Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε στις 24 Δεκεμβρίου ένα ιστορικό ψήφισμα για την έναρξη διαπραγματεύσεων το 2017 για μια συνθήκη που θα απαγορεύει τα πυρηνικά όπλα. Η ψηφοφορία ήρθε μετά από την απόφαση της 27ης Οκτωβρίου από την Πρώτη Επιτροπή της Γενικής Συνέλευσης – η οποία ασχολείται με τον αφοπλισμό και τη διεθνή θέματα ασφαλείας – για να αρχίσουν οι εργασίες για τη νέα συνθήκη παρά την έντονη εναντίωση ορισμένων εθνών που είναι οπλισμένα με πυρηνικά.
Το ψήφισμα εγκρίθηκε με 113 ψήφους υπέρ, 35 κράτη μέλη ψήφισαν κατά ενώ υπήρξαν και 13 αποχές. Η ισχυρότερη υποστήριξη ήρθε από έθνη της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής, της Καραϊβικής, της Νοτιοανατολικής Ασίας και από τον Ειρηνικό. Μια διαπεριφερειακή ομάδα που αποτελείται από την Αυστρία, τη Βραζιλία, την Ιρλανδία, το Μεξικό, τη Νιγηρία και τη Νότια Αφρική είχε την πρωτοβουλία για την έγκριση αυτή και είναι πιθανό να οδηγήσει τις διαπραγματεύσεις του επόμενου έτους.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, σε μια συνεδρίαση προϋπολογισμού του ΟΗΕ, οι Ηνωμένες Πολιτείες προκάλεσαν την οργή πολλών κρατών μελών όταν αντιτάχθηκαν στο αίτημα χρηματοδότησης για τις σχεδιαζόμενες τέσσερις εβδομάδες διαπραγματεύσεων πάνω στη συνθήκη, που θα πραγματοποιηθεί στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη. Ωστόσο, μετά από έντονη πίεση των υποστηρικτών του πυρηνικού αφοπλισμού, τελικά, απέσυραν την ένστασή τους, και η επιτροπή ενέκρινε το αίτημα χρηματοδότησης.
Σε έγγραφο που διέρρευσε και είχε διανεμηθεί σε όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ μέσα στον Οκτώβρη και πριν την απόφαση Πρωτοβάθμιας Επιτροπής, οι Ηνωμένες Πολιτείες – οι οποίες διαθέτουν περίπου 7.000 πυρηνικά όπλα – προέτρεπαν τους συμμάχους της να αντιταχθούν στο ψήφισμα και να μποϋκοτάρουν τις διαπραγματεύσεις, φοβούμενες ότι η συνθήκη θα αλλάξει την αντίληψη ότι τα πυρηνικά όπλα είναι νόμιμα για ορισμένα έθνη και θα καταστήσει τον νατοϊκό πυρηνικό σχεδιασμό δυσκολότερο.
Ένας αριθμός στενών συμμάχων των ΗΠΑ που ψήφισαν κατά του ψηφίσματος ή απείχαν έχουν εκφράσει την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν στις διαπραγματεύσεις ούτως ή άλλως, για να βοηθήσουν στη διαμόρφωση της Συνθήκης. Για παράδειγμα, η Ολλανδία, η οποία φιλοξενεί αμερικανικά πυρηνικά όπλα στο έδαφός της και απείχε από την ψηφοφορία, επιβεβαίωσε ότι θα πάρει μέρος στη συνέχεια ενώ και ο υπουργός Εξωτερικών της Ιαπωνίας, παρά την αντίθεση που εξέφρασε η χώρα του στο ψήφισμα, δήλωσε ότι επιθυμεί η χώρα του να συμμετέχει.
Η Διεθνής Εκστρατεία για την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων (ICAN) προτρέπει όλα τα έθνη να λάβουν μέρος. «Κάθε έθνος έχει συμφέρον να διασφαλίσει ότι τα πυρηνικά όπλα δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ξανά, κάτι που μπορεί να διασφαλιστεί μόνο μέσα από την πλήρη εξάλειψή τους. Καλούμε όλες τις κυβερνήσεις να συμμετάσχουν στις διαπραγματεύσεις του επόμενου έτους και να εργαστούν για την επίτευξη μιας ισχυρής και αποτελεσματικής συνθήκης», δήλωσε ο Beatrice Fihn, εκτελεστικός διευθυντής του ICAN.
