«Όταν ήμουν μικρό παιδί, ζούσα με την οικογένειά μου σε μια μικρή καθολική πόλη της Γερμανίας, που όλα τα «πρέπει» και τα «πώς» ήταν καθορισμένα από τον ηθικό νόμο των θεϊκών εντολών. Αν τις ακολουθούσες σωστά στη ζωή σου, θα πήγαινες στον παράδεισο. Σε διαφορετική περίπτωση, σε περίμενε η κόλαση. Μεγαλώνοντας και μπαίνοντας στην εφηβεία, είδα για πρώτη φορά ένα ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση για τα όσα συνέβησαν επί ναζιστικής Γερμανίας. Μου είχαν πει ότι ο πατέρας μου πολέμησε στον Πόλεμο, όμως έκτοτε κανένας στην οικογένεια δεν τολμούσε να μιλήσει γι’ αυτό. Κάποια στιγμή, όταν πια κατάλαβα ότι ο πατέρας μου ήταν συνυπεύθυνος για όλη αυτή την καταστροφή, όπως και τόσοι στρατιώτες που εκτελούσαν εντολές του Χίτλερ, αποφάσισα ότι με κάποιο τρόπο, κάποτε στη ζωή μου, θα ασχοληθώ με το θέμα της βίας πολύ σοβαρά. Αποφάσισα ότι θα γίνω ακτιβιστής, προωθώντας σε κάθε έκφανση της κοινωνίας και της ζωής μου γενικά τη μηβία».

Με αυτά τα λόγια ο Λουτζ Γιάνεν, γερμανός ανθρωπιστής σημερινός κάτοικος της Κολωνίας, προλόγισε το ντοκιμαντέρ «Πέρα από την εκδίκηση», πριν μερικές μέρες στην Αθήνα.

Ένα ζοφερό κλίμα πολώσεων αναπαράγει σήμερα την εκδίκηση στις διάφορες μορφές της. Είναι απίστευτο πόση βία «ξερνούν» στα σπίτια μας η πλειοψηφία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και πώς η «κρυμμένη» μνησικακία μέσα μας με την πρώτη αφορμή, μας προσπερνά ερήμην μας και εκδραματίζεται σε καθημερινές πράξεις τυφλού θυμού που στρέφονται προς εμάς τους ίδιους ή τους άλλους.

Όσο δεν μιλιέται, όσο λουφάζει στον στείρο λόγο της νουθεσίας και ηθικολογίας, όσο θρέφεται μέσω τρομολάγνων ειδήσεων και καθολικών τοποθετήσεων και δεν μπαίνει σε μια ομιλία με σκοπό την επεξεργασία για την κατανόηση και άρα την υπέρβασή της, η βία γιγαντώνεται στο φαντασιακό μας και μας ξεπερνά, ακινητοποιώντας μας σε κλειστό κύκλο.

Η προβολή του ντοκιμαντέρ «Πέρα από την εκδίκηση» και το βιωματικό εργαστήρι για τη συμφιλίωση με την συμμετοχή του εμπνευστή και δημιουργού τους Λουτζ Γιάνεν, υπήρξε ένα «άνοιγμα» προς μια έξοδο από αυτόν τον κλειστό κύκλο των συγκρούσεων και των αντιφάσεων που γεννούν βία τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Πραγματοποιήθηκε στις 4 και 5 Νοεμβρίου, στο φιλόξενο Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων, και διοργανώθηκε από το ελληνικό τμήμα του διεθνούς οργανισμού «Κόσμος χωρίς Πολέμους & Βία», σε συνεργασία με την φεμινιστική συλλογικότητα «Το Μωβ», την Κίνηση Εθελοντών SCI Ελλάς και τον Σύνδεσμο Αντιρρησιών Συνείδησης, στο πλαίσιο της διεθνούς πρωτοβουλίας «Ποίηση αντί για πόλεμο».

Οι συμμετέχοντες ήταν πολυάριθμοι. Μεταξύ τους και ο συγγραφέας Περικλής Κοροβέσης που το έργο του «Ανθρωποφύλακες», υπήρξε σε δύστοκα χρόνια μια διερεύνηση της βίας από τη θέση μιας μαρτυρίας ενός ανθρώπου που την υπέστη και επιβίωσε με ένα ανοιχτό ερώτημα ως προς αυτό που την γεννά και την αναπαράγει, ανοιχτό όσο και το τραύμα του σπαραγμού που διχάζει.

