Οι μόλις 24 χρόνων, δίδυμοι Παντελής και Μιχάλης Καλογεράκης δεν είναι οι πρώτοι που μελοποιούν στίχους ποιητών. Όμως φαίνεται ότι όταν το κάνουν, είναι σα ν’ αδειάζουν τον κόσμο από τους θορύβους του και να τον αφουγκράζονται ξανά από την αρχή.

Οι ποιητές που επιλέγουν πολλοί και διαφορετικοί: Μιχάλης Γκανάς, Γκρέγκορυ Κόρσο, Μηνάς Δημάκης, Γιάννης Ευθυμιάδης, Πάμπλο Νερούδα, Ντίνος Σιώτης, Μπέρτολτ Μπρεχτ, Πάουλ Τσέλαν, Φερνάντο Πεσσόα, Τζελαλαντίν Ρουμί αλλά και του ίδιου του Παντελή ποιητικά πονήματα.

Ο πρώτος τους δίσκος που είναι και μια ολοκληρωμένη εικαστικά δουλειά, αποπνέει κάτι από την αχλή της γοητείας των βινυλίων. Η Μαρία Φαραντούρη συμπράττει, την ενορχήστρωση επιμελείται ο Γιώργος Ανδρέου, την καλλιτεχνική επιμέλεια υπογράφει ο Παρασκευάς Καρασούλος και ο ζωγράφος Βασίλης Πέρρος παρεμβαίνει εικαστικά στο βιβλίο –CD που κυκλοφορεί από την Μικρή Άρκτο.

Κατακλυσμιαίοι στην κουβέντα μας, ο Παντελής και ο Μιχάλης σφύζουν από επιθυμία για λέξεις και ποίηση, νόημα ύπαρξης, και καταφέρνουν να με παρασύρουν σε ενεργή ονειροπόληση.

Η ποίηση στη ζωή σας. Τι σας ώθησε να την τραγουδήσετε;

Παντελής-Δεν έγινε συνειδητά. Πήγε από μόνο του, μας έλκυαν τα ποιήματα. Ήταν ανάγκη να τα τραγουδήσουμε. Μαθητές Λυκείου η καθηγήτρια μας Ντιάνα Μανουρά μας παρακίνησε να κάνουμε μια παράσταση βασισμένη στο έργο του Μηνά Δημάκη και αργότερα του Άρη Δικταίου. Έτσι ξεκινήσαμε. Ήμασταν επτά παιδιά τα οποία κάναμε μαζί κάτι. Υπήρχε η ομάδα, ο Μηνάς Δημάκης και τα ποιήματά του.

Μιχάλης-Οι πρόβες γινόντουσαν σε ένα μικρό δωματιάκι που ήταν το φωτοτυπικό μηχάνημα του σχολείου. Εκεί μέσα κάναμε μια τίμια προσπάθεια. Αυτό το δωματιάκι θυμόμαστε όταν μιλάμε για το σχολείο.

Το εκπαιδευτικό σύστημα μοιάζει σήμερα αποστεωμένο από έμπνευση. Πως έχετε εγγράψει μέσα σας αυτή τη μεταβίβαση από την καθηγήτριά σας σε εσάς;

Μιχάλης-Η Ντιάνα Μανουρά ήταν η αφορμή για να κάνουμε ότι κάνουμε. Ο πυλώνας. Από τους ανθρώπους που κρατάμε πολύ δικούς μας.  Μας είχε πει: Μην κάνετε κάτι αν δεν έχετε κάτι να πείτε, αν δεν υπάρχει ανάγκη πίσω από αυτό. Θυμάμαι πόσο επέμενε στο να δίνω χώρο στο λόγο να αναπνεύσει. Έλεγε: Τον πρώτο λόγο τον έχει το ποίημα. Μας έδωσε τα ποιήματα με σεβασμό. Μας ξεκλείδωσε την επιθυμία να προσεγγίζουμε τον ποιητικό λόγο με ειλικρίνεια.

