Υπάρχει ένας ηθικός νόμος πραγματικά παγκόσμιος;

«Το μοναδικό όνειρο που αξίζει να έχεις, είναι να ονειρεύεσαι ότι θα ζήσεις όσο είσαι ζωντανός κι ότι θα πεθάνεις μόνον όταν θα΄σαι νεκρός».[1]

Η Irom Chanu Sharmila, γυναίκα σύμβολο της αντίστασης κατά της κρατικής βίας στην Ινδία, κάνοντας απεργία πείνας, θράφηκε για 16 χρόνια, με το όνειρο της ζωής, αρνούμενη να «καταπιεί» υπάκουα τη βία που η εξουσία επιβάλλει και να «πεθάνει» ενώ ήταν ζωντανή.

Στις 9 Αυγούστου μετά από 500 εβδομάδες απεργίας πείνας, ανακοίνωσε ότι ήρθε η ώρα να διεκδικήσει τη θέση της ειρηνικής δύναμής της στην εξουσία: “Τη στιγμή που έσπασε την απεργία πείνας [..] δόθηκε στην Sharmila ένα μπουκάλι 100 ml μέλι Dabur από τον θεράποντα ιατρό της. Τοποθέτησαν το μέλι στο δεξί της χέρι, το οποίο είχε αρχίσει να τρέμει. Το κοίταξε επίμονα για κάποιο χρονικό διάστημα, πριν καταρρεύσει. Κλαίγοντας απαρηγόρητα, η Sharmila έσκυψε το κεφάλι της δύο φορές για να δοκιμάσει το μέλι, αλλά δεν ήταν σε θέση να το κάνει. Με το δείκτη του αριστερού χεριού της, πήρε λιγάκι και το δοκίμασε. Στη συνέχεια ζάρωσε και είπε «Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη γεύση».[2]

Η γεύση από μέλι που σηματοδότησε τη λήξη της απεργίας πείνας της, ανακαλεί την ανθρωπολογική σκέψη του Κλωντ Λεβί-Στρως και της Κατρίν Κλεμάν έτσι όπως αποδίδεται στο βιβλίο «Γεύση από Μέλι ή Ο Γλυκόξινος Έρωτας».[3] Ένα βιβλίο που θέτει το ερώτημα: «Υπάρχει ένας ηθικός νόμος πραγματικά παγκόσμιος;»

«Στ’ αλήθεια, όποιος γνωρίζει το μέλι, ξέρει καλά πως στο βάθος της υπέρτατης γλυκύτητας υποβόσκει μια λανθάνουσα οξύτητα που δεν ζητάει παρά να υποστεί τις ζυμώσεις της. Ακριβώς όπως το γέλιο και το άγχος βρίσκονται στην ίδια κορυφογραμμή της συμβολικής έκρηξης αγάπης, έτσι η γλύκα και η οξύτητα περιέρχονται μέσα στο μέλι. Αλλά τι ξέρουμε από μέλι εμείς οι Ευρωπαίοι… Αν διαβάσει κανείς τα Μυθολογικά του Λεβί- Στρως, ανακαλύπτει το άλλο μέλι.»

Η Κατρίν Κλεμάν αναφέρεται στο μέλι από τις μελιπόνες. Ανεξέλεγκτα δυνατό. Θρεμμένο από γύρη και ζωικές ύλες. Τα συστατικά του, «πλούσια και πολύπλοκα ώστε να μην περιγράφονται σε κάποιον που δεν τα έχει δοκιμάσει, προσφέρουν γεύσεις τόσο έξοχες που γίνονται σχεδόν αφόρητες». Ο Λέβι-Στρως αναγάγει την γλυκόξινη ισορροπία του άγριου μελιού, στην επίτευξη της ισορροπίας του ανθρώπινου είδους. Τέτοια, που να επιτρέπει την ανάδειξη των αρωμάτων κάθε μονάδας, το σεβασμό της δύναμης των ετερόκλητων στοιχείων.

Η σκηνή που η Sharmila «λυγίζει» στο αφόρητο της γεύσης του μελιού, παραπέμπει στις συμβολικές τελετουργίες αυτοχθόνων λαών που έδιναν χώρο και χρόνο ώστε να επεξεργαστούν συμβολικά την ισορροπία ανάμεσα στη γλυκύτητα και την οξύτητα. Οι Ινδιάνοι Τενετεχάρα, μάζευαν το μέλι σε κορμούς δέντρων και το συντηρούσαν σε νεροκολοκύθες, κρεμασμένες στα δοκάρια μιας τελετουργικής καλύβας. Το κατανάλωναν έξι μήνες αργότερα, στη διάρκεια τελετουργικής γιορτής. Κάθε νύχτα, στη διάρκεια της συγκομιδής, οι γυναίκες τραγουδούσαν «κάτω από το μέλι», και οι άντρες χόρευαν στο χοροστάσι. Θορυβώδης γιορτή, μα οι καλεσμένοι από τα γύρω χωριά σιωπούσαν όταν έμπαιναν στην καλύβα με το μέλι. Έτσι τιμούσαν τη ζύμωσή του – την ένωση των αντιθέτων και των κινδύνων αυτής της ισορροπίας. Μιας ισορροπίας πρόσκαιρης που απειλείται από παντού. Οι σχετικοί μύθοι το καταδεικνύουν. Με κάθε φύσημα ασέβειας προς τη φύση του, το μέλι παθαίνει ζυμώσεις, ξινίζει, μπορεί να γίνει τοξικό. Θανατηφόρο.

