Τον Οκτώβριο κάτι ιστορικό συνέβη στα Ηνωμένα Έθνη.

Παρά την τεράστια πίεση από τις Ηνωμένες Πολιτείες, 123 κράτη, όλα ισότιμα στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, ψήφισαν να ξεκινήσει μια διαδικασία το 2017 για να διαπραγματευτεί την απαγόρευση των πυρηνικών όπλων. Γιατί αυτή η είδηση δεν κυκλοφορεί σαν αστραπή; Γιατί δεν υπάρχουν εορτασμοί στους δρόμους;

Ένας λόγος είναι ότι, κανείς δεν παίρνει πια την απειλή για την ανθρωπότητα από τα πυρηνικά όπλα στα σοβαρά. Και όταν λέμε «κανείς», αυτό που εννοούμε είναι τα κύρια μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία δίνουν στο θέμα μηδενικό χώρο στις εφημερίδες τους, τους ραδιοφωνικούς τους σταθμούς, στις ιστοσελίδες τους και στους τηλεοπτικούς τους σταθμούς. Και έτσι «κανένας» σε αυτήν την περίπτωση σημαίνει οι μεγιστάνες των μέσων ενημέρωσης, που βρίσκονται σε συνεργασία με τις τράπεζες, οι πολιτικοί και το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα να συνεχίζουν να κρατούν το status quo για όσο το δυνατόν περισσότερο, ανεξάρτητα από τις συνέπειες για την ανθρωπότητα. Διότι αυτοί οι άνθρωποι είναι ικανοί μόνο να σκέφτονται πόσα χρήματα μπορούν να βγάλουν στο παρόν και ίσως και για λίγα χρόνια στο μέλλον.

Ένας άλλος λόγος (στην πραγματικότητα επέκταση του πρώτου λόγου) είναι ότι, οι περισσότεροι άνθρωποι σίγουρα θα σκέφτονται ότι τα πυρηνικά όπλα είναι ήδη παράνομα. Αν τα χημικά και τα βιολογικά όπλα είναι παράνομα, αν οι νάρκες και οι βόμβες διασποράς είναι παράνομες, σίγουρα τα πυρηνικά όπλα που είναι πολλές τάξεις μεγέθους πιο καταστροφικά, θα είναι παράνομα εδώ και χρόνια. Δεν εξάλειψε ο κόσμος τα πυρηνικά όπλα, όταν το Τείχος του Βερολίνου έπεσε;

Στην πραγματικότητα, όχι. Παρά την προσφορά του Γκορμπατσόφ στον Ρέιγκαν για την εξάλειψη των πυρηνικών όπλων, αυτό δεν έγινε ποτέ, αν και υπήρξαν μειώσεις στον αριθμό των βομβών με διάφορες συνθήκες. Σήμερα οι ΗΠΑ και η Ρωσία έχουν περίπου 14.000 βόμβες (ανάλογα ποιανού τις εκτιμήσεις πιστεύετε), που είναι πολύ λιγότερες από τις 80.000 που υπήρχαν στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου. Εξακολουθεί όμως να είναι ένας τεράστιος αριθμός, όταν αντιλαμβάνεστε ότι αν 100 βόμβες πέσουν σε πόλεις θα οδηγήσουν σε πυρηνικό χειμώνα, που θα εξαλείψει το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού, ποιος ξέρει πόσα άλλα είδη, και ουσιαστικά θα οδηγήσει τους τυχόν επιζώντες να προτιμήσουν μάλλον την αυτοκτονία.

Αλλά ανεξάρτητα από τη σιωπή των μέσων ενημέρωσης και την έλλειψη εορτασμών στους δρόμους, γράφτηκε ιστορία με τον πιο εξαιρετικό τρόπο.

Από το τέλος της διάσκεψης αναθεώρησης της NPT – το πενταετές συνέδριο που επανεξετάζει την πρόοδο της Συνθήκη μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων (ΝΡΤ) για να δει πώς αναπτύσσεται ο αφοπλισμός και να προτείνει περαιτέρω βήματα –  κάποιες κυβερνήσεις και η κοινωνία των πολιτών επικέντρωσαν τη συζήτηση σχετικά με τον αφοπλισμό όχι σε σχέση με τις δήθεν «ανησυχίες για την ασφάλεια» των Ρ5 (τα 5 μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ) αλλά σε σχέση με τις «ανθρωπιστικές ανησυχίες»: το γεγονός ότι ένας πυρηνικός πόλεμος θα εξαλείψει τους ανθρώπους, και πιθανώς όλες τις μορφές ζωής – εκτός ίσως από μερικά έντομα με μικρή διάρκεια ζωής και κάποια βακτήρια – από προσώπου γης.