Παντελής-Μας έμαθε να δουλεύουμε συγκεντρωμένα και πολύ. Να δρούμε χωρίς να λογοκρινόμαστε. Η ουσία της τέχνης, δεν θέλει ανάλυση. Μας έμαθε πόσο σημαντική είναι η πειθαρχία. Μέσα σε όριο μπορείς να δημιουργήσεις, αν δεν έχεις τα μέσα δεν γνωρίζεις που πας. Θυμάμαι πώς εδραίωνε μια γλυκιά ιεραρχία. Δεν κοιτούσαμε το αποτέλεσμα, αφοσιωνόμασταν στην ανάγκη που μας οδηγούσε. Κάθε τι που υπήρχε τότε, μέσα σε εκείνη την παράσταση, δεν θα μπορούσε να μην υπάρχει. Το τι θέλαμε να πούμε, το γνωρίζαμε βαθιά μέσα μας καλά.

Τι είναι η ποίηση για εσάς;

Παντελής – Δεν είναι μόνο γραπτός λόγος. Το αποτέλεσμα είναι γραπτό. Το τι εφόδια σου δίνει η ποίηση για να συμπεριληφθεί στη ζωή σου. Να γράψεις και να ηρεμήσεις, να διαβάσεις και να αγαπήσεις τον άνθρωπο, να λατρέψεις τη φύση. Είναι τα πάντα η ποίηση. Τόση δα μια λέξη μπορεί να είναι το ποίημα. Είναι φυλαχτό.

Μιχάλης – Ένας τρόπος να κοιτάς τη ζωή. Το πώς παρατηρείς ένα ηλιοβασίλεμα. Ξεφεύγει κι από τον προφορικό κι από τον γραπτό λόγο. Μια πράξη γενναιοδωρίας, είναι ποίηση.  Ένας καλός φούρναρης, είναι ποιητής. Η δημιουργία στην τέχνη. Η αθανασία. Ότι ποιείται είναι αθάνατο. Για την αθανασία μιλά η ποίηση. Τα ποιήματα των ποιητών ανήκουν σε όλους.

Παντελής– Ο Όμηρος, ο Σολωμός! Είναι ωραίο να ψάχνεις να βρεις πως κατασκευάζεται ένα ποίημα. Όχι μόνο το «τι» λέει, αλλά και το «πως» το έχει γράψει ο ποιητής. Είναι η προσωπική του κατάθεση κι αυτό δεν φαίνεται τόσο από τις λέξεις, αλλά από αυτό που είναι κάτω από αυτές, το ρυθμό, τα σημεία στίξης, τις ανάσες, την σύνταξη.

Έχετε μιλήσει για την αγάπη σας στο στίχο του Γ. Σεφέρη: «Ο κόσμος είναι απλός». Τι θα αφαιρούσατε από τον κόσμο για να είναι απλός;

Παντελής-Δυσκολεύουμε τη ζωή μας με λάθος τρόπους. Θα άφηνα έξω την ανάπτυξη της τεχνολογίας όπου επενδύει στην αποξένωση του ανθρώπου και στα οπλικά συστήματα. Η τεράστια επένδυση σε έρευνα και σε χρήματα για τα όπλα με ανησυχεί πολύ. Όπως με ανησυχεί και η διάχυση του διαδικτύου. Βλέπω γύρω μου καθημερινά ανθρώπους να μην μπορούν να επικοινωνήσουν δια ζώσης παρά μόνο αποστασιοποιημένα μέσω messenger. Αυτή η διαδικτυακή, ηλεκτρονική επικοινωνία έχει κάνει τον άνθρωπο καταθλιπτικό.