«Η γεύση από μέλι είναι ένα μάθημα ηθικής» σημειώνει η Κ. Κλεμάν. «Η ισορροπία είναι η μόνη προστασία ενάντια στη θεομηνία του ρατσισμού: Η αποφυγή του ρατσισμού μπορεί να στηριχτεί μόνο στη σωστή απόσταση. Ανάμεσα στην πράσινη γραμμή, στην ουδέτερη ζώνη και στο μέσο του δρόμου ανοίγονται διάδρομοι ειρήνης. Αντίθετα, οι πόλεμοι είναι ο χαλασμένος καρπός της σωστής απόστασης. Σκοτώνουμε τον Άλλο το όνομα ενός Θεού ή ενός ανθρώπου ο οποίος διεκδικεί περισσότερο χώρο».

Η σωστή απόσταση μαθαίνεται με τον από-χωρισμό από το σώμα της μητέρας. Της μεγάλης τροφού. Έχει ιδιαίτερη αξία το ότι η Sharmila στη διάρκεια της απεργίας πείνας, αρνιόταν να δει τη μητέρα της- την πρώτη τροφό, έχοντας ορκιστεί ότι θα επέστρεφε μόνο νικήτρια σπίτι της. Με το χωρισμό από τον μαστό, η μητέρα γίνεται μεμιάς η καλή άφθαστη μητέρα- χορηγός τροφής, αλλά και η κακή μητέρα- πηγή κάθε τρόμου. Το παιδί παίζει με ένα πανάκι, κουβερτούλα, το μπαμπαλητό του-υποκατάστατο της μητέρας. Έτσι μαθαίνει να αντέχει την απόσταση. Το αντικείμενο του «παιχνιδιού» μπορεί να εξαφανιστεί και να επανεμφανιστεί. Η μητέρα μπορεί να απουσιάζει και να ξανάρχεται. Το δράμα αποσοβείται. Η εσωτερική ζωή οικοδομείται μέσα από αυτά τα διαδοχικά πήγαινε-έλα. Ο ίδιος κανόνας ισχύει και για τα ζευγάρια και για τις κοινωνίες των ανθρώπων. Προϋποθέτεται πάντα μια απόσταση ανάμεσα στα μέλη. Αν η απόσταση είναι πολύ μεγάλη έρχεται ο θάνατος – η αδιαφορία. Αν η απόσταση αντικατασταθεί από ασφυκτική προσέγγιση επέρχεται η καταβρόχθιση, ο κανιβαλισμός. Ο κόσμος μοιάζει να οικοδομείται μέσα από αυτό το «μεταβατικό αντικείμενο» όπως το αποκαλεί ο Βίνικοτ που στη συνέχεια συνιστά τον πολιτισμό.

«Να τι είναι μέλι: διάμεσος ανάμεσα στα απόλυτα, ανάμεσα στο γλυκό και το ξινό, ανάμεσα στη μέθη και την πείνα, ανάμεσα στη φύση και τον πολιτισμό, sweet- and-sour..».
Σε αυτό το «ανάμεσα», επιτυγχάνεται η μοναδική σύνθεση, «βρίσκει τα όρια της αναντικατάστατης ελευθερίας της και ταυτόχρονα απελευθερώνει τα πιθανά της όρια». Ανθίζουν τα ευαίσθητα άνθη κάθε διαφοράς που γίνεται αποδεκτή και σεβαστή ως αξιαγάπητη μοναδικότητα. Ως η ταυτότητα κάθε είδους στη γη. Ο μόνος παγκόσμιος νόμος του ανθρώπου, κατά τον Λέβι-Στρως, θα μπορούσε να είναι ο εξής: « Ο άνθρωπος είναι ένα ζωντανό πλάσμα [..].Το δικαίωμα στη ζωή και στην ελεύθερη ανάπτυξη των ειδών είναι το μόνο που λέγεται απαράγραπτο, για τον απλό λόγο ότι η εξαφάνιση ενός οποιουδήποτε είδους ανοίγει ένα ανεπανόρθωτο κενό στο σύστημα της δημιουργίας».

Η Sharmila πέρασε μέσα από την «κοιλάδα του θανάτου» για χάρη αυτής της γλυκόξινης ισορροπίας του ανθρώπινου είδους. Αναβαπτίζοντας το πνεύμα της σε μια επαναστατική αντίσταση. Αυτή η «γεύση από μέλι» μοιάζει να είναι μόνο η αρχή της ιστορίας της.

 

 

——-

[1] Αρουντάτι Ρόι, Η Αξία της Ζωής, Εκδόσεις Ψυχογιός

[2] http://www.pressenza.com/el/2016/08/india-irom-sharmila-ends-16-year-fast-seeks-political-power/?utm_source=feedburner&utm_medium=email&utm_campaign=Feed%3A+pressenza%2FxZmn+%28%CE%9D%CE%AD%CE%B1+%CE%B1%CF%80%CF%8C+%CF%84%CE%BF+%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B5%CE%AF%CE%BF+%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%AE%CF%83%CE%B5%CF%89%CE%BD+Pressenza+%CF%83%CF%84%CE%B1+%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC%29

[3] Catherine Clement, Γεύση Από Μέλι ή Ο Γλυκόξινος Έρωτας ( Οδοιπορικό στις φιλοσοφικές κορυφογραμμές των λαϊκών πολιτισμών), Εκδόσεις Θυμάρι