Με άλλα λόγια, σύμφωνα με τη νέα στρατηγική, ανεξάρτητα από τις ανησυχίες για την ασφάλεια, εάν ξεσπάσει ένας πυρηνικός πόλεμος, χάνουμε όλοι. Ο Αϊνστάιν είπε χαρακτηριστικά, «δεν ξέρω με τι όπλα θα γίνει ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος, αλλά ο τέταρτος παγκόσμιος πόλεμος θα γίνει με ξύλα και πέτρες». Ωστόσο φαίνεται ότι, με τη νέα διαθέσιμη γνώση χάρη στις προόδους της επιστήμης για το κλίμα, ο Αϊνστάιν μπορεί να ήταν υπερβολικά αισιόδοξος: δεν θα υπάρξει τέταρτος παγκόσμιος πόλεμος ποτέ.

Η NPT ήταν ένα μεγάλο παζάρι: εσείς χωρίς πυρηνικά όπλα δεν θα τα αποκτήσετε ποτέ, εσείς με πυρηνικά όπλα θα τα παραδώσετε και όλοι μας θα έχουμε το δικαίωμα να αναπτύξουμε πυρηνική ενέργεια. Ήταν μια ωραία ιδέα για την εποχή (1968) διότι κανείς δεν κατανοούσε πλήρως τους κινδύνους της πυρηνικής ενέργειας, κάτι που έπληξε την ανθρώπινη συνείδηση μόνο με το ατύχημα στο Three Mile Island και τις επόμενες καταστροφές στο Τσέρνομπιλ και πιο πρόσφατα στην Φουκουσίμα.

Το πρόβλημα με το μεγάλο παζάρι είναι ότι δεν έχει εκπληρωθεί 47 χρόνια αργότερα και οι χώρες που δεν διαθέτουν πυρηνικά όπλα βαρέθηκαν να κρατούνται όμηροι από τα κράτη με πυρηνικά όπλα με την απειλή μιας τεράστιας πυρηνικής βίας. Και δεν έχει σημασία ότι οι Ρ5 λένε ότι είναι «υπεύθυνες» χώρες. Τα δόγματα ασφαλείας τους τους επιτρέπουν τη χρήση αυτών των όπλων και όπως ένας ληστής τράπεζας που κραδαίνει ένα όπλο, δεν έχει σημασία αν υπάρχουν σφαίρες σε αυτό ή όχι, το γεγονός ότι έχει ένα στο χέρι του συνιστά χρήση.

Η διαδικασία για την έγκριση αυτού του ψηφίσματος ήταν σκληρή. Παρά την υποτιθέμενη ισότητα των κρατών μελών στον ΟΗΕ, υπάρχουν σαφώς ορισμένα κράτη που είναι πιο ίσα από άλλα. Οι Ρ5 έχουν δικαίωμα βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας και οικονομικές διαφορές είναι τέτοιες ώστε ανεπτυγμένες χώρες είναι σε θέση να χειραγωγούν αναπτυσσόμενες χώρες.

Ωστόσο, προς χαρά όλης της κοινωνίας των πολιτών του αντιπυρηνικού κινήματος και των 57 κυβερνήσεων που υποστήριξαν το ψήφισμα, πολύ λίγες χώρες υποχώρησαν στην πίεση και 123 χώρες ψήφισαν για να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις το επόμενο έτος.

Και η θέση των κρατών με πυρηνικά όπλα και αυτών που υπάρχουν κάτω από την αμυντική συμφωνία, τη λεγόμενη «πυρηνική ομπρέλα» δεν ήταν ποτέ πιο διχασμένη. Από τις 9 χώρες που διαθέτουν πυρηνικά όπλα, πέντε (οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ρωσία και το Ισραήλ) ψήφισαν κατά του ψηφίσματος, τρεις (η Κίνα, η Ινδία και το Πακιστάν) απείχαν και μία (η Βόρεια Κορέα) ψήφισε υπέρ του ψηφίσματος.

