Ο «Μικρός Πρίγκιπας» του Saint-Exupery έλεγε: «Οι μεγάλοι πάντα χρειάζονται μια εξήγηση για πράματα που τα παιδιά καταλαβαίνουν αμέσως». Οι ενήλικες ξεχνάμε πως ήταν όταν ήμασταν μικροί άνθρωποι. Η ανάμνηση της παιδικής μας ηλικίας, βοηθά να συνδεθούμε με ό,τι ήταν τότε σημαντικό. Τι μας άρεσε να κάνουμε; Με τι και που θέλαμε να παίζουμε;
«Στα παιδιά αρέσει να μυρίζουν το χορτάρι με τα μάτια τους κλειστά, να τρέχουν πίσω από τα περιστέρια ξεφωνίζοντας, να ακούνε το μακρινό βουητό των κοχυλιών, να ζαρώνουν τη μύτη τους μπροστά στον καθρέφτη.[..]Τα παιδιά που δεν θέλουν να μεγαλώσουν, δεν θα μεγαλώσουν ποτέ. Θα κρατήσουν το μυστήριο μέσα τους. Έτσι , ακόμα κι όταν μεγαλώσουν, θα συγκινούνται με απλά πράγματα: με μια ηλιαχτίδα ή με μια χιονονιφάδα»[1] γράφει η Beatrice Alemagna.
Ο Gianfranco Zavalloni ανακάλεσε σε ένα μανιφέστο, το θαυμαστό «μυστήριο» της παιδικής ηλικίας, στρέφοντας τους ενήλικες στην ανάγκη να το σεβαστούν. Ως εκπαιδευτικός διαπίστωσε ότι τα παιδιά της Ευρώπης αν και απολαμβάνουν τα δικαιώματα που προβλέπει η ΣΗΕΔΠ[2], στερούνται τα «φυσικά δικαιώματα» τους.
Το δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο.
Στην ιδέα πως τα παιδιά θα βαρεθούν, θα τσακωθούν, θα κάνουν φασαρία, από το παιδικό πάρτι μέχρι την ελεύθερη ώρα παιχνιδιού, οι δραστηριότητες τους σχεδιάζονται από ενήλικες. Όταν τα πάντα είναι προσχεδιασμένα, δεν δίνεται περιθώριο στα παιδιά να αυτοσχεδιάσουν. Τους στερείται ο δικός τους χρόνος ώστε αυτόνομα να μάθουν πώς να τον διαχειρίζονται.
Το δικαίωμα να λερώνονται.
«Μη λερωθείς!» η μόνιμη έγνοια. Τι χαρά να τσαλαβουτάει ένα παιδί σε νερόλακους, να σκαρφαλώνει στα δέντρα, να πλάθει με χώμα και νερό. Να ανακαλύπτει δρώντας τη φύση των πραγμάτων, την ύλη της δημιουργίας! Να «διαβάζει» τα γρατζουνισμένα του γόνατα, τα λερωμένα του χέρια!
Το δικαίωμα να μυρίζουν.
Οι οσφρητικές διαφορές των αγαθών εξαφανίζονται στις συσκευασίες κενού αέρος. Οι εσωτερικοί χώροι μυρίζουν απορρυπαντικό ή τεχνητά αρώματα. Όμως θυμηθείτε τη μυρωδιά του ξυλουργείου, την ευωδιά του χώματος μετά την βροχή, του αιθέριου ελαίου του λεμονιού όταν το κόβεις από το δέντρο. Τον κόσμο πρωταρχικά τον μαθαίνουμε μέσα από τις αισθήσεις μας. Τέτοιες οσφρητικές εμπειρίες, μας συνοδεύουν σε όλη τη ζωή, καλλιεργώντας την συναισθηματική μνήμη.
Το δικαίωμα στο διάλογο.
Η τηλεόραση «παίζει» ενώ τρώμε, προσκαλούμε φίλους, κάνουμε δουλειές. Διαμορφώνει παθητικούς καταναλωτές ενός αποστεωμένου λόγου. Εμποδίζει τον διάλογο και την ανταλλαγή μέσω της αφήγησης προσωπικών μας ιστοριών. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να ακούν έναν λόγο πλούσιο σε ποιοτικές εκφάνσεις του τόπου και των ανθρώπων που αγαπούν και συναντούν. Να εγκαλούνται να μιλήσουν κι αυτά, να συμμετέχουν στην ανθρώπινη ανταλλαγή με τον πόθο να ανα-γνωρίσουν και να ανα-γνωριστούν!
Το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τα χέρια τους.
