Κάποιες υγιείς αρχές που λένε ΟΧΙ στο ρατσισμό και τη διάκριση

Σε πολλά μέρη του πλανήτη υψώνονται φωνές ενάντια στο «μεταναστευτικό κύμα» που πλήττει τις «πολιτισμένες χώρες».

Άτομα από τα οποία δεν το περίμενες, υιοθετούν θέσεις που μιλάνε για την ανάγκη «να σταματήσουμε την εισβολή», να «απελάσουμε τους λαθρομετανάστες», κ.ο.κ.

Καταρχάς, θα ήθελα να εκφράσω τον αποτροπιασμό μου και τη λύπη μου γι’ αυτές τις τοποθετήσεις, απ’ όπου κι αν προέρχονται· θα έλεγα ότι με πληγώνουν περισσότερο όταν προέρχονται από φιλικά πρόσωπα τα οποία εκτιμώ σε άλλους τομείς.

Αλλά μου φαίνεται χρησιμότερο να δώσω κάποια υγιή παραδείγματα που αντικρούουν αυτήν την υστερική κρίση της ανθρωπότητας, ιδιαίτερα των πιο πλούσιων χωρών.

Μιλώντας για αρχές ακούω ήδη στ’ αυτιά μου τη μουρμούρα των πραγματιστών, εκείνων που «στέκονται στα πραγματικά γεγονότα», «πρακτικών» ανθρώπων που βιάζονται να δηλώσουν ότι οι ιδεολογίες έχουν πεθάνει, ότι η αλληλεγγύη είναι μια ανθρωπιστική χαζομάρα κ.λπ.

Σ’ αυτούς μπορώ μόνο να πω ότι δε χρειάζεται να συνεχίσουν την ανάγνωση αυτού του άρθρου και ότι είναι καλύτερα να συνεχίσουν να ξεφυλλίζουν το αγαπημένο τους περιοδικό της μόδας, που ενδεχομένως θα τους “καθησυχάσει” περισσότερο απ’ το άρθρο μου.

Μιλάμε λοιπόν για αρχές και, συγκεκριμένα, για την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα,  υπέροχο κείμενο που γράφτηκε από γυναίκες και άντρες που, έχοντας ζήσει τις φρικαλεότητες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, θέλησαν να καθιερώσουν τις οικουμενικές αρχές που θα επανόρθωναν και θα μας διαφύλασσαν από την τρομακτική βία που χαρακτήρισε εκείνα τα χρόνια.

Άρθρο 12 – Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή,  την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιμής  και της υπόληψης του. Καθένας έχει το δικαίωμα να τον προστατεύουν οι νόμοι  από επεμβάσεις και προσβολές αυτού του είδους. 

 Άρθρο 13 – 1.  Καθένας έχει το δικαίωμα να κυκλοφορεί ελεύθερα και να εκλέγει τον τόπο  της διαμονής του στο εσωτερικό ενός κράτους.

2. Καθένας έχει το δικαίωμα να εγκαταλείπει οποιαδήποτε χώρα, ακόμα και τη δική του, και να επιστρέφει σε αυτήν. 

 Άρθρο 14 – 1.  Κάθε άτομο που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και του  παρέχεται άσυλο σε άλλες χώρες. 

Θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι στη δημόσια συζήτηση που γίνεται σήμερα, «λησμονείται» το Άρθρο 12: ένας από τους κύριους λόγους των σύγχρονων μεταναστεύσεων είναι η ανεπαρκής διεθνής προσπάθεια να εμποδιστούν τέτοιου είδους επεμβάσεις. Αντίθετα παρατηρούμε, σε πολλές «μεταναστευτικές» χώρες τη συστηματική επέμβαση στην οικονομική και πολιτική τους ζωή. Οι συνεχείς «ανθρωπιστικοί πόλεμοι» είναι ένα δόκιμο παράδειγμα, όπως και το κακό συνήθειο του εφοδιασμού των όποιων επαναστατών με όπλα για να ανατρέψουν κυβερνήσεις που χαίρουν της φιλίας κάποιας ισχυρής χώρας.

Για τα άρθρα 13 και 14 δε μου φαίνεται να υπάρχουν πολλά να πούμε, μόνο να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι παραβιάζονται συστηματικά.

Αν εγώ ως ευρωπαίος πολίτης μπορώ να πάω, χωρίς διατυπώσεις ή με τις ελάχιστες διατυπώσεις, ουσιαστικά όπου θέλω, υπάρχουν πολίτες πολλών χωρών για τους οποίους αυτές οι αρχές δεν ισχύουν και έχουν να αντιμετωπίσουν γραφειοκρατικές διαδικασίες, αναμονές, νομικά εμπόδια, απαιτήσεις μεγάλων χρηματικών ποσών και άλλα πράγματα που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Δε μου φαίνεται πολύ δύσκολο να καταλάβει κανείς πως αυτή η βία δημιουργεί τη θέληση, στα άτομα που την υφίστανται, να απαντήσουν με αντίστοιχη βία. Πράγματι πριν κανά δυο χρόνια μου ζητήθηκε βίζα για να επισκεφτώ τη Σενεγάλη.

