Κρίνοντας τον Κάστρο: το καλύτερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος γι’ αυτόν

(Μπροστά σε μια αναμενόμενη αλλά δύσκολη απώλεια για πολλούς λόγους όπως αυτή του Φιντέλ Κάστρο, η ανθρωπότητα στοχάζεται. Πολλά άρθρα δημοσιεύθηκαν από τα γραφεία της Λατινικής Αμερικής της PRESSENZA αλλά και άλλων γραφείων σύνταξης για τα όσα σήμαινε αυτή η προσωπικότητα. Πολλές φορές μάλιστα ήταν και ενδιαφέρουσα η ταύτιση του περιεχομένου τους με τη γεωγραφική προέλευση των αρθρογράφων αλλά και οι διαφορετικές οπτικές από τις οποίες έπιασαν το θέμα. Δεν είναι εύκολο να αναλύσεις το φαινόμενο Κάστρο και την Κουβανική επανάσταση, στο ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο που εξελίχθηκε. Παρόλα αυτά το ελληνικό γραφείο διάλεξε δυο κείμενα αρκετά αντιπροσωπευτικά και τα παρουσιάζει σήμερα, με αφορμή το τελευταίο αντίο που έστειλαν εκατομμύρια άνθρωποι στην Κούβα και σε όλον τον κόσμο σε αυτή την ιστορική μορφή. Μακάρι να βοηθήσουν στην αποτίμηση της δράσης που προηγήθηκε  (όπως και άλλες) για να μπορούμε σήμερα αρκετοί από εμάς να ονειρευόμαστε μια επανάσταση φωτεινή και όχι αιμματοβαμένη, μια επανάσταση που να πηγάζει από το φως στις συνειδήσεις μας και την ανάγκη μας για παγκόσμια αλλαγή ρότας, για ποιοτικό άλμα και διαφορετικές προτεραιότητες. Μέρος αυτής της ανάγκης για πρόοδο και για νέο περιεχόμενο στον όρο επανάσταση τον χρωστάμε (και) στον Φιντέλ Κάστρο.)

Πολύ νωρίς το πρωί της Κυριακής έφτασε στην Ευρώπη η είδηση του θανάτου του Φιντέλ Κάστρο, του πρώην ηγέτη της Κούβας, σε ηλικία 90 χρονών.

Καθώς έχω την τύχη να έχω εκατοντάδες φίλους και γνωστούς από τη Λατινική Αμερική, ο τοίχος μου στο Facebook γέμισε άμεσα με ένα μείγμα εγκωμίων και καταγγελιών.

Πολλά από αυτά ήταν εγκώμια στον άνθρωπο που τόσο πεισματικά αγωνίστηκε ενάντια στις ΗΠΑ αντιμετωπίζοντας έναν οικονομικό αποκλεισμό που οδήγησε το λαό του στη φτώχια. Και, παρά το γεγονός αυτό, η Κούβα μπορεί να περηφανευτεί για ένα ποσοστό αλφαβητισμού της τάξης του 99,7% και ένα προσδόκιμο ζωής που φτάνει τα 78,7 χρόνια, γεγονός που αντανακλά την προτεραιότητα που η κυβέρνηση δίνει στην υγεία και την εκπαίδευση, και που ντροπιάζει τη μεγάλη πλειοψηφία των χωρών του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων και των χωρών του επονομαζόμενου «πρώτου κόσμου».

Μεγάλο μέρος αυτών των εγκωμίων αναγνώριζε τη στήριξη που το κουβανικό καθεστώς πρόσφερε σε πολλές χώρες του κόσμου με την αποστολή γιατρών σε περιόδους φυσικών καταστροφών. Αυτό αναμφισβήτητα εμπόδισε την απώλεια χιλιάδων ζωών φτωχών ανθρώπων σε καταστάσεις απελπισίας.

Σ’ αυτό μπορούμε να προσθέσουμε το απίστευτο στατιστικό στοιχείο ότι ούτε ένας άνθρωπος δεν πέθανε κατά τη διάρκεια του τυφώνα Matthew φέτος, ως αποτέλεσμα της ικανότητας της νήσου στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, σε σύγκριση με τους εκατοντάδες νεκρούς στην Αϊτή, που απέχει μόλις 80 χιλιόμετρα.

Άλλα εγκώμια αναφέρονταν στην υποστήριξη των κουβανικών στρατιωτικών δυνάμεων σε χώρες όπως η Αγκόλα, πολεμώντας ενάντια στη μάστιγα του ιμπεριαλισμού, του καπιταλισμού και του ρατσισμού, για να φέρουν την ελευθερία στους λαούς αυτών των χωρών και την ευκαιρία να φτάσουν τα επίπεδα ανάπτυξης που βιώνουν οι κουβανοί, αγνοώντας τις αναπόφευκτες  «παράπλευρες απώλειες» αυτών των παρεμβάσεων.

Υπήρχαν όμως και άλλες δημοσιεύσεις· εικόνες που έδειχναν το Φιντέλ μαζί με αντικαθεστωτικούς με δεμένα μάτια λίγο πριν αντιμετωπίσουν το εκτελεστικό απόσπασμα επειδή διαφώνησαν με τον αρχηγό· άλλες που επισήμαιναν πως χιλιάδες αντικαθεστωτικοί είχαν παρόμοια μοίρα, δείχνοντας την αιμοδιψή σκληρότητα για την οποία ήταν επίσης ικανός αυτός ο άντρας.

Όλα αυτά είναι ο Φιντέλ Κάστρο, και κάποιος δεν μπορεί να δώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα αυτού του ανθρώπου χωρίς να δει τα καλά και τα κακά του.

Τα τελευταία χρόνια, καθώς οι προοδευτικές κυβερνήσεις προέλαυναν στη Λατινική Αμερική, ο Φιντέλ Κάστρο μετατράπηκε σε μυθική φιγούρα σε πολλά μέρη, με τις καταχρήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να λησμονούνται όλο και περισσότερο ή βολικά να αγνοούνται. Αλλά αυτός είναι ένας μάλλον ατυχής εξωραϊσμός της ιστορίας. Σύμφωνα με μια έκθεση του Cuba Archive, μεταξύ της 1ης ιανουαρίου του 1959 και της 25ης ιανουαρίου του 2012 έγιναν 3615 θανατικές εκτελέσεις. Αντιπαραβάλλοντάς το, η δικτατορία του Αουγούστο Πινοσέτ στη Χιλή ήταν υπεύθυνη για 3200 νεκρούς σύμφωνα με την Έκθεση Valech.

Η αλήθεια είναι πως η κομμουνιστική σκέψη, τόσο ιδανική όπως ακουγόταν στην πράξη: «Εργάτες του κόσμου, ενωθείτε», στην Κούβα έγινε, «Πατρίδα ή Θάνατος, θα νικήσουμε».

Και ειλικρινά, δεδομένου ότι η κατάσταση στο νησί γινόταν όλο και πιο επισφαλής, πολλοί κουβανοί προτίμησαν να ρισκάρουν το θάνατο και να εγκαταλείψουν το νησί. Υπολογίζεται ότι 1,5 εκατομμύριο κουβανοί έφυγαν, σε σύγκριση με ένα πληθυσμό 11 εκατομμυρίων σήμερα.

Αν πρόκειται, λοιπόν, να κρίνουμε τον Κάστρο, μπορούμε να πούμε ότι ο άνθρωπος ήταν μια αντίφαση. Έχουμε εδώ κάποιον που είχε μια μεγάλη αγάπη για το λαό του, για τις εργατικές τάξεις· και αν όχι αγάπη γι’ αυτά τα άτομα, σίγουρα είχε ένα τεράστιο μίσος προς τις πλούσιες και ισχυρές ελίτ. Και ήταν πολύ αλληλέγγυος με τους ανθρώπους που υπέφεραν από τις φυσικές καταστροφές. Και στο νησί του, το σύστημα διακυβέρνησης που έθεσε σε κίνηση έδωσε σε όλους την ευκαιρία να έχουν πρόσβαση σε υψηλού επιπέδου εκπαίδευση και υγεία, παρά τον οικονομικό αποκλεισμό που δημιούργησε μια κατάσταση που επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο όταν σταμάτησε η υποστήριξη της Σοβιετικής Ένωσης με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου.

