Του Αχιλλέα Πληθάρα*, πηγή: Αυγή
Πριν από λίγες ημέρες, στο πλαίσιο ημερίδας που διοργάνωσε το Εθνικό Δίκτυο Συντονισμού του Ταμείου Ευρωπαϊκής Βοήθειας προς τους Απόρους (ΤΕΒΑ), με θέμα τον εθελοντισμό και τη σπατάλη τροφίμων, η αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θεανώ Φωτίου εξήγγειλε την κατάθεση νομοσχεδίου για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων «που θα εμπνέεται από τις διατάξεις του αντίστοιχου γαλλικού νόμου». Πρόκειται αναμφίβολα για μια θετική εξαγγελία, καθώς έως σήμερα η Ελληνική Πολιτεία δεν έχει αναλάβει κανένα μέτρο περιορισμού των τροφικών απωλειών.
Η σπατάλη τροφίμων είναι μείζον παγκόσμιο πρόβλημα με κοινωνικές και περιβαλλοντικές προεκτάσεις. Κάθε χρόνο εκτιμάται ότι σε παγκόσμιο επίπεδο πετιούνται 1,3 δισ. τόνοι τρόφιμα, τη στιγμή που περισσότερο από 1 δισ. άνθρωποι υποσιτίζονται και άλλο 1 δισ. δεν καλύπτουν τις βασικές διατροφικές τους ανάγκες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας εκτιμά ότι το κόστος αυτής της σπατάλης ανέρχεται σε 2,6 τρισεκατομμύρια δολάρια, εκ των οποίων το 1 τρισ. αφορά οικονομικές απώλειες, τα 700 δισ. κοινωνικό κόστος και τα 900 δισ. περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η σπατάλη τροφίμων ευθύνεται για το 8% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και προκαλεί σοβαρές πιέσεις στο σχεδόν 30% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων ανά τον κόσμο.
Οποιοδήποτε μέτρο στοχεύει στον περιορισμό της σπατάλης σε εθνικό επίπεδο είναι πράξη που πρέπει να χαιρετιστεί. Όμως, αν αυτό το μέτρο δεν εντάσσεται σε έναν γενικότερο σχεδιασμό και δεν λαμβάνει υπόψη μια σειρά από παραμέτρους, κινδυνεύει να μείνει κενό περιεχόμενου και να ακυρωθεί στην πράξη.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τη Γαλλία, ο νόμος της οποίας θα αποτελέσει τη βάση, σύμφωνα με την κ. Φωτίου, για τις δικές μας νομοθετικές πρωτοβουλίες. Ο γαλλικός νόμος λοιπόν επιβάλλει σε καταστήματα σούπερ μάρκετ μεγαλύτερα των 400 τ.μ. να μην πετούν τρόφιμα που δεν πωλούνται αλλά να τα διαθέτουν σε κοινωφελείς οργανισμούς, να τα δίνουν για ζωοτροφές ή να τα κομποστοποιούν. Προβλέπει επίσης τη σύναψη συμφωνιών των καταστημάτων με αποδέκτες των τροφίμων (τράπεζες τροφίμων, κοινωνικά παντοπωλεία, συσσίτια κ.λπ.). Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, τα καταστήματα τιμωρούνται με ποινές που ξεκινούν από 3.750 ευρώ έως 75.000 ευρώ ή δύο χρόνια φυλάκιση.
Η εμπειρία από την εφαρμογή του νόμου δείχνει πως τα πράγματα δεν είναι τόσο ρόδινα. Καταρχάς, ο νόμος αφορά μόνο μεγάλα καταστήματα εμπορίας τροφίμων και αγνοεί μικρότερα σημεία πώλησης, που κι αυτά συντελούν στο πρόβλημα. Επιπλέον, παρατηρείται πρόβλημα στον μηχανισμό διανομής των τροφίμων. Η έγκαιρη συγκέντρωση, διανομή, παράδοσή τους απαιτεί ένα διαχειριστικό σύστημα που ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί. Και καθώς δεν έχουν οριστεί στόχοι για τον περιορισμό της σπατάλης, εγείρονται ζητήματα σχετικά με τις ποσότητες τροφίμων που θα μπορούσαν πραγματικά να σωθούν πριν καταλήξουν στα σκουπίδια.
Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί πως είναι καλύτερο να υπάρχει ένας νόμος με ατέλειες, παρά να μην υπάρχει νόμος. Στην περίπτωση της σπατάλης, κάτι τέτοιο ισχύει. Ένας νόμος μπορεί πάντα να βελτιωθεί. Αλλά σίγουρα ένας νόμος δεν μπορεί να λειτουργήσει εν τη απουσία άλλων ρυθμίσεων.
Στη Γαλλία, για παράδειγμα, ο νόμος για τη σπατάλη δεν είναι η μοναδική ενέργεια που έχει αναληφθεί. Για την ακρίβεια, ο νόμος είναι ένα μόνο από τα 36 μέτρα πολιτικής στα οποία έχουν καταλήξει τα υπουργεία Γεωργίας και Περιβάλλοντος μετά από εκτεταμένες συζητήσεις και διαβουλεύσεις με περισσότερους από 130 φορείς και ειδικούς. Δεν είναι τυχαίο ότι στην ετήσια έκθεση “Food Sustainability Index”, που εκπόνησε η μονάδα μελετών του Economist, η Γαλλία έρχεται στην 1η θέση μεταξύ 34 χωρών για τις δράσεις της στον περιορισμό της σπατάλης. Σε αντιπαραβολή, η Ελλάδα καταλαμβάνει μόλις την 29η θέση, όντας σε χειρότερη κατάταξη απ’ ό,τι η Βραζιλία, η Ινδία και η Αίγυπτος.
Συνοψίζοντας, καλώς να έρθει ένα νομοσχέδιο για τη σπατάλη τροφίμων. Αλλά θα πρέπει να είναι καλά δομημένο και να συνεπικουρηθεί από πολλές ακόμα δράσεις. Στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης λειτουργεί εδώ και έναν χρόνο η ομάδα εργασίας για τις τροφικές απώλειες. Θα μπορούσε αυτή η ομάδα να στελεχωθεί, να αποκτήσει σοβαρές αρμοδιότητες και να αποτελέσει το βασικό όχημα κυβερνητικών παρεμβάσεων κατά της σπατάλης τροφίμων. Θα μπορούσε επίσης να προχωρήσει τάχιστα στη δημιουργία εθνικού σχεδίου για τη μείωση των τροφικών απωλειών, με έμφαση στην πρόληψη της σπατάλης κι όχι απλώς στη διαχείρισή της.
Η καταπολέμηση της σπατάλης είναι μια win-win διαδικασία από την οποία κερδίζουν όλοι. Το κράτος, η κοινωνία, το περιβάλλον. Θα πρέπει, επομένως, να εξεταστεί σοβαρά από τα κυβερνητικά κλιμάκια, όχι με πυροτεχνήματα, αλλά με σοβαρή δουλειά βάσης.
*Ο Αχιλλέας Πληθάρας είναι περιβαλλοντολόγος