Αυτός ο χάρτης δικαιωμάτων είναι σημαντικός, επειδή είναι ένα ζήτημα που σήμερα τίθεται υπό αμφισβήτηση· και τον αμφισβητούν εκείνοι που πιστεύουν πως με λιγότερους «νόμους» θα μπορούσαν να κάνουν τη δουλειά τους αποκομίζοντας μεγαλύτερα κέρδη και χωρίς να χρειάζεται να δώσουν σε κανέναν λογαριασμό.

Πράγματι, υπάρχουν μέρη του πλανήτη μας όπου η «κανονική» δικαιοδοσία των κρατών αναστέλλεται από πολυεθνικές «συμμορίες», με ιδιωτικούς στρατούς, φράχτες, ελέγχους· αυτές οι «συμμορίες» αποφασίζουν ν’αποψιλώσουν ένα δάσος, να εκμεταλλευτούν ένα ορυχείο, να περάσουν έναν πετρελαιαγωγό και θέλουν να το κάνουν αψηφώντας κάθε διεθνές ή εθνικό δίκαιο· ο αριθμός των εδαφών όπου η λαϊκή κυριαρχία αναστέλλεται, αυξάνεται ολοένα στον κόσμο.

Αυτή η περιφρόνηση της διακήρυξης των αρχών, των διεθνών νόμων, των διπλωματικών συμβάσεων, των συνθηκών, πέραν του ότι προσβάλλει την κοινή λογική, είναι μια σαφής ένδειξη της βίας που κυριαρχεί στις ανθρώπινες σχέσεις την παρούσα ιστορική στιγμή: βία που είναι, ουσιαστικά, άρνηση της ελευθερίας του άλλου, περιορισμός της πρόθεσής του και που φτάνει μέχρι το πιο κοινότοπο και προφανές γεγονός της άσκησης φυσικής βίας.

Και έτσι το να τοποθετήσουμε ξανά στο επίκεντρο τις αρχές, σημαίνει να δώσουμε εκ νέου αξία σε κάθε ανθρώπινο ον και να επιβεβαιώσουμε την ουτοπία του μέλλοντος: έναν κόσμο χωρίς βία.

Υπάρχει, όμως, και ένα δεύτερο επιχείρημα που με αφορά, που σε αφορά, που αφορά σε όλους μας σε ένα πιο βαθύ και προσωπικό επίπεδο: η πιο σημαντική Αρχή απ’ όλες, εκείνη που όλοι οι σοφοί έχουν επικαλεστεί από τις απαρχές της ανθρωπότητας: «Να συμπεριφέρεσαι στους άλλους όπως θέλεις να σου συμπεριφέρονται».

Σ’ αυτήν την περίπτωση εγώ ρωτώ: σ’ αρέσει να σου κλείνουν την πόρτα; Όχι. Μην κλείνεις λοιπόν την πόρτα σε κανέναν. Σ’ αρέσει να σου λένε ότι η θρησκεία σου είναι φανατική; Όχι. Τότε μη χαρακτηρίζεις φανατική τη θρησκεία κανενός. Είσαι ευτυχισμένος όταν κάποιος βρίσκεται σε πόλεμο μαζί σου; Όχι. Τότε μην είσαι σε πόλεμο με κανέναν, ούτε με τον εαυτό σου.

Θα μπορούσα να συνεχίσω επί μακρόν, αλλά πιστεύω ότι έχεις καταλάβει και ότι, αν αυτές οι ιδέες σε άγγιξαν, μπορείς να διαλέξεις το δρόμο της επίλυσης των προβλημάτων, όχι της περιπλοκής τους. Τότε θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα που υπάρχει υπό το σωστό του πρίσμα και να βρούμε λύσεις που θα βασίζονται όχι στο να συνεχίζουμε να χτίζουμε φράχτες, αλλά στο να αποκαθιστούμε σχέσεις δικαιοσύνης, να επανορθώνουμε μεγάλες αδικίες που οι πιο πλούσιες χώρες έχουν κάνει στις φτωχότερες, να επιστρέψουμε τα σπίτια σε εκείνους από τους οποίους αφαιρέθηκαν, να αναγνωρίσουμε την αυτοδιάθεση των λαών και, ακόμη, να αγωνιστούμε ενάντια στους διακινητές που κερδοσκοπούν με εγκληματικό τρόπο εις βάρος της ανάγκης διαφυγής των ανθρώπων από χώρες που βρίσκονται υπό καθεστώς τρόμου και της προσπάθειάς τους να δοκιμάσουν την τύχη τους κάπου αλλού.

Είναι ένα πρόβλημα κατεύθυνσης που γίνεται κάθε μέρα και πιο έκδηλο: αυξανόμενη ειρήνη ή αυξανόμενη καταστροφή. Είναι ένα πρόβλημα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε και που προϋποθέτει, για ν’ αντιμετωπιστεί, τα καλύτερα χαρακτηριστικά κάθε ανθρώπου: τη συμπόνια, τη συμφιλίωση, την πραγματική αλληλεγγύη, την απλή αδελφοσύνη.