Ένα χρόνο πριν, στη διάσκεψη κορυφής για το προσφυγικό στη Μάλτα, πολλά κράτη-μέλη της ΕΕ -αλλά όχι όλα- δεσμεύονται στην υποδοχή προσφύγων με ποσόστωση και για πρώτη φορά μπαίνει στο τραπέζι το ζήτημα της μετεγκατάστασης, μιας 4ης επιλογής για τα ασυνόδευτα ανήλικα αλλά και για τους πρόσφυγες. Μέχρι τότε δουλεύαμε με τα ασυνόδευτα παιδιά είτε την επανένωση με την οικογένειά τους στην Ευρώπη, είτε την ένταξη στην ελληνική κοινωνία, είτε τον εθελοντικό επαναπατρισμό. Με την οριστική στροφή της προσφυγικής πολιτικής της Ευρώπης, την ευθυγράμμιση της Ελλάδας με αυτήν, με το κλείσιμο των βορείων συνόρων και με την υπογραφή της κοινής ανακοίνωσης ΕΕ-Τουρκίας τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο για τα παιδιά: ενδεικτικά θα αναφέρω ότι σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), το Φεβρουάριο του 2016 είχαμε 47 ασυνόδευτους ανηλίκους στη λίστα αναμονής για φιλοξενία. Αυτό το νούμερο από την υπογραφή της κοινής ανακοίνωσης ΕΕ-Τουρκίας υπέστη γεωμετρική αύξηση και σήμερα, μόνο 7 μήνες μετά και παρότι στο διάστημα αυτό έχουν δημιουργηθεί επιπλέον δομές φιλοξενίας, περιμένουν να φιλοξενηθούν 1586 ασυνόδευτα παιδιά**.

 
Πού περιμένουν σήμερα αυτά τα παιδιά;
Είτε σε κλειστά κέντρα κράτησης στα νησιά, είτε στους επίσημους καταυλισμούς που διοικεί ο ελληνικός στρατός, είτε σε χώρους κράτησης. Πριν από μερικές μέρες κάηκε η Μόρια. Ο πρώτος – αν όχι ο μόνος – τραυματισμός ήταν ενός ασυνόδευτου ανηλίκου. Και δεν είναι η πρώτη φόρα που συμβαίνει αυτό στη Μόρια αλλά και στη Χίο, τη Σάμο και στα άλλα νησιά. Σύμφωνα με την Οδηγία 2013/33 του Ευρωκοινοβουλίου η κράτηση ασυνόδευτων ανηλίκων αποτελεί έσχατο μέτρο και για τη λιγότερη δυνατή χρονική περίοδο. Η κράτηση ασυνόδευτων παιδιών δεν λειτουργεί ποτέ προς το βέλτιστο συμφέρον τους. Ωστόσο, περίπου 370 ασυνόδευτα παιδιά βρίσκονται σήμερα σε κλειστού τύπου δομές, στα κέντρα πρώτης υποδοχής σε νησιά όπως η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος, η Κως και η Λέρος, είτε υπό κράτηση σε αστυνομικά τμήματα, είτε σε προαναχωρησιακά κέντρα. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό συμβαίνει για αρκετούς μήνες.

 
Σε τι κατάσταση αντικρίζουμε τα ασυνόδευτα παιδιά;
Όταν καταφέρνουμε να εντοπίσουμε ασυνόδευτα παιδιά καταγράφουμε τη δυσκολία ενός μεγάλου και επικίνδυνου ταξιδιού που έχουν υποστεί μέχρι να φτάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού είτε έχουν χάσει την οικογένειά τους, είτε έχουν ταξιδέψει με αγνώστους με σκοπό να βρουν την οικογένειά τους στο τέλος του ταξιδιού τους στην Ευρώπη, είτε έχουν ταξιδέψει μόνα τους, δίχως να έχουν κανέναν συγγενή στην Ευρώπη, είτε έχουν πέσει θύματα εργασιακής εκμετάλλευσης, βασανιστηρίων ή/και σεξουαλικής κακοποίησης στην προσπάθειά τους να βρουν χρήματα ή μέσον να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς κάποια ευρωπαϊκή χώρα.

Καταγράφουμε τη μεγάλη τους απελπισία και απογοήτευση εξαιτίας της έλλειψης σαφήνειας για το μέλλον τους καθώς σπανίως οι ελληνικές αρχές τους εξηγούν ποιες είναι οι επιλογές τους. Καταγράφουμε τις ανεπαρκείς συνθήκες υποδοχής/κράτησής τους και τον χρόνο αναμονής σε ακατάλληλους χώρους και κράτησης με μεικτό πληθυσμό. Να σημειώσουμε ότι η πρόσφατη κίνηση της Γραμματείας Μεταναστευτικής πολιτικής να δημιουργήσει ξεχωριστές ζώνες φιλοξενίας στους καταυλισμούς, δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί και είναι και άγνωστο αν αυτό θα προχωρήσει, δεδομένης της παραίτησης του ΓΓ.

 

 

Σε αυτή την πρωτοφανή κρίση υποδοχής που ζούμε, οφείλουμε πλέον να συμφιλιωθούμε ως κοινωνία και ως πολιτεία με το γεγονός ότι προς το παρόν θα πρέπει να διαχειριστούμε περίπου 60.000 αιτούντες άσυλο που έχουμε επί ελληνικού εδάφους, 38% εκ των οποίων είναι παιδιά και μεγάλος αριθμός εξ αυτών ασυνόδευτα παιδιά.

 
Ποιος είναι ο ρόλος των μη κυβερνητικών οργανώσεων στη σημερινή ιστορική συγκυρία;
Όσες οργανώσεις μπορούν, οφείλουν να παρέχουν υπηρεσίες στο πεδίο καθώς η κρίση υποδοχής έχει ανάγκη από συνέργειες και άμεσες λύσεις.

Το παράδειγμα του Μανταμάδου και το παράδειγμα του ξενώνα των Πετραλώνων της PRAKSIS που μπορώ να γνωρίζω προσωπικά, δείχνουν ότι μπορούμε να προτείνουμε στην πολιτική ηγεσία και τις τοπικές αρχές κοινή επιχειρησιακή δράση και ότι σε ορισμένες περιπτώσεις αυτές οι προτάσεις εισακούονται. Προσπαθούμε να εκμεταλλευτούμε κάθε ευκαιρία επικοινωνίας που μας δίνεται με τα κέντρα πολιτικών αποφάσεων σε Ελλάδα και Ευρώπη για να τους τονίσουμε τις ανάγκες που βλέπουμε από την εργασία στο πεδίο αλλά και για να προτείνουμε λύσεις σε επίπεδο γραφειοκρατικό, νομοθετικό, αποτελεσματικότερης οικονομικής διαχείρισης των πόρων, ακόμα και επιχειρησιακό. Οι προτάσεις μας άλλοτε εισακούονται και άλλοτε όχι.

Τα υπόλοιπα κόμματα – ειδικά τα εντός Κοινοβουλίου – πληροφορούνται όσες προτάσεις μας δεν εισακούονται από την πολιτική ηγεσία. Είναι πλέον γνωστό ότι χρησιμοποιούν την τεχνογνωσία μας και εμείς τη δυνατότητά τους να ασκούν κοινοβουλευτικό έλεγχο.

Οι δημοσιογράφοι ενημερώνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα για τα κενά και τις ελλείψεις του συστήματος μέσω συνεντεύξεων και δελτίων τύπου που δίνουμε στη δημοσιότητα είτε ως οργάνωση είτε μέσα από τα δίκτυα στα οποία συμμετέχουμε, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με την «Καμπάνια για την πρόσβαση στο άσυλο».

Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δέχονται από μας επίσης κριτική και προτάσεις.

 

 

Ενώ επιχειρούμε στο πεδίο, προάγουμε τις συνεργασίες, διεκδικούμε πολυεπίπεδες αλλαγές και πιέζουμε για την πραγματοποίησή τους, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλα αυτά γίνονται μέσα σε ένα ιδιαίτερο πλαίσιο στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Η αύξηση των ακροδεξιών και φασιστικών κομμάτων σε συνδυασμό με ορισμένες πολιτικές επιλογές και την κρατική ανεπάρκεια αρρωσταίνει κομμάτια της κοινωνίας μας. Στην Πάτρα για παράδειγμα, το 2013, αρκετά πριν ζήσουμε όλοι μας στην Ελλάδα την κρίση υποδοχής, ο ξενώνας της PRAKSIS άνοιξε απέναντι σε ένα σχολείο. Στην αρχή υπήρξαν οργανωμένες αντιδράσεις των κατοίκων, που συγκέντρωναν υπογραφές από το σύλλογο καθηγητών, γονέων και κηδεμόνων, από την εκκλησία και από εκπροσώπους πολιτικών κομμάτων και κινημάτων πολιτών για την απομάκρυνσή μας από την περιοχή. Ο ανοιχτός διάλογος μαζί τους, η πρόσκληση σε βραδιές γνωριμίας στον ξενώνα μας, η διοργάνωση επισκέψεων των ασυνόδευτων παιδιών σε κεντρικά σημεία της πόλης για την επαφή τους με τον αθλητισμό, τον πολιτισμό, την ιστορία, τη διασκέδαση, έκαναν τις φοβικές φωνές να υποχωρήσουν και να δώσουν στη χειρότερη περίπτωση χώρο στην ανοχή – αν όχι στην αποδοχή και την ένταξη, που είναι αυτό για το οποίο παλεύουμε.

 

 

ΥΓ: ιδιαίτερες ευχαριστίες σε όλους τους συναδέλφους μου και τους εθελοντές της PRAKSIS που έχουν δουλέψει εντατικά με τα ασυνόδευτα παιδιά.

 

————————–

*με αφορμή την τοποθέτηση στην ημερίδα του Ευρωπαϊκού Πράσινου Ιδρύματος με θέμα “Οι πρόσφυγες στην Ευρώπη των κλειστών συνόρων”, το Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου 2016, στην Αθήνα. Περισσότερα στοιχεία για τα θέματα των ασυνόδευτων παιδιών μπορείτε να βρείτε στο paper που δημοσίευσε η PRAKSIS σε συνεργασία με τους ΓΧΣ και την οργάνωση SAVE THE CHILDREN εδώ.

**(στοιχεία από ΕΚΚΑ, 19/9).