Δεν φοβάμαι πια να αφήσω αυτό που έφτιαξα με αγάπη

Αν υπάρχει μια τέχνη – μαρτυρία της εξελικτικής πορείας του ανθρώπου στη γη, αυτή είναι η κεραμική. Ο πηλός  8.000 χρόνια τώρα, με την   αισθαντικότητα, την πλαστικότητα, την ταπεινότητα του, μας επιστρέφει σε μια ευαισθησία που τείνουμε να ξεχνάμε τον καιρό των βραχύβιων απολαύσεων. Στο πλάσιμο του, μας συνδέει με διαστάσεις της ανθρώπινης εμπειρίας όπως η προσμονή και η εγρήγορση ενώ η σύγκλιση του νερού, του χώματος και της φωτιάς, άρει τις αντιθέσεις, εξανθρωπίζοντας τη ζωή.

Βρέθηκα στο εργαστήρι κεραμικής[1]  της Angelika Fritzsche, στο Σκουτάρι της Λακωνικής Μάνης. Ένας ξυλουργικός πάγκος κληροδοτημένος από τον παππού της Wetzlar/ Hessen, φιλοξενεί  τα έργα της, μεταβιβάζοντας στους επισκέπτες μια έμπνευση που υπερβαίνει τα αντικείμενα.

Η Angelika αν και ήρθε νέα από το Βέτσλαρ, δεν αποκόπηκε από τις ρίζες της καθώς  δούλεψε  ως ξυλουργός  όπως και ο παππούς της για πολλά χρόνια, τέχνη που  πρωτόμαθε κοντά του, την σπούδασε και την δίδαξε κι αυτή στη συνέχεια. Στα 45 της χρόνια, σα να αναδύθηκε από τις ρίζες της ανακτώντας την κλίση της ως κεραμίστρια. Τα έργα της ως επί το πλείστον σκεύη καθημερινής χρήσης, είναι πλασμένα για να δέχονται και να προσφέρουν. Η κουβέντα μαζί της με συνέδεσε με τον μοναδικό τρόπο που η τέχνη βοηθά στο άνοιγμα της επιθυμίας σε ότι δεν έχουμε ακόμη γνωρίσει.

Εκφράζομαι φτιάχνοντας κεραμικά. Ο μαλακός πηλός έχει άμεση αντίδραση στο άγγιγμα. Σπρώχνεις από τη μια πλευρά, βγαίνει από την άλλη. Είναι ανάγκη να έχεις ησυχία, να κοιτάς αυτό που φτιάχνεις και να το βλέπεις. Όταν έχεις ανησυχία, φοβάσαι να χάνεις. Βιάζεσαι, γιατί φοβάσαι ότι δε θα προλάβεις. Παιδί, δεν ήθελα να πάω στο κρεβάτι για να μην χάσω τίποτα. Η ψυχή μου διάλεγε το δρόμο της ανησυχίας. Ήταν ανάγκη να διανύσω μεγάλο δρόμο στη ζωή μου για να βρω το μέσο που θα με βοηθούσε  να βρω την ησυχία. Σαν τον άνθρωπο που ζει ανάμεσα στην αγάπη και το φόβο. Βάζεις νερό, χώμα, φωτιά και αέρα μαζί, για να φτιάξεις ένα κεραμικό. Η τάση  είναι να βρεις την ισορροπία ανάμεσα τους, που θα φέρει την δημιουργία. Ούτε το ένα είναι καλό, ούτε το άλλο είναι κακό, περπατάει το ένα προς το άλλο, αυτό είναι ζωή.
Με την κεραμική μαθαίνω να χαίρομαι  τη δημιουργία. Ακόμη και αν ξεκινήσω κάτι και βγει μέσα από τα χέρια μου κάτι άλλο, μπορώ πια να το αφήσω να συμβεί. Ακόμη κι όταν σπάσει ένα σκεύος, με τα κομμάτια του μπορώ να φτιάξω ένα μωσαϊκό ή «Schamotte», το οποίο προσθέτοντας το στον πηλό βοηθάει στο ψήσιμο ώστε να μην χάνει τον όγκο του και να είναι ανθεκτικός στις αλλαγές της θερμοκρασίας. Τίποτα δεν πάει χαμένο.