Η δύναμη του ντοκιμαντέρ είναι οι μαρτυρίες των ανθρώπων του. Προσωπικές μαρτυρίες, δοσμένες με ευαισθησία. Αυτό που ένιωσαν οι πρωταγωνιστές και οι πρωταγωνίστριες, το βίωμά τους που κατάφεραν και το «άκουσαν» , την οδύνη που εμπεριείχε αυτή η διαδικασία, τις πρώτες αντιδράσεις που ήταν αναμενόμενες: εκδίκηση ή σιωπηλή αποδοχή του τραύματός τους. Και το φωτεινό πέρασμά τους, προσωπικό ή συλλογικό ορισμένες φορές, από τη μνησικακία και την εκδίκηση προς τη συμφιλίωση.

Από ποια θέση μιλώ για τα πράγματα; Μιλώ από μια θέση ισχύος ή από μια θέση τραύματος, διερευνώντας και επικοινωνώντας τις δικές μου συγκρούσεις και τις δυσκολίες που προκύπτουν από αυτές καθώς και την ανάγκη να απελευθερωθώ από τις εσωτερικές πολώσεις και φαντασιώσεις μου ώστε να συνδεθώ με τους αγαπημένους, τον κοινωνικό ιστό, το ανθρώπινο γένος.

Τόσο η προβολή του ντοκιμαντέρ αλλά και το βιωματικό εργαστήρι που ακολούθησε ενίσχυσε την αίσθηση ότι ο δρόμος της ενσυναίσθησης και της εσωτερικής ενότητας δεν είναι μια ευθεία γραμμή. Προσομοιάζει περισσότερο με μια σπείρα στην οποία είναι ανάγκη να επιστρέφουμε ώστε να κατανοούμε σε βαθύτερο επίπεδο την απαρχή και την εξέλιξη της πορείας μας ως πρόσωπα στην κοινωνία που ζούμε.

Μια εξαίσια λάμψη κατανόησης η παράθεση του Αργεντινού φιλοσόφου και συγγραφέα, Μάριο Λουίς Ροδρίγκες Κόμπος, πιο γνωστού με το όνομα Silo:
«Αν αναζητούμε την ειλικρινή συμφιλίωση με τον εαυτό μας και με εκείνους που μας πλήγωσαν πολύ είναι επειδή επιθυμούμε μια βαθιά μεταμόρφωση της ζωής μας. Μια μεταμόρφωση που θα μας βγάλει από την μνησικακία στην οποία τελικά, κανείς δεν συμφιλιώνεται με κανένα, ούτε καν με τον ίδιο του τον εαυτό. Όταν φτάσουμε να κατανοήσουμε ότι μέσα μας δεν κατοικεί ένας εχθρός, αλλά ένα ον γεμάτο με ελπίδες και αποτυχίες, ένα ον στο οποίο μπορούμε να δούμε, σε μια σύντομη διαδοχή εικόνων, όμορφες στιγμές πληρότητας και στιγμές απογοήτευσης και μνησικακίας. Όταν φτάσουμε να κατανοήσουμε ότι ο εχθρός μας είναι επίσης ένα ον που έζησε με ελπίδες και αποτυχίες, ένα ον που επίσης είχε όμορφες στιγμές πληρότητας και στιγμές απογοήτευσης και μνησικακίας, θα κοιτάζουμε πια με βλέμμα εξανθρωπιστικό αυτήν την τερατωδία».

Η ανταπόκριση του κόσμου στο κάλεσμα μέσω του ντοκιμαντέρ να αναρωτηθούμε τι μας προκαλεί η εκδίκηση και πώς μπορούμε να την ξεπεράσουμε ατομικά και κοινωνικά, καθώς και η ζεστή ανατροφοδότηση μετά το πέρας των εργασιών του εργαστηρίου, ανέδειξαν την επείγουσα ανάγκη μιας θέσης ζωής που προσβλέπει στην συμφιλίωση. Παράλληλα η συνέχεια του εργαστηρίου προγραμματίζεται ήδη από τον «Κόσμο χωρίς πολέμους και βία». Οι επόμενες εργασίες θα ανακοινωθούν άμεσα για κάθε ενδιαφερόμενο/η.

———

Το ντοκιμαντέρ «Πέρα από την εκδίκηση» είναι ένα μη εμπορικό πρότζεκτ. Πραγματοποιήθηκε χάρη στην εθελοντική συνεργασία πάνω από 40 ανθρώπων από διάφορες χώρες και διανέμεται ελεύθερα και δωρεάν και με ελληνικούς υπότιτλους.