«… κι όταν κοιμόμαστε αιματοβαμμένοι πόλεμοι γίνονται, κι όταν θέλουμε να ξυπνήσουμε ο θάνατος μας χτυπά την πόρτα.»
Αυτό το τσιτάτο ακούγεται τραγικά στο βίντεο, παρόλα αυτά έχει ειπωθεί με καθαρή φωνή, όλο ευγένεια. Αυτή ακριβώς την αντίθεση προτείνει η εκστρατεία ακόμα και με τον τίτλο της: Ποίηση αντί για πόλεμο.
Ο Luz Jahnen, ένας από τους ανθρώπους που προωθεί την εκστρατεία, μας καλεί να μοιραστούμε ένα πρότζεκτ που θεωρεί επείγον: να αντιμετωπίσουμε την στρατιωτικοβιομηχανία με… την ποίηση.
Υπογράφετε την εκστρατεία ως “Επιτροπή για την άμυνα του αδύναμου νευρικού συστήματος”. Τι είναι αυτή η επιτροπή και πώς ξεκίνησε η ιδέα αυτής της εκστρατείας;
Είμαστε μια μικρή ομάδα φίλων που μένουμε σε τρεις διαφορετικές χώρες και που επί σειρά ετών είμαστε μέλη του Ανθρωπιστικού Κινήματος, που έχει ιδρυθεί από τον Silo, έναν λατινοαμερικανό στοχαστή και συγγραφέα, που έχει αποτελέσει και πηγή έμπνευσής μας. Σε μια από τις ιστορίες του – τη Μέρα του Φτερωτού Λιονταριού – υπάρχει η Επιτροπή για την άμυνα του αδύναμου νευρικού συστήματος. Πήραμε το όνομα από το βιβλίο του, ως πράξη αναγνώρισης και απόδοσης φόρου τιμής στο έργο του. Ο Silo ανέκαθεν εξύψωνε τον αγώνα απέναντι σε κάθε μορφή βίας, είναι όμως σαφές ότι χρειάζονται πολλά να γίνουν σε αυτόν τον τομέα ακόμα, οπότε θα λέγαμε ότι η εκστρατεία προέκυψε από μια ανάγκη.
Συγκεκριμένα πέρσι το καλοκαίρι πήγα σε ένα καλοκαιρινό καμπ κι ενώ την προηγούμενη περίοδο για αρκετούς μήνες είχα ασχοληθεί με μελέτες και δράσεις σχετικά με το θέμα της βίας και της εκδίκησης. Νόμισα ότι είχαν κατανοήσει πώς αυτές οι δυο έννοιες είναι μέρος του πολιτισμού μας και εκφράζονται κοινωνικά και προσωπικά. Είναι σαφές ότι η βία έχει πολλούς τρόπους έκφρασης, όμως η ένοπλη βία μου είναι κάτι πολύ σαφές και ξεκάθαρο. Δεν νομίζω να χρειάζεται να δώσω πολλές εξηγήσεις γι αυτό, έτσι δεν είναι; Καθημερινά ακούμε νέα για πολέμους, επιθέσεις, προσβολές και θανάτους ανθρώπων και μας φαίνεται απόλυτα φυσιολογικό! Καταλήξαμε να αποδεχόμαστε ότι αυτό είναι κάτι φυσικό, κάτι που δεν μπορείς να αποφύγεις. Όμως είμαι πεπεισμένος ότι το αντίστροφο είναι το αληθινό, ότι ένα ανθρώπινο μέλλον θα μπορέσει να υπάρξει μόνο αν υπερβούμε τη βία. Έτσι έσπαζα το κεφάλι μου να βρω τι να κάνω για να σταματήσω το εμπόριο όπλων, από το οποίο όλοι υποφέρουμε.
