– Μιλήστε, φίλες, μιλήστε, φώναζαν με αγωνία οι γυναίκες της Κίνησης Δημοκρατικών Γυναικών που ήρθαν από τη Θεσσαλονίκη για το Συνέδριο (υποσημείωση: Πρόκειται για το Συνέδριο της Κίνησης Δημοκρατικών Γυναικών που έγινε στις 7, 8 και 9 Μαΐου 1982 στην Πάντειο Σχολή. Το κείμενο γράφτηκε την τελευταία μέρα του συνεδρίου, στις 12 το βράδυ). Ο λόγος τους γεμάτος αγάπη, σκληρή αγάπη, σαν χάδι και σαν χαστούκι μαζί.
– Μιλήστε, γυναίκες! Να βγει αυτό που σας φταίει. Να βγει, να κουβεντιαστεί. Αλλά, προπαντός, να βγει. Η κουβέντα της μιας ν’ αγγίξει την άλλη, να πονέσει την άλλη. Όπου υπάρχει ζωντανή σχέση, υπάρχει και πόνος. Τι πικρό φαρμάκι, μαζί και βάλσαμο, ήταν αυτή η Ζώγια, η Μαρία, η Δανάη, οι 27 Θεσσαλονικιές !
Και οι γυναίκες μίλησαν. Και τη θολούρα, το βράσιμο, τα ακολούθησαν το ξέσπασμα, η θύελλα. Και μέσα από ‘κει πόσα πράγματα ξεδιάλυναν, πόσοι προβληματισμοί πήραν απάντηση. Αλλά και πόσοι καινούργιοι γεννήθηκαν!
Μίλησαν γυναίκες, γυναίκες… Ο λόγος της κάθε μιας ήταν ένα σπρώξιμο. Ακόμα και όπου έμοιαζε να σε πηγαίνει πίσω, πάλι σπρώξιμο ήταν.
Κλάψαμε, σπαράξαμε. Άλλη με δάκρυα, άλλη μέσα της, άλλη στο συνέδριο, άλλη το βράδυ στο σπίτι της. Κλάψαμε για πολλά. Για το δικό μας το κίνημα, το έφηβο, που βρίσκεται στο σταυροδρόμι, και τρέμεις, φοβάσαι κατά πού θα πάει. Ίσια, στραβά, ψηλά, χαμηλά; Και να μην ξέρουμε κι εμείς ποιο είναι το ίσιο, ούτε και το ψηλό. Να ψάχνουμε στα σκοτάδια, και ‘κει που μοιάζει ότι άρχισαν να ξεδιαλύνουν, να ‘σου, την άλλη στιγμή, να γίνονται πηχτότερα.
Κλάψαμε και για τα κορίτσια που έφυγαν από την Κίνηση. Μας πονάει που το γυναικείο κίνημα είναι χιλιοκομματιασμένο. Αλλά, λες, κι εμείς; Που «συναποφασίσαμε»; Να χωρίσουμε; Δεν το χωράει ο νους σου! Άλλες είπαν πως καλά έκαναν τα κορίτσια που έφυγαν, άλλες πως όχι. Ας μην ψάξουμε το γιατί, ετούτο είναι γραφτό της καρδιάς, δεν είναι του μέτρου ή του νου. Κι η καρδιά μας δέχτηκε ότι δεν τις χωράει πια ο πρώτος τους χώρος. Καινούργιοι προβληματισμοί, ανοιχτότεροι ορίζοντες είναι που φέρνουν τα βήματά τους σε άλλους δρόμους.
Κορίτσια που φεύγετε, Παγκρατιώτισσες, Κουκακιώτισσες, Μαίρη, Βάσω… στο καλό! Απλώστε τα φτερά σας, προχωρήστε στον δικό σας παράλληλο. Και κάντε το γρήγορα. Όπου υπάρχουν φτερά, είναι κρίμα να μην ανοίγονται.
Δεν ξέρω πώς, αλλά μου φάνηκε ότι ετούτο ήταν ένα συνέδριο αλλιώτικο απ’ τ’ άλλα. Κι ας μην έβγαλε διακήρυξη, κι ας μην κατέληξε σε πολλά συμπεράσματα.
Λιλίκα Μπομπόλου
Aπό το βιβλίο «Φεμινισμός εσωτερικού χώρου – Ιστορίες γυναικών-Χρονικό μιας πορείας στο φεμινιστικό κίνημα (1979-2005)», Αθήνα Εκδόσεις Κουκκίδα 2008.
Η πρώτη δημοσίευση αυτού του κειμένου είχε γίνει στο Δελτίο της Κίνησης Δημοκρατικών Γυναικών, τεύχος 21.
—————-
* Θερμή ευχαριστία στη Νίκη Σταυρίδη, που όπως έγραψε σε μια φεμινιστική λίστα “αντιγράφω και σας στέλνω με αγάπη ένα κείμενο – μοναδικό κομμάτι ιστορικής καταγραφής – της Λιλίκας, που λέει πολλά για τη Ζώγια, τις «27 Θεσσαλονικιές», τις γυναίκες της δεκαετίας του 1980.