Μιχάλης– Εγκλωβίζουμε τους εαυτούς μας σε έννοιες και ορολογίες όπως αγάπη, εμπιστοσύνη, ζωή, θάνατος ενώ είναι μόνο λέξεις που στην ουσία δεν υπάρχουν. Ο Φ. Πεσσόα έχει μιλήσει γι΄αυτό. Η ονοματοδοσία είναι αναγκαία αλλά στην τελική αλλού είναι ο κόσμος. Στο κεφάλι μας οι λέξεις κάνουν πυροτεχνήματα, η γραφή είναι γραμμική, αλλά η εξέλιξη του ανθρώπου δεν είναι γραμμή είναι κύκλος. Εμείς είμαστε μόνο ένα μέρος του σύμπαντος. Η ουσία δεν είναι τι γίνεται μέσα στο κεφάλι μας, αλλά τι γίνεται πάνω από εμάς στον ουρανό, κάτω από εμάς στη γη, μέσα στον ωκεανό, μέσα στη ζούγκλα, στην εξέλιξη αυτής της ανακυκλικής δυναμικής του σύμπαντος. Σκεφτόμαστε πολύπλοκα ενώ τα πράγματα είναι απλά.

Τι θα κρατούσατε σε ένα κόσμο απλό;

Παντελής– Τη φαντασία! Η φαντασία λείπει. Ο Μ. Κούντερα έγραφε: «Πάμε σε έναν κόσμο άλλο, που οι άνθρωποι θα είναι αγνοί σαν αρνάκια και θα μιλάνε με χρώματα». Από το Δημοτικό δεν διδάσκεται η φαντασία, η δημιουργικότητα. Σα να σου την μπουκώνουν. Σα να σου λένε «Μη. Δεν βολεύει το σύστημα», γιατί θέλουν να δουλεύεις και να μην σκέφτεσαι, να μην ονειρεύεσαι, να μην δημιουργείς, μόνο να παράγεις.

Μιχάλης– Την υπομονή! «Στην πέτρα της υπομονής προσμένουμε το θαύμα», έγραψε ο Γ. Σεφέρης. Η υπομονή διδάσκεται κατά βάση από τη φύση. Ένα δέντρο διδάσκει υπομονή. Στέκεται στο ίδιο μέρος εκατό χρόνια και ζει το θαύμα, τις αλλαγές στον κορμό του, στο φύλλωμά του στις ρίζες, στο πλήθος και τον πλούτο των ζωντανών οργανισμών που φιλοξενεί. Ο Αργύρης Χιόνης έχει γράψει για τα δένδρα. Κάθε δένδρο είναι μια ολόκληρη φιλοσοφία από μόνο του. Έχουμε ξεφύγει από την φύση και έχουμε αποκοπεί από την ολότητα.

«Τα όρια της γλώσσας μου είναι τα όρια του κόσμου μου». Η υποκειμενική σας διερεύνηση στο σχόλιο του Βιτγκενστάιν;

Παντελής-Η γλώσσα είναι ένας ολόκληρος κόσμος, ένας τρόπος σκέψης. Διαφέρουν οι λέξεις από γλώσσα σε γλώσσα. Έχουν άλλη ρίζα. Η ελληνική γλώσσα είναι πολύ πλούσια, η ετυμολογία της, το ριζικό της σύστημα. Είναι πολύ «ωραίο» το ωραίο, γιατί έρχεται στην «ώρα» του. «Αλήθεια» είναι ό,τι δεν ξεχνάς, ό,τι δεν περιέρχεται στη λήθη. «Αγαπώ» – άγω προς τα εμπρός, αυτόν που αγαπώ τον ωθώ να εξελιχθεί. «Φρικτέ» λέει ο Σαίξπηρ… Άκου τη λέξη, άκου το «φ» και το «κτ» σαν να το φυσάς, να το φτύνεις. Άκου και το «λάθος», κρύβει μια τρυφερότητα. Και το «δέντρο», το βλασταίνει το «δ» στη μέση του, αντί του «τ». Άκουσε το : «δένδρο».