Στα 20 μου χρόνια, μα τον άφησα και τον ξαναβρήκα 45 χρονών.  Όταν αποφάσισα να έρθω από τη Γερμανία στην Ελλάδα ονειρευόμουν να φτιάχνω αμφορείς και να τους ψήνω μέσα στο έδαφος. Η επανασύνδεσή μου με την κεραμική έγινε πριν δέκα χρόνια όταν είδα στη Σαντορίνη ένα ωραίο βάζο με στενό ψηλό λαιμό. Μου άρεσε τόσο πολύ  που ήθελα να το αγοράσω αλλά ήταν πολύ ακριβό και φοβήθηκα  και ότι θα σπάσει κατά τη μεταφορά. Είπα στον εαυτό μου : «Αν ήθελα θα μπορούσα να το φτιάξω εγώ  με τα χέρια μου». Δεν ήξερα που να βρω πηλό, αλλά ήξερα ένα μέρος που φτιάχνανε τούβλα και εκεί σκέφτηκα, θα έχει χώμα κατάλληλο. Ήταν ένα ωραίο κόκκινο «earthenware». Έτσι έφτιαξα το βάζο, όπως το θυμήθηκα, στο τραπέζι της κουζίνας μου.
Η ξυλεία που δούλεψα χρόνια, είναι πάνω από την επιφάνεια της γης και πρέπει και να κοπούν δέντρα. Είχε φτάσει για μένα η στιγμή να πάω κάτω από την επιφάνεια, σε αυτό που υπάρχει και που πάντα υπήρχε, πάω πιο βαθιά τώρα.

Η έκπληξη, η αποκάλυψη, η περιέργεια. Πάντα μου άρεσε να δουλεύω με τα χέρια μου. Παιδί αγαπούσα το πλέξιμο και το ράψιμο. Με θυμάμαι 6 χρονών με ένα πλαστικό κίτρινο καλαθάκι με τα νήματα και το βελονάκι μέσα, περίμενα πως και πώς να πάω στο σχολείο να πλέξουμε μαζί με τα άλλα παιδιά. Αισθανόμουν ασφαλής, σαν το νήμα να ένωνε  τους ανθρώπους. Κάποτε χρειάστηκε να αλλάξω σχολείο. Ξαφνικά, τα κατάφερνα στα μαθηματικά κι όχι στη γλώσσα όπως στο προηγούμενο σχολείο. Βρέθηκα σε σύγχυση. Δεν ήξερα ποια ήμουν. Είπα στη μαμά μου : «Πρέπει οπωσδήποτε να κάνω κάτι που στο τέλος της ημέρας να το βλέπω μπροστά μου και να ξέρω τι έκανα».
Η πρώτη μου επαφή με την ξυλουργική  ήταν στον πάγκο του παππού μου. Ακόμη και σήμερα όταν πιάνω την πλάνη έχω την εντύπωση πως είναι μαζί μου και με βοηθάει. Παρά την επιθυμία του να είναι μοναχός στη σοφίτα του με τα ξύλα και τα εργαλεία του, τρύπωνα και καθόμουν ήσυχα. Μου άρεσε να τον κοιτώ  έτσι ευχαριστημένο, να ακούω το ρυθμικό τουκ- τουκ με το σκαρπέλο και το όμορφο σφυράκι του. Έκανε γλυπτική στο ξύλο. Έφτιαξε για την κάθε κόρη του και για μένα από μια κασέλα. Την έχω εδώ μαζί μου. Στον πάγκο του παππού εκθέτω τώρα κούπες, πιάτα και βάζα.  Κι ο παππούς και η γιαγιά μου  είναι παρόντες στο εργαστήριο μου, μέσα από τα πράγματά τους. Κάποτε μια εκπαιδευόμενη, βρήκε μια δαντέλα της γιαγιάς μου και με αυτή έκανε αποτύπωμα πάνω στο φρέσκο πηλό που μόλις έφτιαχνε. Μισό χρόνο μετά, έλαβα από τη Γαλλία μια κασέλα ως δώρο από εκείνη, γεμάτη δαντέλες που είχαν φτιάξει πάλι γιαγιάδες.