Δεν μπορούμε, ωστόσο, να ξεχάσουμε τη βία και την αδιαλλαξία του προς τους αντιφρονούντες. Δεν μπορούμε να ανεχτούμε τις δολοφονίες που έγιναν στον όνομα ενός σκοπού. Άνθρωποι σκοτώθηκαν από το χέρι του και από το όπλο του, και αυτό δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε. Απλά δεν μπορούμε να ανεχτούμε καμία βία που ασκείται ενάντια σε άλλους ανθρώπους, και ειδικά αν αυτό γίνεται στο όνομα ενός τόσο αφηρημένου πράγματος όπως μια επανάσταση, επειδή αυτό βγάζει την αξία της ανθρώπινης ζωής από τη δικαιωματική της θέση ως υπ’ αριθμόν 1 προτεραιότητας.

Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι βρισκόταν μπροστά από την εποχή του ως προς το όραμά του για την ανθρωπότητα. Θα μπορούσαμε, ίσως, και να πούμε ότι ο Κάστρο προσδοκούσε ένα Παγκόσμιο Ανθρώπινο Έθνος· το θέμα είναι ότι δεν μπορείς να επιβάλλεις κάτι τέτοιο με τη βία, σκοτώνοντας κόσμος ή βάζοντάς του ένα πιστόλι στον κρόταφο.

Τη στιγμή που η ανθρώπινη ζωή χάνει την αξία της, οποιαδήποτε επανάσταση είναι ήδη χαμένη και καταδικασμένη στην αποτυχία και την αιματοχυσία.

Σήμερα είμαστε πολλοί αυτοί που λαχταράμε ένα Παγκόσμιο Ανθρώπινο Έθνος και που έχουμε δει τις εμπειρίες των επαναστάσεων μέσα στην ιστορία, των επαναστάσεων της Ρωσίας και της Κούβας, και τον αγώνα για την ανεξαρτησία της Ινδίας, και καταλήγουμε ότι ο δρόμος του Γκάντι ήταν, σε τελική ανάλυση, ο πιο ενδιαφέρων, ακόμη κι αν πρέπει να σημειώσουμε ότι η ινδική δημοκρατία και ο πολιτισμός της χώρας βρίσκονται πολύ μακριά από το ιδανικό του παγκόσμιου ανθρώπινου έθνους που επιθυμούμε.

Το Παγκόσμιο Ανθρώπινο Έθνος μπορεί να προέλθει μόνο από ένα ειλικρινή πόθο που τοποθετεί την ανθρώπινη ζωή ως κεντρική αξία. Και για να συμβεί αυτό πρέπει να υπάρξει μια πολιτισμική και πνευματική αλλαγή στον κόσμο. Και έτσι, μέχρις ότου μπορέσουμε να δούμε αυτήν την πολιτισμική και πνευματική αλλαγή να φτάνει σ’ένα επίπεδο όπου θα σταματήσει κάθε συνεργασία με τη βίαιη δικτατορία του οικονομικού συστήματος που ζούμε σήμερα (μια δικτατορία που σκοτώνει εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, καταδικασμένους να πεθαίνουν από πολέμους και από φτώχια –κάνοντας τον Κάστρο και τον Πινοσέτ να ωχριούν μπροστά στο κακό που τώρα συμβαίνει), το καλύτερο που μπορούμε να πούμε για το Φιντέλ Κάστρο είναι ότι ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος για όλο το καλό που ήταν ικανός να κάνει.