Η ICAN τόνισε ότι οι διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά όπλα θα πρέπει να προχωρήσουν ανεξάρτητα από το αν τα οπλισμένα με πυρηνικά έθνη συμφωνήσουν να συμμετάσχουν. “Είναι θέμα αρχής ότι τα όπλα αδιακρίτως χαρακτηριστικών τα οποία αποσκοπούν στο να προκαλέσουν καταστροφικές ανθρωπιστικές βλάβες θα πρέπει να απαγορεύονται από το διεθνές δίκαιο. Αυτή η νέα συνθήκη θα τοποθετήσει πυρηνικά όπλα στην ίδια νομική βάση με άλλα όπλα μαζικής καταστροφής», δήλωσε ο Fihn.
«Πιστεύουμε ότι, μέσω της κανονιστικής ισχύος του, η συνθήκη απαγόρευσης πυρηνικών όπλων θα επηρεάσει τη συμπεριφορά των εθνών, ακόμη και αν αρνούνται να προσχωρήσουν σε αυτήν. Θα επηρεάσει επίσης τη συμπεριφορά πολλών από τους συμμάχους τους που διεκδικούν σήμερα προστασία από τα πυρηνικά όπλα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που στην Ευρώπη διατηρούν πυρηνικά όπλα στο έδαφός τους. Αυτό θα συμβάλει σημαντικά στην επίτευξη ενός κόσμου ελεύθερου από πυρηνικά όπλα».
Οι διαπραγματεύσεις θα χωριστούν σε δύο περιόδους, μεταξύ 27 – 31 Μαρτίου και 15 Ιουνίου έως 7 Ιουλίου. Η ICAN σχεδιάζει να στείλει μια μεγάλη αντιπροσωπεία ακτιβιστών και στις δύο. Η εκστρατεία προτρέπει τις κυβερνήσεις να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για τη σύναψη της Συνθήκης μέχρι το τέλος των τεσσάρων εβδομάδων, σημειώνοντας ότι μεγάλο μέρος των προπαρασκευαστικών εργασιών έχει ήδη γίνει, μεταξύ άλλων με την ομάδα εργασίας του ΟΗΕ που συνεδρίασε φέτος στη Γενεύη.
Η συνθήκη είναι πιθανό να περιλαμβάνει διατάξεις παρόμοιες άλλων συνθηκών σχετικά με την απαγόρευση βιολογικών όπλων και χημικών όπλων, νάρκες κατά προσωπικού και μαζικών πυρομαχικών. Αυτές περιλαμβάνουν απαγορεύσεις σχετικά με τη χρήση, την ανάπτυξη, την παραγωγή, την απόκτηση, την αποθήκευση, τη διατήρηση και τη μεταφορά, καθώς και σχετικά με τη βοήθεια, ενθάρρυνση ή προτροπή οποιουδήποτε συμμετέχει σε οποιαδήποτε από αυτές τις απαγορευμένες δραστηριότητες.
Οι πολυμερείς διαπραγματεύσεις για τον πυρηνικό αφοπλισμό έχουν περιέλθει σε αδιέξοδο εδώ και δύο δεκαετίες, καθώς και τα εννέα έθνη που έχουν πυρηνικά όπλα έχουν επενδύσει τεράστια ποσά σε αναβαθμίσεις. Εναλλακτικές προτάσεις για την προώθηση ενός πυρηνικά όπλα ελεύθερου κόσμου δεν έχουν καταφέρει να κερδίσουν την προσοχή ή να παράξουν αποτελέσματα. Όμως η πλειοψηφία των κρατών μελών του ΟΗΕ βλέπει την προσέγγιση της Συνθήκης απαγόρευσης ως την πιο βιώσιμη και ελπιδοφόρα πορεία προς τα εμπρός.