Δεν σκέφτομαι τη φύση ξεχωριστά από μένα. Νιώθω κομμάτι της. Με συντροφεύει όπως εγώ συντροφεύω τον πηλό. Σαν ένα φυτό πρέπει να τον ποτίζεις να μην ξεραθεί. Είμαι εδώ μαζί του και περιμένω  την κατάλληλη στιγμή να  τον δουλέψω. Αυτή την υπομονή πρέπει να έχεις.
Μου αρέσουν τα χρώματα της φύσης και χαίρομαι όταν τα πετυχαίνω πάνω στο κεραμικό. Το μπλε της θάλασσας, το κόκκινο της ανατολής! Τα κεραμικά που καπνίζω με φύκια, πριονίδια ή άλλες πρώτες ύλες συνομιλούν με την παροδικότητα. Μια φορά τα επέλεξαν για δώρο γάμου. Αν το σκεφτείς, κάθε μετάβαση είναι ένας μικρός θάνατος και μια καινούργια γέννηση. Ζωή και θάνατος πάνε μαζί.

Με την αισθητική και την ηθική. Τι είναι ηθική; Πως πρέπει να λειτουργούμε μέσα στην οικογένεια, στην κοινωνία; Αυθεντικά θα έλεγα…. σαν παιδί η μάνα πάντα έλεγε: «Εσύ θα καθαρίζεις το μπάνιο και ο αδελφός σου τη σκάλα». Αντιδρούσα. Το μπάνιο είχε περισσότερη δουλειά! Ήθελα μια αίσθηση του δικαίου! Ο πηλός είναι ένα μέσο που με βοηθά να βρίσκω εγώ την αλήθεια μου. Ο ένας λέει: «Το χερούλι στην κούπα πρέπει να είναι έτσι», κι εγώ λέω: «Όχι, το χερούλι για μένα είναι έτσι». Έχω μια ελευθερία, δεν μου λέει κανείς τι πρέπει. Έρχομαι από την ξυλοποιΐα και ξέρω ότι μια πολυθρόνα έχει το σώμα για οδηγό, για αυτό φτιάχνεται. Αυτό για μένα είναι το μέτρο. Ομορφιά είναι η ευχαρίστηση: «Form follows function». Η κεραμική είναι ένας τρόπος να συνδέομαι με όλα τα συναισθήματά μου, αγαπώντας τον εαυτό μου. Η αγάπη με την οποία δημιουργώ τα κεραμικά μου, περνά και στον άνθρωπο που τα χρησιμοποιεί. Κι αν μια μέρα θυμώνω, ξέρω τι να κάνω….ζυμώνω πηλό ή κεντράρω άργιλο στο τροχό. Δουλειές που θέλουν όλη τη δύναμή μου.

Να μην κρατάω τα πράγματα, να τα αφήνω. Δεν κλαίω πια όταν μου χαλάνε κάτι κάποια άγρια ζώα που μπαίνουν το βράδυ στο εργαστήριο, παίρνω απόσταση, λέω δεν πειράζει, ήταν το «pourcent» για τη φύση! Και από αυτά τα μικρά  κομμάτια μπορεί να γίνει κάτι πιο όμορφο. Δεν φοβάμαι πια να αφήσω αυτό που έφτιαξα με αγάπη. Ήτανε να χαλάσει. Δεν είμαι πια τόσο εξαρτημένη από τους εξωτερικούς παράγοντες.

Το ανακαλύπτω κάθε μέρα. Αφήνω τον εαυτό μου να ρέει. Κάνω αυτό που ζητά η ψυχή μου.

[1] http://keramikon.weebly.com/