Και σε αυτό το σημείο ξεπήδησε η πηγή της ποίησης…
Ναι, γιατί το να απευθυνθεί κανείς σε κατασκευαστές οπλικών συστημάτων ή σε κυβερνήσεις είναι μάλλον αδιανόητο. Τα όπλα είναι μια επιχείρηση που όχι μόνο κινεί πολύ χρήμα αλλά αντιπροσωπεύει επίσης τα οικονομικά της εξουσίας, περιλαμβάνει τις πλουσιότερες χώρες και τις μυστικές τους υπηρεσίες… Πώς μπορείς να ορθώσεις ανάστημα απέναντι σε όσους κινούν τα νήματα της εξουσίας, απέναντι στους ανήθικους οικονομολόγους ή απέναντι στους επιχειρηματίες που στερούνται αισθημάτων και συμπόνοιας; Κι έτσι σκέφτηκα να τους αντιμετωπίσω με το ακριβώς αντίθετο όπλο, με την ευαισθησία, με κάτι που δεν αναζητά ανταμοιβή, με κάτι απαλό, που καταφέρνει να εκφράσει την καλύτερη πλευρά των ανθρώπων, το πιο ανθρώπινο κομμάτι τους: την ποίηση. Αμέσως μόλις ήρθε αυτή η ιδέα άρχισε να συνοδεύεται από πολλές εικόνες. Κι έτσι τηλεφώνησα σε δυο φίλους μου που μοιράστηκαν τον ενθουσιασμό μου και αποφάσισαν να συμμετέχουν: τον Tom από την Ελβετία, που έφτιαξε την ιστοσελίδα και τον Bruno από το Μπουένος Άιρες, που συντόνισε μια μικρή ομάδα παραγωγής για το βίντεο που προωθεί την εκστρατεία και που έχει ήδη μεταφραστεί σε διαφορετικές γλώσσες.
Μοιράζονται στον ίδιο βαθμό την ανάλυση που κάνεις αλλά και την αίσθηση του επείγοντος που έχεις;
Φυσικά! Επειδή το εμπόριο όπλων αναπτύσσεται, η διαχείρισή του γίνεται όλο και πιο εξειδικευμένη και περνά σε περισσότερα χέρια. Δεν είναι πλέον αποκλειστικότητα για παράδειγμα των ΗΠΑ, μάλλον έχει φτάσει σε πολλά χέρια παρακράτους, που επίσης για κάποιο λόγο πιστεύουν ότι κάτι έχουν που οφείλουν να υπερασπιστούν. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο πάντως είμαστε πολύ εκτεθειμένοι. Τα πυρηνικά όπλα, ας πούμε, παράγονται πλέον σε μικρότερες φόρμες για να είναι πιο εύκολο να μεταφερθούν. Η ερώτηση σταμάτησε να είναι το ποιος θα κάνει χρήση των όπλων αλλά το πότε, υπό ποιες προϋποθέσεις και ποιά -μεταξύ υμών- θα είναι τα θύματα.
Μερικά στοιχεία
70% του εμπορίου όπλων προέρχεται από τις πέντε βασικές χώρες-μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ: ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο.
Μεταξύ των 10 μεγαλύτερων κατασκευαστών θα βρείτε την Γερμανία, την Ισπανία και την Ιταλία.
Από το 2001 μέχρι το 2014 η παγκόσμια δαπάνη αυξήθηκε κατά 50%.
Η ένοπλη βία είναι βασική αιτία θανάτου για 508.000 ανθρώπους ετησίως, το μεγαλύτερο δε ποσοστό από αυτές τις απώλειες δεν εμπλέκονται σε ένοπλες συγκρούσεις.
Περισσότερες από 1000 εταιρείες σε 100 χώρες παράγουν μικρά όπλα.
Τόσο τα στοιχεία όσο και η καθημερινή εμπειρία δείχνουν πόσο διαδεδομένο είναι το πρόβλημα.