Μιχάλης-Άκου τη λέξη «όμορφο». Αυτά τα τρία ολοστρόγγυλα «ο» ανάμεσα στα σύμφωνα. Εμπεριέχουν. Άκου τη λέξη «εξαίσιο», δες την κίνηση που έχει, σε αντίθεση με το «καταπληκτικό» που μένει στατικό στην έκπληξη. Τι δυναμική που έχουν οι λέξεις! Είναι αθάνατες, άχρονες, ζωντανοί οργανισμοί που εξελίσσονται. Υπάρχουν τόσο δυνατές λέξεις: Διελκυστίνδα, Εκρηξιγενές, Σκαρδαμίζω… Μα είναι πολύ ωραίο να ανακαλύπτεις και μόνος σου νέες λέξεις…

Παντελής-Τις λέξεις, μας τις έχουν μάθει οι γονείς μας. Έχει ενδιαφέρον να σπας το καλούπι αυτής της μεταβίβασης, τον καθρέφτη που σε βάζει να ονοματίζεις με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Αυτό άλλωστε κάνει το ποίημα. Ποιώ-φτιάχνω- κατασκευάζω. Ο ελεύθερος στίχος όπως υπάρχει στην Ελλάδα είναι ένας μεστός λόγος. Τον ακούς, τον μυρίζεις, τον γεύεσαι, φτάνει να τον διαβάσεις αρκετά, να τον εμπιστευτείς να σε καθοδηγήσει στη μελοποίησή του.

Αν σας ζητούσα μια λέξη που από μόνη της είναι ένα ποίημα;

Μιχάλης– «Ξάσου»: Κάνε ότι θέλεις, το αφήνω στην εξουσία σου.

Παντελής– «Γοητεία». Για χρόνια πίστευα ότι είναι η αθωότητα. Μικρός είχα γράψει: «Η αθωότητά σου είναι η γοητεία σου όλη». Μετά κατάλαβα ότι αθωότητα δεν υπάρχει. Δεν ξέρω ακόμη τί είναι γοητεία.

Αν συμμετείχατε στη διεθνή πρωτοβουλία «Ποίηση αντί για πόλεμο», τι θα καταθέτατε;

Μιχάλης– Το διήγημα του Αντώνη Σαμαράκη «Ζητείται Ελπίς». Κι ένα ακόμη του Ονορέ ντε Μπαλζάκ, το «Ένα πάθος στην έρημο».

Παντελής– Αν με κάποιο τρόπο μπορούσαμε να αναγκάσουμε όλους αυτούς που ασκούν βία να γράψουν ένα ποίημα, αν έμπαιναν στη διαδικασία να ανοίξουν την καρδιά τους και να την γράψουν πάνω σε ένα χαρτί, μπορεί να ένιωθαν ντροπή για τη ζωή τους πριν από αυτό.

Μια πράξη που μπορεί να μεταλλάξει την κάθε μέρα σε ποίηση;

Παντελής– Το πώς κοιτάει ο οποιοσδήποτε το ο,τιδήποτε είναι ποίηση. Το πιο πεζό είναι ακριβώς και ποιητικό. Η παρατήρηση, η κατανόηση, η προσπάθεια να μην κρίνεις είναι πράξη ποιητική.

Μιχάλης– Να ποτίζεις τα λουλούδια. Το να δώσεις τη σειρά σου σε κάποιον στην ουρά.

Δυο λέξεις για τον έρωτα;

Μιχάλης– Νερό!

Παντελής-Θάνατος!

Αγαπημένοι στίχοι;

Παντελής– «Στολιστείτε, χορέψτε, γελάστε. Ποτέ δεν θα μπορέσω να ρίξω από το παράθυρο τον έρωτα». Ρεμπώ.

Μιχάλης– «Δεν προσθέτουμε τίποτα, δεν αφαιρούμε τίποτα, περνάμε και ξεχνιόμαστε και ο ήλιος βγαίνει κάθε μέρα στην ώρα του». Φ. Πεσσόα.

[i] Παράφραση του στίχου του Μιχάλη Γκανά «Περίπου έτσι γράφεται το μέλλον μας» από το ποίημα  Άψινθος