ΚΟΙΝΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΗΛΩΣΗ
ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΔΙΕΜΦΥΛΙΚΩΝ, COLOUR YOUTH, ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑ, ALL OUT
ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΦΥΛΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΙ ΠΛΗΡΩΣ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΤΡΑΝΣ ΑΤΟΜΩΝ.
Στις 18 Σεπτέμβρη 2017, το πολυαναμενόμενο νομοσχέδιο για την αναμόρφωση της διαδικασίας μέσω της οποίας τα τρανς άτομα θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στην νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου τους, κατατέθηκε στην Βουλή των Ελλήνων. Το νομοσχέδιο αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός μια και αναφέρει ρητά ότι τα τρανς άτομα μπορούν να αλλάξουν τα χαρτιά τους χωρίς την προϋπόθεση ιατρικών παρεμβάσεων ή εξετάσεων. Παρ’ όλα αυτά απαιτούνται περισσότερες αλλαγές πριν να ψηφισθεί έτσι ώστε τα τρανς άτομα να μπορούν να απολαμβάνουν πλήρως τα δικαιώματά τους χωρίς καμία διάκριση.
Παρακινούμενες από την ανάγκη για περισσότερες αλλαγές, τέσσερις μη κυβερνητικές οργανώσεις που δουλεύουν στα δικαιώματα των τρανς ατόμων – το Ελληνικό Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, η Colour Youth, η Διεθνής Αμνηστία και η All Out – συνεργάστηκαν και ξεκίνησαν μια Κοινή Διεθνή Καμπάνια στις 31 Αυγούστου 2017. Σε αυτή την Καμπάνια, οι τέσσερις οργανώσεις καλούν τον Σταύρο Κοντονή, τον Έλληνα Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τα Μέλη της Βουλής των Ελλήνων να κάνουν το σωστό και να διασφαλίσουν ότι η νέα νομοθεσία θα προστατεύει πλήρως τα δικαιώματα των τρανς ατόμων.[1]
Ανάμεσα στις σοβαρές ελλείψεις που έχουν εντοπισθεί στον καινούργιο νόμο είναι: η αναγνώριση πρέπει να επικυρωθεί από ένα δικαστήριο αντί μέσω μιας απλής εξωδικαστικής διοικητικής διαδικασίας.[2] Αυτό σημαίνει ότι η αλλαγή του καταχωρισμένου φύλου ενός τρανς ατόμου λαμβάνει χώρα μετά την απόφαση ενός/μίας δικαστή και δεν βασίζεται στον αυτοπροσδιορισμό του ατόμου. Επίσης, χρειάζεται η βοήθεια ενός δικηγόρου που σημαίνει ότι η διαδικασία μπορεί να είναι ακριβή.
Επιπρόσθετα, εξαρτάται από ένα/μία δικαστή να αποφασίσει εάν η εξωτερική εμφάνιση ενός ατόμου ταιριάζει με το φύλο με το οποίο το άτομο αυτό αυτοπροσδιορίζεται. Αυτό σημαίνει ότι η αναγνώριση της ταυτότητας φύλου ενός ατόμου θα βασίζεται στο εάν η όχι τα άτομα αυτά πληρούν κάποια στερεότυπα γύρω από το φύλο.
Το νομοσχέδιο επίσης αρνείται πρόσβαση στην νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου σε ανήλικα άτομα κάτω των 17 χρόνων και σε τρανς πρόσφυγες και μετανάστες/τριες και σαν αποτέλεσμα τα βάζει σε κίνδυνο διακρίσεων, εκφοβισμού και βίας, όπως επίσης αποκλείει άτομα που δεν προσδιορίζονται με το δίπολο του φύλου από τα να λάβουν επίσημα έγγραφα τα οποία να αντικατοπτρίζουν την ταυτότητα φύλου τους.
Το νομοσχέδιο αυτό επίσης εξαναγκάζει παντρεμένα τρανς άτομα να πάρουν διαζύγιο πριν αλλάξουν το νομικά καταχωρισμένο φύλο τους, αναγκάζοντας τα έτσι να διαλέξουν ανάμεσα στα δικαιώματα και την προστασία που τους παρέχει ο γάμος τους, και τα δικαιώματα και την προστασία που παρέχεται από την νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου τους . Εάν τρανς άτομα έχουν παιδιά, το καταχωρισμένο φύλο και όνομα δεν μπορεί να αλλάξει στα πιστοποιητικό γέννησης των παιδιών τους, και κατά συνέπεια παραβιάζεται το δικαίωμα των ατόμων αυτών στην ιδιωτική ζωή.
Το Ελληνικό Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, η Colour Youth, η Διεθνής Αμνηστία και η All Out – καλούν για άλλη μία φορά τις Ελληνικές Αρχές και τους Βουλευτές να εισάγουν αλλαγές οι οποίες θα:
- Παρέχουν την δυνατότητα στα τρανς άτομα να αλλάξουν νομικά το όνομα και καταχωρισμένο φύλο τους, με βάση μόνο το φύλο που αυτοπροσδιορίζονται χωρίς καμία αναφορά στην εξωτερική τους εμφάνιση.
- Εξαλείψουν τους απόλυτους περιορισμούς ηλικίας και να δώσουν σε ανήλικα άτομα το δικαίωμα να αλλάξουν νομικά το καταχωρισμένο φύλο τους, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες τους.
- Διασφαλίσουν ότι τα τρανς άτομα μπορούν να αλλάξουν νομικά το καταχωρισμένο φύλο και όνομα μέσω μιας εξωδικαστικής διοικητικής διαδικασίας που θα είναι γρήγορη, διαφανής, εύκολα προσβάσιμη και αυτοματοποιημένη συμπεριλαμβανομένων και των προσφύγων και μεταναστών/τριων.
- Εξαλείψουν την προϋπόθεση του διαζυγίου στα παντρεμένα διεμφυλικά άτομα και να διασφαλίσουν ότι το όνομα και το φύλο του/της γονέα μπορεί να αλλάζει στο πιστοποιητικό γέννησης των πιθανών τέκνων όταν αυτά υπάρχουν.
- Επιτρέψουν σε άτομα που δεν προσδιορίζονται με τα δίπολο του φύλου να λαμβάνουν επίσημα έγγραφα τα οποία να αντικατοπτρίζουν την ταυτότητα του φύλου τους συμπεριλαμβανόμενης και της επιλογής μίας τρίτης καταχώρισης φύλου για αυτά τα άτομα που το επιθυμούν.
Παράλληλα, οι τέσσερις οργανώσεις καλούν τις Ελληνικές αρχές να:
- Συμπεριλάβουν διατάξεις τροποποιητικές όλων των νομοθεσιών απαγόρευσης των διακρίσεων λόγω φύλου με ρητή αναφορά της ταυτότητας και των χαρακτηριστικών φύλου.
- Να υιοθετήσουν πρωτόκολλα ιατρικής φροντίδας βασισμένα στα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανόμενης και της υιοθέτησης νομοθεσίας, με σκοπό να επιλύσουν καίρια ζητήματα που επηρεάζουν τα δικαιώματα των ίντερσεξ ατόμων και να διασφαλίσουν ότι κανένα παιδί δεν θα υποβάλλεται σε μη επείγουσα, επεμβατική και μη αναστρέψιμή χειρουργική επέμβαση με επιβλαβή αποτελέσματα.
Υπόβαθρο
Μέχρι πρόσφατα, τα Ελληνικά δικαστήρια συνήθως ζητούσαν από τρανς άτομα τα οποία αιτούνταν αλλαγή του καταχωρισμένου φύλου και ονόματος τους να παρέχουν βεβαιώσεις ότι είχαν υποβληθεί σε ιατρικές θεραπείες όπως στείρωση, ορμονοθεραπεία, και μια ψυχιατρική διάγνωση ότι υπέφεραν από «διαταραχή γύρω από την ταυτότητα φύλου’.
Παρόλα αυτά αρκετές σημαντικές δικαστικές αποφάσεις τα τελευταία δύο χρόνια δείχνουν μια αλλαγή στην νομολογία. Το 2016, το Ειρηνοδικείο Αθηνών βρήκε ότι οι ιατρικές επεμβάσεις δεν ήταν μια υποχρεωτική προϋπόθεση για την νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου σε μία αίτηση που κατατέθηκε από έναν τράνς άνδρα.[3]
Στις 2 Μαΐου 2017 και μετά από μια μακριά αναμονή, παρουσιάσθηκε για δημόσια διαβούλευση από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το νομοσχέδιο για την ‘Νομική Αναγνώριση Ταυτότητας Φύλου και ενός Εθνικού Μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης του Σχεδίου Δράσης για τα δικαιώματα του Παιδιού’.
Σε επικοινωνία με τις Ελληνικές αρχές, το Ελληνικό Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, η Colour Youth και η Διεθνής Αμνηστία κατέθεσαν μία σειρά παρατηρήσεων και θέσεων και κάλεσαν τον Υπουργό να τις λάβει υπόψη στην διαδικασία εισαγωγής αλλαγών στο σχετικό νομοσχέδιο.
Οι αναλυτικές θέσεις των τριών οργανώσεων μπορεί να βρεθούν παρακάτω:
[1] ‘Ελλάδα κάνε το σωστό: Η καινούργια νομοθεσία πρέπει να προστατεύει τα δικαιώματα των τρανς ατόμων’, Έκκληση, 31 Αυγούστου 2017, προσβάσιμη σε https://www.amnesty.gr/action/petitions/20864/ellada-kane-sosto-i-kainoy…και ‘Μπορεί ένας Δικαστής να αποφασίσει το Φύλο σου;’, Έκκληση, 1 Σεπτεμβρίου 2017, προσβάσιμη σε https://go.allout.org/en/a/greece-gender/.
[2] Βλέπε Άρθρο 6.1.2. του Ψηφίσματος 2048 (2015) της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, ‘Διακρίσεις κατά των Τρανς Ατόμων στην Ευρώπη’.
[3] Βλ. Αποφαση του ΕΔΔΑ του Απριλίου 2017 (A.P. Garçon and Nicot v. France, Απόφαση 6 Απριλίου 2017) η οποία κατέληξε ότι η προϋπόθεση της στείρωσης στην νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου ήταν παραβιάση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, https://hudoc.echr.coe.int/eng#{«itemid»:[«001-172556«]; Για σχόλια βλ. http://tgeu.org/echr_end-sterilisation/.