Να πλάσουν πηλό ή ζυμάρι ,να δέσουν σχοινιά, να ανάψουν μια φωτιά. Η αγορά προσφέρει, τα χωρίς αγάπη έτοιμα «θαύματα» της τεχνολογίας. Αναλώσιμα αντικείμενα που δεν επισκευάζονται. Τα βιομηχανοποιημένα παιχνίδια είναι τόσο πλήρη που τα παιδιά δεν χρειάζεται να προσθέσουν/ εφεύρουν τίποτε. Τα παιδικά δωμάτια τόσο γεμάτα που στερούν από τα παιδιά την επιθυμία να φτιάξουν ένα δικό τους έργο, να μιλήσουν για την επιθυμία τους, να χαρούν όταν την υλοποιήσουν, να την δείξουν στους αγαπημένους τους και να χαρούν κι αυτοί!
Το δικαίωμα σε μια καλή αρχή.
Αναγνωρίζουμε το αδιέξοδο της κακώς εννοούμενης ανάπτυξης; Τα παιδιά μας, δικαιούνται μια καλή αρχή. Από τη γέννησή τους, να τρώνε φυσικές τροφές, να πίνουν καθαρό νερό, να αναπνέουν καθαρό αέρα. Να βιώνουν τη χαρά να μεγαλώνουν με ένα φυσικό τρόπο, πέρα από την ψευδή ανάγκη να καταναλώνουμε για να περνάμε καλά.
Το δικαίωμα στο δρόμο.
Να παίζουν ελεύθερα στην πλατεία. Να περπατούν στο δρόμο. Οι δρόμοι και τα πεζοδρόμια έχουν «καταληφθεί» από τροχοφόρα, κινούμενα ή σταθμευμένα. Η βόλτα με το παιδί στο καρότσι του, είναι άθλος. Ο περιπατητής, ο ποδηλάτης δυστυχώς είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας στο τοπίο της πόλης.
Το δικαίωμα στον φυσικό χώρο.
Να φτιάξουν μια καλύβα στο δάσος, να παίζουν κρυφτό μες στα καλάμια, να σκαρφαλώσουν στα δέντρα. Στις παιδικές χαρές, στις αυλές των σχολείων, στους χώρους πρασίνου όλα είναι διευθετημένα. Η αξιοποίηση του φυσικού χώρου από τον άνθρωπο είναι ανάγκη να αφήνει χώρο στην αδιαμόρφωτη φύση.
Το δικαίωμα στη σιωπή.
Θορυβώδης υπόκρουση στα παιδικά γενέθλια, στις παραλίες, παντού. Περπατάμε στη φύση με το ipod στα αυτιά μας. Σα να φοβόμαστε τη σιωπή! Χάνουμε την ευκαιρία να ακούσουμε τα πουλιά να κελαηδούν, το νερό να κελαρύζει. Χρειάζεται να εκπαιδευτούμε από την αρχή να ακούμε μαζί με τα παιδιά μας τη σιωπή. Να αφήνουμε «χώρο» για να αφουγκραζόμαστε την δική μας ζωοποιό εσωτερική φωνή.
Το δικαίωμα στις λεπτές αποχρώσεις.
Ο ηλεκτρισμός, μας επιτρέπει να ζούμε τη νύχτα όπως και τη μέρα. Δεν αντιλαμβανόμαστε πια τις λεπτές αποχρώσεις των μεταβάσεων. Ελάχιστοι/ες αναζητάμε να δούμε τον ήλιο να ανατέλλει ή να δύει. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στη θέαση της ζωής μας. Δεν ήμαστε σε θέση να μάθουμε στα παιδιά ούτε τις λεπτές αποχρώσεις των χρωμάτων στη ζωγραφική. Γιατί απλά δεν τις παρατηρούμε. Τα δέντρα δεν είναι όλα το ίδιο πράσινο, ούτε ο ουρανός γαλάζιος.
Αναγνωρίζοντας στα παιδιά το δικαίωμα να είναι παιδιά, σεβόμαστε τον πλούτο και της δικής μας παιδικότητας, αναθυμούμενοι πως είναι: να θαυμάζεις τα απλωμένα σεντόνια που φουσκώνουν στον αέρα, να γυρνάς γύρω γύρω με τα χέρια ανοικτά κάτω από τον έναστρο ουρανό, να παγώνεις βρεγμένος/η μέχρι το κόκκαλο μα να μην μπορείς να σταματήσεις να παρατηρείς τους γυρίνους στο ρυάκι, να..,να..,να.., να ζεις!
————-
[1] Beatrice Alemagna,Τι θα πει «παιδί;», Εκδόσεις Κόκκινο
[2] Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού
