Ο τυφλός γίγας Ωρίων προχωρά. Τρομαγμένοι οι άνθρωποι κάτω από τα πόδια του. Στον ώμο του ένας μικρός άνθρωπος τον οδηγεί. Στα σύννεφα, η Αθηνά, θεά της σοφία ως μνεία της υπέρβασης του ανθρώπου μέσω της πνευματικής αναζήτησης.

Ο πίνακας που προτιμούσε ο ανθρωπολόγος Claude Levi-Strauss, ήταν ο Τυφλός Ωρίων του N. Poussin. Σε αυτόν «έβλεπε» τον αγώνα του ανθρώπου να πραγματωθεί σε μια αρμονική αναλογία με τη φύση. Πίστευε πως οι άνθρωποι μπορούμε «να επιτύχουμε πολύ περισσότερη σοφία, από όση νομίζουμε πως είμαστε ικανοί να αποκτήσουμε».i Μόνο όταν ενσωματώσουμε στην επιστήμη -που χαρακτηρίζεται από μια καθαρά ποσοτική προοπτική- τις ποιοτικές όψεις της πραγματικότητας που υπάρχουν στην μυθολογική σκέψη.

Το ανοίκειο που εκδραματίζεται αιώνες τώρα στη γη με βίαιες εκφράσεις, μαρτυρά πως παρά την ανάπτυξη της επιστήμης, παρά τη χορηγία του πολιτισμού, ο άνθρωπος αγωνίζεται ακόμη να απελευθερωθεί από τις ενστικτώδεις καταβολές του ώστε να απαρνηθεί εκείνη την ιδιότυπη απόλαυση της προϊστορίας του, στο να τριγυρνά στην σαγηνευτική «ερημιά» του, εφευρίσκοντας «δράκους» και σκοτώνοντας «τέρατα». Η μυθολογία αυτό ακριβώς επεξεργάζεται. Ιδιαίτερα σήμερα, έχει σημασία να αφουγκραστούμε πώς θέτει το ζήτημα που άπτεται άμεσα του γεγονότος ότι, θεωρήσαμε πως το «κακό» μπορεί να εξαφανιστεί, να «ξορκιστεί» με θρησκευτικά ή επιστημονικά μέσα. Κι όμως το «κακό» είναι εδώ. Είναι «αυτό» το ανεξέλεγκτο που ορμά και αιφνιδιάζει καθώς θρέφει και θρέφεται με/από το ρατσισμό, τη ξενοφοβία, το φανατισμό, το φασισμό. Είναι το ανοίκειο του καθενός μας που δεν αντέχουμε να το αναγνωρίσουμε κι άρα δεν το επεξεργαζόμαστε, δεν το εξημερώνουμε. Γιατί άραγε μας αιφνιδίασε η νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ; Η ιστορία αποδεικνύει ότι οι χειρότεροι εφιάλτες μας μπορεί να επαναληφθούν αν ο άνθρωπος δεν αποφασίσει ότι κάτι θέλει να μάθει από τη σκιά του, ώστε να προχωρήσει στο φως.

«Ένα πράγμα που προβάλλεται στους μύθους είναι ότι στη σκοτεινότερη στιγμή έρχεται το φως».ii Σε αυτή τη σκοτεινή στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας μας, έχει σημασία να ανατρέξουμε σε αυτούς και να ανα-γνωρίσουμε τη σημασία τους ως προς τη νοητική δύναμη του ανθρώπου. Την αφύπνιση της ύπαρξης, που δεν διαμορφώνεται και δεν κυβερνάται πια από ζωικές δυνάμεις.

Μας μεταφέρουν σε ένα πνευματικό επίπεδο συνείδησης. Μυούν στην εσωτερικότητα ως αλήθεια που ελευθερώνει τον άνθρωπο. Δεν είμαστε μόνοι σε αυτήν την πορεία. Μέσα από τα πανανθρώπινα αρχέτυπαiii μας κρατάει το χέρι ολόκληρη η ανθρωπότητα. Μας φέρνουν σε επαφή με την έκσταση της εμπειρίας του να είμαστε ζωντανοί. Μας συνδέουν με τη δύναμη μας. «Στη Δύναμη βρισκόταν το «φως» που προερχόταν από ένα «κέντρο»iv. Αυτό απαιτεί μια ενεργητική διαδικασία όπου οι εμπειρίες της ζωής μας σε καθαρά σωματικό επίπεδο απηχούν την πλέον εσωτερική μας οντότητα και πραγματικότητα.

«Αυτός είναι ο μυθολογικός τρόπος του να είσαι άτομο. Είσαι το κεντρικό βουνό και το κεντρικό βουνό βρίσκεται παντού», σημειώνει ο Campbell, «Θα μπορούσε να ερμηνευτεί αυτό ως ωμός ατομικισμός εάν δεν υπήρχε η συνειδητοποίηση μέσω του μύθου ότι το κέντρο βρίσκεται μέσα σου κι ακριβώς αντίκρυ σου, στο άλλο άτομο».

Είναι επιτακτική πια η ανάγκη της ανυπακοής μας στον κυρίαρχο λόγο που γεννά την κυρίαρχη εξουσία. Έχουμε την επιλογή να πιάσουμε πάλι από την αρχή το μίτο που θα μας οδηγήσει έξω από τον λαβύρινθο. Όσο κι αν φαίνεται ότι ο παλιός κόσμος εδραιώνεται, ζούμε σε μια εποχή μετάβασης, όπου ο καινούργιος κόσμος δεν έχει αναδυθεί. Κι εμείς έχουμε να διαλέξουμε «αν θα μας ρουφήξει η Χάρυβδη ή αν [..]μετακινηθούμε προς έναν καινούργιο κόσμο»v.

 

——————————————————————————

i. Claude Levi-Strauss, Μύθος και Νόημα, εκδόσεις Καρδαμίτσα.
ii. Οι αναφορές του J. Campbell, είναι από το βιβλίο του: «Η Δύναμη του Μύθου», εκδόσεις Ιάμβλιχος.
iii. Η φύση του συλλογικού ασυνείδητου είναι συμπαντική, υπέρ – προσωπική και μη ατομική. Μπορούμε να φανταστούμε το συλλογικό ασυνείδητο ως την αόρατη άγνωστη πραγματικότητα που ενυπάρχει μέσα σε όλους και όλα. Σε αντίθεση με το προσωπικό ασυνείδητο οι βαθύτεροι στρωματισμοί του συλλογικού ασυνείδητου είναι απροσπέλαστοι στη συνειδητή επίγνωση. Βιώνονται από το εγώ ως κάτι υπερφυσικό. Τα περιεχόμενά του ονομάζονται αρχέτυπα.
iv. “Το μήνυμα του Silo”, εκδόσεις Μονοπάτι.
v. Λίλη Λαμπρέλη, Δέκα και ένα παραμύθια σοφίας για καιρούς κρίσης και άλλων δεινών, Εκδόσεις Πατάκη.
*Η επικεφαλίδα του άρθρου είναι ο τίτλος ποιήματος του Roethke