Σωστά. Στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη υπάρχει η κουλτούρα του να διατηρούμε όπλα στο σπίτι. Σε κάποιες χώρες η απόκτησή τους δεν είναι εύκολη αλλά σε άλλες η πώληση για παράδειγμα τουφεκιών και πιστολιών σε ιδιώτες είναι μία επιχείρηση εκατομμυρίων δολαρίων. Οι ΗΠΑ είναι ίσως η πιο γνωστή περίπτωση αλλά στη Λατινική Αμερικη υπάρχουν πολλές χώρες με σπίτια γεμάτα όπλα, που χρησιμοποιούνται και σκοτώνουν χιλιάδες ανθρώπους καθημερινά. Στο Μεξικό, για παράδειγμα, υπάρχουν 10 φορές περισσότερο όπλα στα σπίτια από ότι στις ΗΠΑ. Έχουμε φτάσει στο σημείο να μην ξέρουμε τι κίνδυνο μπορεί να αντιμετωπίσουμε αν ενοχλήσουν τον γείτονά μας.. Κυρίως όμως αυτό χρησιμοποιείται ως δικαιολογία από τις κυβερνήσεις για να εξοπλίζουν τα αστυνομικά σώματα σαν να ήταν στρατός, προετοιμάζοντάς τα για καταστολή σε περίπτωση διαμαρτυρίας.
Επομένως…
Επομένως μας λείπει μία βαθιά κατανόηση -αν υποθέσουμε ότι επιθυμούμε να ξεπεράσουμε τη βία- του τρόπου με τον οποίο μπορούμε να ξεπεράσουμε τη “φυσικότητα” με την οποία αποδεχόμαστε τα όπλα. Νομίζω ότι πολύς κόσμος δεν το σκέφτεται αυτό γιατί έχουμε συνηθίσει την αστυνομία, τις καραμπίνες, τα όπλα, τα τανκς, τις βόμβες.. όμως ένα όπλο τι ακριβώς σημαίνει; Είναι ουσιαστικά ένα σύμβολο της ανικανότητάς μας να συμφιλιωθούμε, να κατανοήσουμε και να λύσουμε τις διαφορές μας με μηβίαιο τρόπο. Είτε αφορά τις ΗΠΑ ή τα άτομα πότε στρέφεσαι στα όπλα; Όταν αναζητάς εκδίκηση, όταν θες να κατακτήσεις κάτι, όταν δεν παίρνεις αυτό που θες, όταν αντιμετωπίζεις κάποιους και δεν ξέρεις πώς να το κάνεις χωρίς βία. Σε αυτή την περίπτωση, όπως και σε άλλες, η τεχνολογία κάνει άλματα όμως η δική μας συμπεριφορά είναι προϊστορική, έτσι δεν είναι;
Από την άλλη δίπλα σε όλο αυτό το πόνο και τις απώλειες, το μπάτζετ που τα προκαλεί είναι πραγματικά απίστευτο: μόνο το 2015 ξοδεύτηκαν 1,7 τρις δολλάρια σε όπλα. Θα μπορούσαμε να έχουμε χτίσει 150 νοσοκομεία στελεχωμένα με το καλύτερο προσωπικό και τα πιο εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα. Με άλλα λόγια το εμπόριο όπλων μας εμποδίζει από το να λύσουμε τα επείγοντα προβλήματα: την πείνα, την έλλειψη παιδείας, την ανεργία, την έλλειψη δημοκρατίας, την ανάπτυξη μιας αληθινής ανθρώπινης κουλτούρας σε αυτόν τον πλανήτη. Και η απάντηση θα έρθει μόνο από τους καθημερινούς ανθρώπους. Δεν μπορούμε να αναμένουμε λύσεις από κανέναν άλλον.
