερμού και υψηλών προσδοκιών παιχνιδιού Συνόδων. Και το δεύτερο ημίχρονο αναμένεται ακόμα πιο θερμό.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Conversation, στις 29 Απριλίου 2018.
Μετάφραση: Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Για τον συγγραφέα
La Trobe.