Από τα κράτη κάτω από την «πυρηνική ομπρέλα», η Ολλανδία αναγκάστηκε να απέχει, ως αποτέλεσμα μιας ολοένα και πιο αποτελεσματικής εκστρατείας της κοινωνίας των πολιτών στο ολλανδικό κοινοβούλιο, καθώς επίσης απείχαν και η Αρμενία, η Λευκορωσία και η Κιργισία (Κιργιστάν).

Η Ιαπωνία ψήφισε κατά της απαγόρευσης: κάτι που αφήνει συνεχώς έκπληκτους τους παρατηρητές, δεδομένου ότι είναι η μόνη χώρα που ξέρει από πρώτο χέρι τι σημαίνει να έχει πέσει μια βόμβα στις πόλεις σου.

Στο τέλος της ψηφοφορίας, οι χώρες χρησιμοποιήσαν τις συνηθισμένες ομιλίες τους για να υποστηρίξουν τις θέσεις τους. Κάποιες χώρες δήλωσαν ότι φοβούνται πως η νέα διαδικασία θα υπονομεύσει την NPT, παρά το γεγονός ότι οι χώρες που υποστηρίζουν το ψήφισμα έχουν εκφράσει ξανά και ξανά ότι το ψήφισμα δεν θα κάνει τίποτε άλλο από το να ενισχύσει το άρθρο 6 της NPT. Άλλοι λένε ότι η νέα διαδικασία είναι διχαστική, όντας ευχαριστημένοι να βρίσκονται κολλημένοι με ένα status quo στο οποίο τίποτα δεν έχει προχωρήσει στις συνομιλίες για τον αφοπλισμό εδώ και 47 χρόνια: Η Συνθήκη Πλήρους Απαγόρευσης των Πυρηνικών Δοκιμών δεν έχει τεθεί σε ισχύ, η Συνθήκη σχάσιμων υλικών δεν έχει γραφτεί, οι ΗΠΑ έχουν αποσυρθεί από τη Συνθήκη αντιβαλλιστικών πυραύλων και περιμένουμε ακόμα τις συνομιλίες σχετικά με μια ζώνη ελεύθερη από όπλα μαζικής καταστροφής στη Μέση Ανατολή. Επιπλέον, όλα τα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά όπλα εκπονούν σχέδια, ή βρίσκονται στη διαδικασία, εκσυγχρονισμού των οπλοστασίων τους, με αστρονομικά κόστη για την παγκόσμια οικονομία και τους φτωχούς του κόσμου.

Η νέα συνθήκη σίγουρα δεν θα βγάλει εκτός χρήσης ένα πυρηνικό όπλο την ημέρα που θα επικυρωθεί, αλλά θα τα κάνει αποτελεσματικά παράνομα στα μάτια των διεθνών δικαστηρίων και των πολυεθνικών εταιρειών και των τραπεζών που δεν θα θέλουν το κοινό να γνωρίζει ότι εμπλέκονται σε κάτι παράνομο και έτσι η συνθήκη θα αυξήσει την πίεση για να μην επενδύουν. Οι εκστρατείες της κοινωνίας των πολιτών για τον στιγματισμό των πυρηνικών όπλων θα ενισχυθούν πολύ και κανένας πολιτικός δεν θα είναι ποτέ σε θέση να πει ότι η NPT δίνει το νόμιμο δικαίωμα στη χώρα του να έχει πυρηνικά όπλα: και τελικά αυτός είναι ο λόγος που οι ΗΠΑ (και οι φίλοι τους) ήταν τόσο ανήσυχοι για να αποφευχθεί αυτό το ψήφισμα ώστε να πάει στη Γενική Συνέλευση.

Και αυτός είναι ο λόγος που αυτή η έγκριση είναι ιστορική. Εκείνοι που για δεκαετίες κατηγορούσαν άλλα κράτη ότι ήταν «ανεύθυνα» και «παρίες» τώρα θα βρεθούν οι ίδιοι από την αντίθετη πλευρά αυτών των κατηγοριών και για καλό λόγο.