Εννοείς ότι πρέπει να εξηγήσουμε στον κόσμο τι συμβαίνει ώστε να δράσει;
Αυτός είναι ο στόχος της εκστρατείας: να ευαισθητοποιήσει σε σχέση με την κατάσταση σχετικά με τα όπλα σήμερα και να καλέσει άτομα και ομάδες να συνεισφέρουν, να εγείρουν τις φωνές τους και να δουν ότι και σε άλλα μέρη του κόσμου υπάρχουν άνθρωποι με τις ίδιες ευαισθησίες. Γιατί ο κόσμος πιστεύει ότι μόνο ο ίδιος σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο; Είμαστε εκατομμύρια! Πρέπει να εκφράσουμε αυτή την βαθιά προσδοκία, να εκφράσουμε τα καλύτερα συναισθήματά μας και να τα γνωστοποιήσουμε. Ίσως μέσα από αυτή τη σύνδεση, μέσα από αυτή την κοινή δράση, από αυτή την εκστρατεία κάνουμε τους ισχυρούς να δουν ότι “υπάρχει μία δυνατή εναντίωση ανθρώπων που βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη, σε διαφορετικές χώρες, μιλούν όλες τις γλώσσες και δεν δέχονται την έννοια της βίας”. Όλοι μπορούμε να συμμετέχουμε: έφηβοι, νέοι, παιδιά, ηλικιωμένοι, γυναίκες, άνδρες, ομάδες, κόμματα, κινήματα… Όλοι μπορούμε να συμμετέχουμε.
Και πώς μπορεί κανείς να συμμετέχει;
Η πρόταση έχει δυο πλευρές. Η πρώτη είναι εύκολη: παίρνεις ένα ποίημα που σου αρέσει – δικό σου ή άλλου – τοποθετείσαι μπροστά από ένα σημείο όπου συμβαίνει μια βίαιη επιχείρηση – για παράδειγμα ένα εργοστάσιο που κατασκευάζει όπλα, ένα άγαλμα που προωθεί τον πόλεμο, ένα αστυνομικό τμήμα και τόσα άλλα – και διαβάζεις το ποίημα ενώ ένας φίλος ή μια φίλη σε βιντεοσκοπεί ακόμα και με κάμερα κινητού τηλεφώνου. Μετά πας στο website της εκστρατείας και ακολουθείς οδηγίες για να ανεβάσεις το βίντεο. Είναι εύκολο. Μόλις το κάνεις θα εμφανιστεί ένα σημείο πάνω στο χάρτη με τη συνεισφορά σου.
Η δεύτερη πλευρά αφορά τη διάδοση της εκστρατείας σε φίλους σου, γείτονες, οικογένεια, κοινωνικά δίκτυα, το σχολείο ή το χώρο εργασίας σου, το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες. Δες το βίντεο που έχουμε φτιάξει και είναι μεταφρασμένο σε διάφορες γλώσσες. Μπορείς να το μοιραστείς μέσω youtube ή να μοιραστείς το blog ή την ιστοσελίδα ή να ζητήσεις από κάποιον να αφιερώσει τηλεοπτικό ή ραδιοφωνικό χρόνο. Η εκστρατεία πρέπει να διαδοθεί για να συμμετέχει περισσότερος κόσμος.
Δείτε εδώ το βίντεο της εκστρατείας
Μπορεί να είναι κάτι άλλο από ένα ποίημα;
Φυσικά! Αυτό που αποκαλούμε ποίηση είναι κάτι πολύ ευρύ. Μπορεί να είναι κείμενο, ένα τραγούδι, ένας χορός, μια συλλογική αναπαράσταση με φίλους… ό,τι νομίζεις πως ταιριάζει και σου αρέσει. Το σημαντικό είναι να σπάσουμε την απομόνωση στην οποία εκατομμύρια από μας βρισκόμαστε και να φτιάξουμε στη θέση της μια χορωδία ενώνοντας φωνές που τραγουδούν δυνατά υπέρ του ξεπεράσματος της βίας. Όλο και πιο δυνατά μέχρι να ακοστούμε.
Για να συμμετέχεις στην εκστρατεία δες πληροφορίες εδώ.
O Luz Jahnen, φωτογραφία Pressenza
